een nieuwe ethiek...

[Stijn Bruers]

Ik wil een eerste aanzet geven voor het uitwerken van een nieuwe, consistente ethiek. Het patho-biocentrisme stelt dat 'leven' (bios) en 'voelen' (pathos) de belangrijkste (centrale) criteria zijn om waarden toe te kennen.

Laten we beginnen met een formulering van een basisrecht: het recht om niet in belangen geschaad te worden omwille van onze behoeften. (Een speciale versie van dit recht luidt dat we niet een ander mogen doden of kwetsen om te gebruiken als middel voor onze doelen.)

Het basisrecht is dus een bescherming van belangen. De vraag is nu welke dingen of wezens belangen hebben. De centrale criteria zijn hier leven en voelen (bewustzijn). Levende wezens hebben een zelforganiserende activiteit (een metabolisme) waardoor we kunnen spreken van complexe belangen (bv. het belang om verder te blijven leven of niet gekwetst te worden). Levende wezens moeten bv. actief voedsel en energie verwerken om zichzelf in stand te houden. Voelende wezens (levende wezens met een perceptueel bewustzijn) hebben daarnaast nog een extra eigenschap: ze kunnen hun complexe belangen gewaarworden (bv. angst wijst op belang van veiligheid, pijn wijst op belang van lichamelijke integriteit, stress wijst op belang van welzijn en rust,...). Verder blijkt dat gevoelens zoals bezorgdheid en empathie belangrijk zijn in ons ethisch handelen. Daar levende en voelende wezens bijzonder kwetsbaar zijn, kunnen we er bezorgdheid voor voelen. En empathie (mededogen) kunnen we vanzelfsprekend enkel voelen met voelende wezens. Andere criteria (sociale intelligentie, rationeel denkvermogen, zelfbewustzijn, taalvaardigheid…) blijken niet relevant te zijn, want we kennen het basisrecht ook toe aan bv. baby’s en mentaal gehandicapten.

Een tweede belangrijk aspect in de definitie van het basisrecht zijn onze behoeften. Onze universele behoeften bestaan niet alleen uit overlevingsbehoeften (voedsel, gezondheid, veiligheid,…), maar ook uit sociale (vriendschap, communicatie, participatie) en ontwikkelingsbehoeften (kennis, ontspanning, activiteit, creativiteit, vrijheid). Universele behoeften kunnen we vervullen door verschillende strategieën die verbonden zijn aan specifieke voorwerpen, plaatsen, personen of gedragingen (bv.: universele behoefte is voedsel, strategieën zijn chocolade, brood,…). Sommige strategieën zijn schadelijker dan andere. We kunnen bijgevolg een gradatie aanbrengen. Aan de ene kant hebben we basisbehoeften als zijnde mens-, dier-, en milieuvriendelijke strategieën die efficiënt onze universele behoeften vervullen. Aan de andere kant spreken we van luxebehoeften: strategieën die een grotere ecologische impact hebben (afvalproductie, grond- en grondstoffenverbruik) en die niet zo efficiënt (qua kostenbaten) onze universele behoeften kunnen vervullen. Voor elke luxebehoefte bestaat er een basisbehoefte als valabel alternatief (bv. universele behoefte is activiteit, luxebehoefte is wild rondcrossen met een terreinwagen, basisbehoefte is joggen). Ook zijn luxebehoeften vaak te herkennen aan hun sociaal-culturele bepaaldheid (maakbaarheid). Zo denken we aan seksuele status, sociaal aanzien, culturele gewoontes, tradities, reclame, modetrends,… Dergelijke luxebehoeften zijn bv. vluchtig, relatief, veranderlijk of gecreëerd in een sociale context.

Samengevat: we hebben een onderscheid tussen morele criteria (leven en voelen), en tussen onze behoeften (basis en luxe). Die kunnen we nu aan elkaar koppelen voor twee morele richtlijnen. Omdat voelende wezens iets extra’s hebben dat gevoelloze levende wezens niet hebben, kunnen we voor hen een sterker basisrecht toekennen.

Richtlijn 1: alle levende wezens (levende cellen) hebben het basisrecht om niet gedood te worden voor onze luxebehoeften. In deze zin zijn alle levende cellen (de basisbouwstenen van leven) gelijkwaardig.

Richtlijn 2: alle voelende wezens (bewuste subjecten) hebben het basisrecht om niet gebruikt (gedood, gekwetst of opgesloten) te worden voor onze basis- en luxebehoeften. In deze zin zijn alle bewuste subjecten (ruwweg alle gewervelde dieren) gelijkwaardig. (We kunnen eventueel nog wel een uitzondering maken voor overlevingsbehoeften, zoals volkeren in het hoge noorden die in hun overleven afhankelijk zijn van jacht en visvangst).

Hoewel alle levende cellen gelijkwaardig zijn, zijn er enkele uitzonderingen: als de cel deel uitmaakt van een voelend wezen, of als de cel deel uitmaakt van een bedreigde soort (of op een andere manier belangrijk is voor de biodiversiteit), dan heeft die cel eigenlijk meer recht op leven omdat we voelende of met uitsterven bedreigde wezens niet mogen doden.

Niet alleen hebben individuele levende wezens en voelende wezens intrinsieke waarde, ook biodiversiteit is waardevol op zichzelf. Als een planten- of diersoort uitsterft is dat even erg als het uitsterven van de mensheid. Om ervoor te zorgen dat er geen soorten uitsterven door menselijk toedoen, moeten we onze consumptie en ons bevolkingsaantal reduceren (want de ecologische impact is het product van bevolking en consumptie). Dat laatste kan door een vrijwillige keuze om geen kinderen (meer) te krijgen.

Bovenstaande twee richtlijnen zijn formuleringen van resp. het biocentrisme en het pathocentrisme. Het eerste komen we bv. tegen binnen de deep-ecology-beweging, waar men soms stelt dat alle levende wezens gelijke intrinsieke waarde hebben en niet mogen gedood worden, tenzij voor onze basisbehoeften. Het tweede is kenmerkend voor de dierenrechtenbeweging. Beiden kunnen we op een elegante manier combineren tot het patho-biocentrisme. Concreet wil dat zeggen: vrijwillige zwangerschapsbeperking (kiezen voor kleinere gezinnen), vrijwillige soberheid (milieuvriendelijk leven met zo laag mogelijke ecologische impact) en veganisme (geen gewervelde dieren en hun producten gebruiken).

[Ongeloveloos]

Laten we beginnen met een formulering van een basisrecht: het recht om niet in belangen geschaad te worden omwille van onze behoeften. (Een speciale versie van dit recht luidt dat we niet een ander mogen doden of kwetsen om te gebruiken als middel voor onze doelen.)

Hier gaat je stelling al mank, de rest doet er niet toe.

[Joe Hn]

Is zo'n basisrecht hetzelfde voor mensen, apen, muizen, ratten, katten, vlinders, muggen, spinnen, wespen, mieren, etc ... ?

[Kitty]

Als een planten- of diersoort uitsterft is dat even erg als het uitsterven van de mensheid.

Waarom is het erg als een planten- of diersoort uitsterft? Hoe erg is het dat de dinosaurussen uitgestorven zijn, en de Neanderthalers? Wat voor last hebben wij ervan als er bijvoorbeeld geen korenwolven meer zouden zijn? Of stokrozen? Anders dan hooguit emotioneel en gevoelsmatig? In de loop der eeuwen zijn talloze planten-, dieren- en zelfs mensensoorten uitgestorven. Waarom is dat erg?

[Ali]

Als een planten- of diersoort uitsterft is dat even erg als het uitsterven van de mensheid.

Waarom is het erg als een planten- of diersoort uitsterft? Hoe erg is het dat de dinosaurussen uitgestorven zijn, en de Neanderthalers? Wat voor last hebben wij ervan als er bijvoorbeeld geen korenwolven meer zouden zijn? Of stokrozen? Anders dan hooguit emotioneel en gevoelsmatig? In de loop der eeuwen zijn talloze planten-, dieren- en zelfs mensensoorten uitgestorven. Waarom is dat erg?

Waarom Kitty, is het erg als jouw kind sterft?

[LordDragon]

(We kunnen eventueel nog wel een uitzondering maken voor overlevingsbehoeften, zoals volkeren in het hoge noorden die in hun overleven afhankelijk zijn van jacht en visvangst).

hazo, en waarom is dat dan wel een verantwoorde uitzondering? Het is niet de jacht die kunstmatig is en verantwoordelijk voor het meeste dierenleed, het is de bio industrie.

Richtlijn 2: alle voelende wezens (bewuste subjecten) hebben het basisrecht om niet gebruikt (gedood, gekwetst of opgesloten) te worden voor onze basis- en luxebehoeften.

Heb je het nou over dieren of mensen? Hoeveel mensen worden het niet gebruikt, je heb er zelfs die dat leuk vinden om gebruikt te worden. "some of them want to get used by you"

MVG, LD.

[Ongeloveloos]

Als een planten- of diersoort uitsterft is dat even erg als het uitsterven van de mensheid.

Waarom is het erg als een planten- of diersoort uitsterft? Hoe erg is het dat de dinosaurussen uitgestorven zijn, en de Neanderthalers? Wat voor last hebben wij ervan als er bijvoorbeeld geen korenwolven meer zouden zijn? Of stokrozen? Anders dan hooguit emotioneel en gevoelsmatig? In de loop der eeuwen zijn talloze planten-, dieren- en zelfs mensensoorten uitgestorven. Waarom is dat erg?

Waarom Kitty, is het erg als jouw kind sterft?

Dat is helemaal niet erg ! minder dan 0,000001% van de bevolking rouwt er om.

[Kitty]

Als een planten- of diersoort uitsterft is dat even erg als het uitsterven van de mensheid.

Waarom is het erg als een planten- of diersoort uitsterft? Hoe erg is het dat de dinosaurussen uitgestorven zijn, en de Neanderthalers? Wat voor last hebben wij ervan als er bijvoorbeeld geen korenwolven meer zouden zijn? Of stokrozen? Anders dan hooguit emotioneel en gevoelsmatig? In de loop der eeuwen zijn talloze planten-, dieren- en zelfs mensensoorten uitgestorven. Waarom is dat erg?

Waarom Kitty, is het erg als jouw kind sterft?

Wat heeft dat met het uitsterven van planten of dieren of mensen te maken? We hadden het niet over het sterven van een kind, maar over het uitsterven van planten en dieren en mensen. En als mijn kind sterft, is dat alleen voor mij en mijn omgeving erg, de mensheid zal daar verder weinig van merken.

Indien je als mens mee moet maken dat de mensheid uitsterft, zal dat zijn ten gevolge van een mondiale ramp. Dat zal ofwel geleidelijk gaan, ofwel in een klap. Dat is op het moment wel naar, natuurlijk, als je daar onderdeel van uitmaakt, maar het ligt er ook aan hoe het gebeurt. En of de oorzaak natuurlijk is of niet. Maar dat is als je het persoonlijk bekijkt. Objectief gezien is het uitsterven van de mens helemaal niet erg. De wereld draait ook zonder mensen wel door, misschien wel beter dan nu. Het scheelt in ieder geval een hoop uitstoot en een hoop vernieling.

Als een populatie van dieren bijvoorbeeld steeds kleiner wordt en uiteindelijk uitsterft, heb je daar als mens niet echt veel last van. Dieren sterven voortdurend in de natuur van honger als ze pech hebben, dus het dier zal er niet veel van merken of ze nu sterven omdat ze zwak zijn of gewond of ziek of opgevreten worden door een ander dier, of omdat ze de laatste telgen van een soort zijn. Ik kan ook leven zonder korenwolven of zeldzame keversoorten, zelfs zonder tijgers. Die zie ik trouwens toch zelden, of ik moet naar de dierentuin gaan. Indien alle dieren uitsterven en daardoor het biologisch evenwicht dusdanig verstoord wordt dat ook de mens in gevaar komt, is het zaak daar iets aan te proberen te doen natuurlijk. Maar we leven heel goed door zonder korenwolven. Dat de korenwolf uit zou sterven zal mij dus echt niets uitmaken. Er gaan dagen voorbij dat ik ze niet tegen kom tenslotte. Trouwens dat gezeik over die zeldzame korenwolf destijds, was ook volslagen kolder, want in Duitsland vormden ze zowat een plaag. Doorgeschoten dierenactivistische kolder dus.

En het uitsterven van een plantensoort zal mij helemaal een zorg zijn. Ik heb het altijd complete kolder gevonden wanneer een bouwproject niet door kon gaan omdat er een of andere zeldzame varen op het bouwterrein ontdekt was. Komplete kolder, net of we zonder die varen niet door kunnen. Die hele varen zal mij in ieder geval een rotzorg zijn. Natuurlijk heb ik iets meer met die mooie tijger, het is zonde dat er niet zo heel veel meer zijn. Maar dat is het ook, en meer niet, jammer. Maar ook zonder de tijger verandert mijn leven niet echt. De dodo was ook een leuke vogel, maar we doen het nog heel goed zonder dodo's. Dus ik heb geen slapeloze nachten waarbij ik treur om het erge van het uitgestorven zijn van de dodo.

Daarbij wil ik wel aantekenen dat ik tegen het afschieten van dieren ben, als dieren daardoor uitsterven. Niet dat ik het uitsterven dan het punt vind, maar omdat de reden van het afschieten ook vaak kolder is. Zo ben ik ook tegen de walvisvaart, aangezien het afslachten van dit soort dieren onzinnig is.

Maar gewoon stellen dat het uitsterven van dieren erg is zonder enige toelichting, indien dit niet komt door moedwillige menselijke slachtingen zonder redelijk doel, vind ik emotionele onzin. Dit gebeurt al duizenden jaren. Wel als het moedwillig gebeurt door toedoen van de mens. Maar dan moet je wel redelijk zijn in wat erg is en wat niet en ook om wat voor dier het gaat. Ik heb dan echt veel meer compassie met de tijger of de olifant dan met de goudgerande tor. Maar ook zonder olifant of tijger, verandert er weinig aan mijn leven.

[Kitty]

Waarom Kitty, is het erg als jouw kind sterft?

Dat is helemaal niet erg ! minder dan 0,000001% van de bevolking rouwt er om.

Hier heb je in principe gelijk in, indien je het puur persoonlijk bekijkt. Er sterven wereldwijd voortdurend kinderen en ook volwassenen trouwens. En ja wij vinden dat erg, of moeten wij dat vinden en vinden we het daarom erg? Vervolgens gaan we na dat zo erg vinden, wel gewoon weer door met ons leuke leven. Ik zie mensen niet voortdurend treurend door het leven gaan omdat bijvoorbeeld in Afrika kinderen sterven. Maar natuurlijk moeten we het bij tijd en wijle erg vinden. Als momentopname, als we er even mee geconfronteerd worden. Aan de andere kant that's life kennelijk, want na 40 jaar intensieve ontwikkelingshulp, sterven die kinderen nog steeds. Dus tja.

[Rereformed]

...patho-biocentrisme...Concreet wil dat zeggen: vrijwillige zwangerschapsbeperking (kiezen voor kleinere gezinnen), vrijwillige soberheid (milieuvriendelijk leven met zo laag mogelijke ecologische impact) en veganisme (geen gewervelde dieren en hun producten gebruiken).

Gelukkig noem je het woord "zwangerschapsbeperking" één keer in je verhaal, in de allerlaatste zin, maar zou dit niet centraal moeten staan in een ethiek van de toekomst? Ik heb zelf altijd gedacht dat de menselijke explosieve bevolkingstoename de bron van alle globale problematiek is en verbaas me er altijd weer over dat het zo weinig beseft wordt.
Het is blijkbaar taboe om een ethiek na te streven van een kleinere wereldbevolking.

[doctorwho]

Richtlijn 1: alle levende wezens (levende cellen) hebben het basisrecht om niet gedood te worden voor onze luxebehoeften. In deze zin zijn alle levende cellen (de basisbouwstenen van leven) gelijkwaardig.

Richtlijn 2: alle voelende wezens (bewuste subjecten) hebben het basisrecht om niet gebruikt (gedood, gekwetst of opgesloten) te worden voor onze basis- en luxebehoeften. In deze zin zijn alle bewuste subjecten (ruwweg alle gewervelde dieren) gelijkwaardig. (We kunnen eventueel nog wel een uitzondering maken voor overlevingsbehoeften, zoals volkeren in het hoge noorden die in hun overleven afhankelijk zijn van jacht en visvangst).

Concreet wil dat zeggen: vrijwillige zwangerschapsbeperking (kiezen voor kleinere gezinnen), vrijwillige soberheid (milieuvriendelijk leven met zo laag mogelijke ecologische impact) en veganisme (geen gewervelde dieren en hun producten gebruiken).

In richtlijn 1 zitten wat staartbijters. Het leven op zich kost hoe dan ook het leven van andere levende cellen.
richtlijn 2 grotendeels mee eens. Die volkeren in het hoge noorden moeten maar wat zuidelijker gaan wonen.
Ik zou geen onderscheid maken tussen gewerveld en ongewerveld. Inkvissen zijn ongewerveld maar blijkbaar redelijk intelligent.
Pogen de menselijke populatie te verkleinen zijn mogelijk de enige weg naar een soort evenwicht. Maar waarom soberheid? Wordt het een zwaar en deugdzaam leven zonder pret?

[siger]

Dit stevent wel recht af op een dictatuur waar een wurgslang meer rechten heeft dan een mens.

Wat overbevolking betreft maak je een klassieke fout: wat nodig is zijn kleine gezinnen als gemiddelde, geen kleine gezinnen als algemene regel. Mensen die dol zijn op kinderen en de zorg kunnen opbrengen moeten er maar zes hebben, wie niet zo graag kinderen heeft, geen. De (vermoedelijk enige) goede manier om te zorgen voor evenwichtige bevolkingsaantallen, is door alle beloningen voor het krijgen van kinderen weg te werken met slechts één uitzondering: liefde voor kinderen.

[siger]

Maar waarom soberheid? Wordt het een zwaar en deugdzaam leven zonder pret?

Goeie vraag. Ik ben tegen soberheid. Het is een bijwerking van overbevolking. Het leidt ook tot frustratie en irrationaliteit.

Pak overbevolking aan en soberheid wordt vanzelf overbodig.

[Stijn Bruers]

Is zo'n basisrecht hetzelfde voor mensen, apen, muizen, ratten, katten, vlinders, muggen, spinnen, wespen, mieren, etc ... ?

ik zou stellen dat het basisrecht gelijk is voor alle gewervelden, en ook voor intvissen en sommige grote kreeften. Over kleinere geleedpotigen en weekdieren is meer twijfel of ze al dan niet kunnen voelen. Voor hen geld het voordeel van de twijfel: ik eet ze niet op, maar trap bv insekten nog wel per ongeluk dood. (per ongeluk doodtrappen is overigens geen schending van hun basisrecht, want ik gebruik die insekten niet als middel)
Wat ik bedoel met het gelijke basisrecht van gewervelden: wij, moreel verantwoordelijke wezens, moeten het basisrecht van andere voelende wezens respecteren. Een wolf kan niet het basisrecht van een hert respecteren, want een wolf heeft geen ethische reflectie en is dus geen moreel verantwoordelijk wezen. Enkel mentaal gezonde kinderen en volwassen mensen hebben een morele verantwoordelijkheid. Dus zeker de mensen op dit forum... Dus wij hebben de plicht om het basisrecht van kwetsbaren te respecteren.

[Stijn Bruers]

Dit stevent wel recht af op een dictatuur waar een wurgslang meer rechten heeft dan een mens.

Dit begrijp ik niet. we mogen ons nog altijd verdedigen tegen aanvallers (moordenaars, leeuwen of wurgslangen)

Wat overbevolking betreft maak je een klassieke fout: wat nodig is zijn kleine gezinnen als gemiddelde, geen kleine gezinnen als algemene regel. Mensen die dol zijn op kinderen en de zorg kunnen opbrengen moeten er maar zes hebben, wie niet zo graag kinderen heeft, geen. De (vermoedelijk enige) goede manier om te zorgen voor evenwichtige bevolkingsaantallen, is door alle beloningen voor het krijgen van kinderen weg te werken met slechts één uitzondering: liefde voor kinderen.

Hier ben ik het volledig mee eens