Het morele instinct

[Leon]

Het morele instinct

Het boek met de titel “het morele instinct” van Jan Verplaetse gaat (ondermeer) in op hoe Verplaetse de invulling van moraal ziet en hoe Kant dit ziet.

De bezwaren van Verplaetse op de ethiek van Kant is dat deze absoluut is, en geen bezwaren toestaan. Op zich geeft Verplaetse wel aan dat het voordeel van de ethiek van Kant is dat je dan ethische regels goed kunt toetsen. (Blz 262)

Verplaetse opteert meer voor een praktische benadering, ethische regels die aangepast kunnen worden aan de omstandigheden, de klassieke rechtvaardigheidstoets uitgebreid naar de ethiek. (Blz 262)

“Niemand gaat voor morele beginselen de straat op omdat ze beantwoorden aan de categorische imperatief, maar omwille van de strijd tegen het onrecht en de hoop op een gelukkiger bestaan”. (Blz. 285)

Maar dan moet je dus voor lief nemen dat jouw ethische regels niet helemaal of niet goed toetsbaar zijn.

Een punt van Kant is dat je doelen, als je niet de morele wet als doel hebt, overgeleverd zijn aan de empirische wereld van natuurnoodzakelijkheid. De doelen zijn willekeurig, en relatief, en je bent gedetermineerd om op acties te reageren, en als reactie weer acties te beginnen zonder vrijheid, zonder iets anders dan tijdelijke voldoening of frustratie. Volgens Verplaetse garandeert de samenleving dat doelen niet volkomen willekeurig zijn (Blz 276) maar ik zie niet in hoe de doelen van een samenleving anders dan willekeurig zijn, alleen iets meer gestructureerd naar algemeen geldende behoeften, maar nog steeds lokaal en cultureel.

Ik begrijp wel dat een ethiek, of morele regels waarvoor geen consensus is het niet gaat redden. Bij Kant gaat het om regels die uit principe altijd gelden. Ook al beantwoordt een cultuur of samenleving niet aan die principes, of doe je dat als individu niet.

Volgens Verplaetse hebben we wel diverse mogelijkheden om ethiek, of morele regels (ethische regels) te toetsen. Dat zijn de morele beginselen.(Blz 264/265)

1) Vrijheidsbeginsel
2) Schadebeginsel
3) Gelijkheidsbeginsel
4) Rechtvaardigheidsbeginsel
5) Legaliteitsbeginsel
6) Multiculturaliteitsbeginsel
7) Duurzaamheid
8) Openbaarheid van bestuur
9) Fair play
5-9 zijn specifiek, 1-4 algemeen.

Dus ben je met uitzonderingen op regels wel toetsbaar? De beginselen zijn principes, en die zouden altijd moeten gelden. Dus voor uitzonderingen is geen ruimte. Men kan hoogstens niet goed kunnen bepalen of voldaan wordt aan het beginsel, en het beginsel van voordeel van de twijfel laten gelden. Dat is dan ook het enigste.

Voor de absolute morele wet van Kant geldt ook dat het soms niet te bepalen is of voldaan is of niet aan de morele wet. Dit gaat ook op basis van intentie, die niet erg makkelijk te bepalen is door externen.

Ik concludeer dat Verplaetse zich meer richt op de mogelijkheden van een ethiek in de praktijk van de samenleving, terwijl voor Kant ethiek een zaak is van het individu, individuele intenties gericht op principes. Persoonlijk denk ik dat als de intenties niet goed zijn, de samenleving niet goed kan zijn.

De morele wet bij Kant is zodanig dat schending van de morele beginselen nooit gerechtvaardigd kan worden. Dat lijkt ook haar kracht, want dan is ze een uitstekend ijkpunt of een goede toetssteen.

Ik denk echter dat er een beginsel is dat volgt uit de onmogelijkheid van absoluut weten van de toedracht, het voordeel van de twijfel dus, dat rechtvaardigt dat de morele beginselen geschonden lijken te worden. We weten het niet zeker. Het zou kunnen, of het zou niet kunnen. De exacte intentie van iemand is onbekend of onbepaald. Die onwetendheid rechtvaardigt een mogelijke schending van de morele beginselen.

Nog steeds is een echte schending niet te rechtvaardigen, maar het kan een schending lijken, en dat we het gewoon niet weten.

Je moet dus soms dingen door de vingers zien, vanuit het beginsel van voordeel van de twijfel.

Dat is alle plasticiteit die de morele wet heeft. Vandaar uit kan je uitzonderingen soms door de vingers zien. Zoals het neerhalen van een vliegtuig van zelfmoordterroristen met onschuldige passagiers aan boord (voorbeeld Verplaetse). Je kunt hier geen wet van maken, maar als het gebeurt is misschien niet te bepalen of de intentie er was om de morele beginselen te schenden van de morele wet.

[Leon]

Ten aanzien van het geloof:

Ik denk met Kant dat de absolute moraal iets is dat God, als gever van vrijheid, mogelijk maakt. Het zijn wel niet de tien geboden, maar is een duidelijke beginselenmoraal en intentiemoraal ( die dus niet naar de gevolgen kijkt of slechts indirect )

Verplaetse beschrijft 4 emotiemoralen die diep verbonden zijn met de biologie/ het lichaam.

1) hechtingsmoraal
2) geweldsmoraal
3) reinigingsmoraal
4) samenwerkingsmoraal

maar zonder de ratio, een beginselenmoraal, kunnen die aardig ontsporen.

Religie verbindt zich volgens Verplaetse ook aan emotiemoralen, en ik denk dat we dat wel moeten transformeren, of de beoordeling bij de rechtvaardiging te leggen die door advocaten gedaan kan worden als de burger dat zelf niet kan.

[Peter van Velzen]

Ten aanzien van het geloof:

Ik denk met Kant dat de absolute moraal iets is dat God, als gever van vrijheid, mogelijk maakt. Het zijn wel niet de tien geboden, maar is een duidelijke beginselenmoraal en intentiemoraal ( die dus niet naar de gevolgen kijkt of slechts indirect )

Verplaetse beschrijft 4 emotiemoralen die diep verbonden zijn met de biologie/ het lichaam.

1) hechtingsmoraal
2) geweldsmoraal
3) reinigingsmoraal
4) samenwerkingsmoraal

maar zonder de ratio, een beginselenmoraal, kunnen die aardig ontsporen.

Religie verbindt zich volgens Verplaetse ook aan emotiemoralen, en ik denk dat we dat wel moeten transformeren, of de beoordeling bij de rechtvaardiging te leggen die door advocaten gedaan kan worden als de burger dat zelf niet kan.

Je zult rechters bedoelen. Advokaten dienen het standpunt van hun client weer te geven. Zelfs als ze menen te weten dat de client ongelijk heeft
zoner ratio kan een beginselmoraal (op welke beginselen die ook berust) inderdaad ontsporen. Net zoals een moraal zonder beginselen niet te doen valt, omdat we dan niets kunnen wegen.

[Leon]

Ten aanzien van het geloof:

Ik denk met Kant dat de absolute moraal iets is dat God, als gever van vrijheid, mogelijk maakt. Het zijn wel niet de tien geboden, maar is een duidelijke beginselenmoraal en intentiemoraal ( die dus niet naar de gevolgen kijkt of slechts indirect )

Verplaetse beschrijft 4 emotiemoralen die diep verbonden zijn met de biologie/ het lichaam.

1) hechtingsmoraal
2) geweldsmoraal
3) reinigingsmoraal
4) samenwerkingsmoraal

maar zonder de ratio, een beginselenmoraal, kunnen die aardig ontsporen.

Religie verbindt zich volgens Verplaetse ook aan emotiemoralen, en ik denk dat we dat wel moeten transformeren, of de beoordeling bij de rechtvaardiging te leggen die door advocaten gedaan kan worden als de burger dat zelf niet kan.

Je zult rechters bedoelen. Advokaten dienen het standpunt van hun client weer te geven. Zelfs als ze menen te weten dat de client ongelijk heeft
zoner ratio kan een beginselmoraal (op welke beginselen die ook berust) inderdaad ontsporen. Net zoals een moraal zonder beginselen niet te doen valt, omdat we dan niets kunnen wegen.

De rechter moet kijken of de “uitzondering” gerechtvaardigd is, maar de advocaten moeten proberen deze te rechtvaardigen, en de officier van justitie probeert dat te ontkrachten.

Waar het om gaat is dat de burger met een emotiemoraal bezig geweest kan zijn, en dat onduidelijk is of de beginselmoraal hierbij geschonden is of niet.
Dat moet idd de rechter bepalen.

[heeck]

Leon,

Naast de prijs die Verplaetse scoorde *) heeft hij nog meer geschreven.
Onderstaand stuk lijkt me een voldoende passend antwoord op de overwegingen die jij koestert:

https://core.ac.uk/reader/55711200

Kan het liberalisme zonder vrije wil, verantwoordelijkheid en schuld?

Roeland

*)

Verplaetse wint Eureka Boekenprijs 2009

26
MEI
Jan Verplaetse heeft met zijn boek Het morele instinct de NWO Eureka Boekenprijs 2009 gewonnen.
De NWO Eurekaprijzen (boeken, media, oeuvre) worden toegekend aan de beste prestaties op het gebied van het populariseren van wetenschap en kennis naar het brede publiek.

Uit het juryrapport:
“Het morele instinct is een open en een humaan boek […] Wie prijs stelt op een verantwoorde omgang met zijn medemens en eigenlijk met zijn hele leefomgeving, heeft aan Jan Verplaetse’s boek Het morele instinct een even originele en welingelichte als sympathieke, goed leesbare en bovenal behulpzame gids.”

[Leon]

Leon,

Naast de prijs die Verplaetse scoorde *) heeft hij nog meer geschreven.
Onderstaand stuk lijkt me een voldoende passend antwoord op de overwegingen die jij koestert:

https://core.ac.uk/reader/55711200

Kan het liberalisme zonder vrije wil, verantwoordelijkheid en schuld?

Roeland,

Kant gaat ook uit van determinisme. Hij gaat er echter vanuit dat de “morele vrijheid” die je kan nemen je anders determineert.

Je hoort dan wel of niet bij de redelijke mensen.

En straffen is gewoon gerechtvaardigd tegenover de handelingen die zijn verricht, of de intentie die men had… de straffen moeten niet zelf niet voldoen aan de beginselenmoraal natuurlijk.

PS
In het boek “Hoezo vrije wil?” Onder redactie van Sie, vind je een aantal tegenwerpingen op het deterministisch standpunt. Een mooie hardcover uitgave voor maar 9,90. Misschien ook in België?

[heeck]

Leon,

Maureen Sie is me wel bekend, al is het maar omdat ik me ongeveer net zo lang als Maureen oud is, voor vrije wil etc. heb geïnteresseerd.
De sporen daarvan vind je duidelijk op dit forum. Impliciet de implicaties voor wraak en/of gerechtigheid en/of het hebben van spijt (zie mijn vaste onderschrift).

Veel van de discussies blijven in leven omdat er wordt ingedeeld volgens essentieel gevonden en omlijnde begrippen wat stuitert tegen de glijdende schaal van het evolutionaire ontstaan van moraal en ook instinct.

Darwins “universal acid” ( “Darwins Dangerous Idea / Dennett ), maar ook “De wetten der emoties” van Frijda” illustreren overduidelijk dat moralistische suggesties door en voor mensen meer hebben van een min of meer houdbare afspraak, dan dat er een sublieme moraal zou bestaan.
Frans de Waal schrijft daar ook over, zoals recent weer bleek.

Kant interesseert me daarom heel weinig.

Roeland

[Leon]

Kant interesseert me daarom heel weinig.

Roeland

Roeland,

Verplaetse gaat wel direct in op Kant. Om dit goed te begrijpen is kennis van Kant wel handig.

bij 'straffen' kan je alsnog kijken of de beginselenmoraal niet geschonden wordt, alleen daarvoor heeft het al nut.

[heeck]

Kant interesseert me daarom heel weinig.

Roeland

Roeland,

Verplaetse gaat wel direct in op Kant. Om dit goed te begrijpen is kennis van Kant wel handig.

bij 'straffen' kan je alsnog kijken of de beginselenmoraal niet geschonden wordt, alleen daarvoor heeft het al nut.

Leon,

Niet geheel toevallig heb ik Verplaetse zijn "Het morele instinct" in de kast staan en omdat ik me wat verbaasde over jouw vermengen van Kant en Verplaetse kon ik naslaan wat je aanhaalde en wat je niet aanhaalde vanaf p.248.

Bijvoorbeeld pag. 264:

"Als je zoals Kant aanvaardt dat er absolute morele beginselen bestaan, aanvaard je meteen dat er geen uitzonderingen op je absolute principe mogelijk zijn, hoezeer die ook in overeenstemming zijn met andere beginselen. Zodra je in strijd met de categorische imperatief handelt, handel je moreel verwerpelijk.
Zoals al aangegeven aanvaard ik die positie niet."

Misschien kan je je discussie direct met Jan Verplaetse oppakken en hier laten zien. Dat lijkt me instructiever dan hem als opstapje te gebruiken om je eigen Kant-hobby op te poetsen.

Roeland

[Leon]

Leon,

Niet geheel toevallig heb ik Verplaetse zijn "Het morele instinct" in de kast staan en omdat ik me wat verbaasde over jouw vermengen van Kant en Verplaetse kon ik naslaan wat je aanhaalde en wat je niet aanhaalde vanaf p.248.

Bijvoorbeeld pag. 264:

"Als je zoals Kant aanvaardt dat er absolute morele beginselen bestaan, aanvaard je meteen dat er geen uitzonderingen op je absolute principe mogelijk zijn, hoezeer die ook in overeenstemming zijn met andere beginselen. Zodra je in strijd met de categorische imperatief handelt, handel je moreel verwerpelijk.
Zoals al aangegeven aanvaard ik die positie niet."

Misschien kan je je discussie direct met Jan Verplaetse oppakken en hier laten zien. Dat lijkt me instructiever dan hem als opstapje te gebruiken om je eigen Kant-hobby op te poetsen.

Roeland

Roeland,

het gedeelte waar ik het heb over 'voordeel van de twijfel' is volgens mij een reactie op wat je aanhaalt van Verplaetse. Volgens mij maakt voordeel van de twijfel een rechtvaardiging van uitzonderingen op de categorische imperatief mogelijk, omdat ze zelf een verbijzondering is van het als doel stellen van de mens uit de categorische imperatief.

Verplaetse's bezwaar komt daarmee te vervallen.

[heeck]

Nee Leon,

Ik ga niet weer met jou stoeien over betekenissen. Laat staan die met een Kant-connectie.
Je kunt Verplaetse via zijn website bereiken:
https://janverplaetse.com/


Graag hier een weergave van jullie correspondentie.

Roeland

[Leon]

Blz 262
“Niettemin blijven morele principes uiterst geschikte instrumenten om een controversiële handeling aan te toetsen. Dit is de kracht van Kant.”

Ik denk dus al te weten hoe Verplaetse erover denkt, maar bedankt voor de link. Kijk wel wat ik ermee doe.

[heeck]

Blz 262
“Niettemin blijven morele principes uiterst geschikte instrumenten om een controversiële handeling aan te toetsen. Dit is de kracht van Kant.”

Ik denk dus al te weten hoe Verplaetse erover denkt, maar bedankt voor de link. Kijk wel wat ik ermee doe.

Wat voorbarig dus, want Verplaetse geeft tamelijk uitvoerig weer hoe hij de aanspraken op recht georganiseerd ziet. Loop dat dus eerst na voor je Verplaetse aanschrijft.

Roeland

[Leon]

Blz 262
“Niettemin blijven morele principes uiterst geschikte instrumenten om een controversiële handeling aan te toetsen. Dit is de kracht van Kant.”

Ik denk dus al te weten hoe Verplaetse erover denkt, maar bedankt voor de link. Kijk wel wat ik ermee doe.

Wat voorbarig dus, want Verplaetse geeft tamelijk uitvoerig weer hoe hij de aanspraken op recht georganiseerd ziet. Loop dat dus eerst na voor je Verplaetse aanschrijft.

Roeland

Verplaetse wil dat morele regels (ethiek) op vergelijkbare wijze als recht beoordeeld worden. Ik heb het echt wel aandachtig gelezen.

Verder zegt hij:

Blz. 287 “Een rationele beginselenmoraal is aangewezen om de excessen van de emotiemoralen in te tomen of de tegenstellingen tussen die intuïtieve moralen te overbruggen. De expliciete beginselenmoraal is de ethiek van de toekomst. Wat niet betekent dat we onze morele instincten overboord kunnen of moeten gooien”

[heeck]

Mooi, dan ben je er klaar voor om Verplaetse te benaderen, vind jij.

Roeland