Hoi Rereformed,
Rereformed schreef:Hoezo, slechts aversie? heb jij je dan nooit verdiept in de argumenten die Hitler en andere nazileiders gebruikte om joden en bepaalde andere groepen mensen neer te zetten als minderwaardige mensen die uitgeroeid moesten worden?
Ongeacht de hoeveelheid aversie die ik voel: aversie is simpelweg geen redelijk argument. Je appelleert aan mijn
gevoelens, maar sugereert
redelijheid,
ratio. Je komt niet met argumenten die zijn moraliteit weerleggen, maar doet hier in plaats een beroep op subjectiviteit.
Vind je dat die redenen redelijk waren? Zo niet, dan heb jij dus wel degelijk een redelijke weerlegging.
Een flink deel van de Duitsers vond Hitler’s standpunt het meest redelijke. Mijn diepe afkeer is geen
redelijk tegenargument, maar een
emotioneel appél.
Wat betreft de redenen van God om de wereld te verdelgen staat vermeld dat alle mensen vreselijk slecht waren. Zo'n generalisatie is per definitie onwaar wanneer we spreken over de gehele wereldbevolking waartoe ook kleine kinderen behoren die niet toerekeningsvatbaar zijn. Dat is dus meteen een redelijke weerlegging van het aangeboden verhaal.
Dat is m.i. wel erg simpel gesteld. Noach wordt geplaatst binnen de context van zijn tijd (“beDorotajw” is letterlijk “in zijn generaties”), en wordt
‘iesj tsaddiek genoemd – een rechtvaardig mens. Hij wordt als
tamiem betiteld – zonder een defect, onberispelijk.
Er wordt eveneens letterlijk gezegd dat de kwaadaardigheid van de mens (in het algemeen)
kwantitatief aanzienlijk was (“
rabbah ra’at ha’adam”) en dat iedere
inclinatie van de gedachten van zijn hart de hele dag slechts kwaadaardig was (“kol
jetser machsj’bot libbo rak ra kol hajjom”). En niet alleen de volwassen mensen, maar “
al wat leeft (“
kol basar”, letterlijk “alle vlees”) had zijn weg op de aarde verdorven”. Dat was volgens de Bijbel reden tot een vrijwel totale vernietiging, inclusief kinderen, huisvliegen en zeehondjes.
Nu kun je zeggen dat dit moreel onaanvaardbaar is in jouw ogen. Maar daarmee zeg je slechts dat jouw ethisch model er anders uitziet dan dat van de Bijbel-God. Je gaat feitelijk een welles-nietes spelletje aan. Zoals David Hume zegt: “killing is evil” really means “I hate killing”.
Maar waarom neem je zo'n verhaal waar een natuurramp naief wordt uitgelegd als in verband staand met de moraal van de mens serieus? Heb jij geen enkele kennis van wetenschap? Zulke kinderachtigheid uit pre-wetenschappelijke tijden kan wellicht het beste beantwoord worden met argumentatie die op dezelfde golflengte verder denkt, dus met Mark Twain, waarna je de hiaten in dat denken ook wel zal zien:
"Maar het liep uit op een teleurstelling voor de Godheid. Hun moraal zinde Hem niet, die was namelijk in verscheidene opzichten niet beter dan die van Hemzelf. Hun moraal was zelfs een pijnlijk getrouwe copie van Zijn eigen eigenschappen. Het was een zeer slecht volk en aangezien Hij niet kon bedenken er wat beters van te maken zag Hij wijselijk in dat het beter was ze maar weg te vagen. Dit is het enige werkelijk verlichte en hoogverheven idee dat de Bijbel over Hem vermeldt, en het zou Zijn reputatie voor alle tijden hebben gewaarborgd indien Hij zijn woord maar gestand had gedaan. Maar Hij is altijd enigszins onstandvastig -behalve in de reclame voor Hem- en zijn goede voornemens bleven in gebrek. Hij schepte op over de mens. De mens was Zijn beste uitvinding en de mens was op de huisvlieg na het schepsel waar Hij het meest plezier aan had. De gedachte dat Hij er volledig afstand van zou moeten doen was onverdraaglijk voor Hem. Hij besloot daarom om een specimen van het menselijk ras in leven te laten en de rest te laten verdrinken. Niets is kenmerkender voor Hem. Hijzelf had al deze schandelijke mensen geschapen en Hij alleen was dus verantwoordelijk voor het resultaat. Niemand van hen verdiende de dood, maar het was toch een verstandig besluit hen maar uit te roeien, vooral ook omdat met het scheppen van hen de hoofdmisdaad zowiezo al gepleegd was en ze maar aan te laten fokken de misdaad alleen maar groter zou worden. Maar aan de andere kant kon er natuurlijk geen sprake zijn van rechtvaardigheid en eerlijkheid in het verlenen van speciale gunsten aan enkelen; ze zouden allemaal moeten verdrinken of anders helemaal niemand. Maar Hij wilde het nu eenmaal anders. Het was Zijn plan er een half dozijn te redden en dan helemaal van voren af aan te beginnen. Hij was niet in staat te voorzien dat ze op den duur weer even verrot zouden zijn, want ook Zijn Verziendheid kan alleen in de reclame voor Hem aangetroffen worden."
Mark Twain is een bron voor de één; Jezus is een bron voor de ander. Een gelovige zal achter de Zondvloed andere beweegredenen vermoeden dan Mark Twain.
Uiteraard moet je uitkijken voor generalisatie, en is niet iedere rondvliegende gedeelde opinie superieur, maar hedendaagse opvattingen zijn gebaseerd op een gigantische hoeveelheid meer informatie, meer kennis van de natuur, het leven, de mens, zijn geschiedenis, en dus op groter inzicht dan men vroeger had.
De kwantiteit aan informatie bepaalt niet de kwalitatieve superioriteit van de ene ethiek boven de andere. Daarvan getuigen wellicht de oorlogen en etnische zuiveringen van de afgelopen twee eeuwen. De kwantiteit aan informatie en kennis bepaalt wellicht de vernietigingskracht van nucleaire, biologische en chemische wapens, de techniek van verhoormethoden en de snelheid waarmee we naar ons werk gaan, etc. Maar een eikel blijft een eikel.
Bovendien, wat is je maatstaf waarmee je moraal meet? Is het zoals Hamlet het definiëert: “
There is nothing good or bad, but thinking makes it so” (act 2, scene 2)? Of is er een objectief criterium aan de hand waarvan we het goede & kwade in daden daadwerkelijk kunnen afmeten?
Een dogma, of ethische smaak zo je wilt, is het op de keper beschouwd. Maar niet onredelijk. Die alternatieven die je aanbiedt, dus het opleggen van één bepaalde ideologie en het monddood maken of zelfs uitroeien van al het afwijkende is namelijk uit den treure eeuwenlang uitgeprobeerd; we kunnen erop terugkijken, concluderen dat het nooit lukte, en bovendien opmerken dat de gevolgen ervan op z'n zachts gezegd teleurstellend waren. Komt nog bij dat de moderne wereld met zijn technologie de gevaren van zulk een omgang met elkaar nog vele malen gevaarlijker hebben gemaakt. Is het niet redelijk van de geschiedenis van de mens te leren? Is pragmatiek of utilitarisme geen vorm van redelijkheid?
Eens. Pragmatiek & utilitarisme bieden eveneens een model. En zo zijn er aanzienlijk meer. Maar hoe meet je de ethische waarde van zo’n model?
Moreel relativisme en moreel absolutisme zijn bijvoorbeeld beiden gebaseerd op redelijk denken. En beiden hebben hun voorstanders (bijv. de absolutist Kant vs de relativist John Stewart Mill). Desondanks zijn het tegengestelden; ze sluiten elkaar uit. En welke is het “beste”? Het feit dat één model momenteel beter functioneert, is uiteraard geen bewijs dat dit model daarmee ook waar en goed is.
Los van alternatieve modellen, contra-dogmatiek en subjectieve expressie, ontwaar ik nergens in dit draadje het criterium aan de hand waarvan kan worden vastgesteld dat de BijbelGod een misdadiger is.