Globale Moraal en Ethiek

[Peter van Velzen]

mijn visie op 29 januari 2014.

Omdat mijn facebookvrienden het niet direct bleken te begrijpen, leek het mij zinvol om mijn zienswijze nog eens duidelijk uit te werken.

Moraal is geen liefdadigheid of godgegeven plicht maar een overlevingsmechanisme mede gevormd door natuurlijke selectie. Het verschilt van dom egoisme omdat de natuurlijke selectie nu eenmaal niet leidt tot egoistische individuen maar slechts tot egoistische genen. Een dier dat al zijn nageslacht opeet overleeft niet, maar sterft uit. Een dier dat zijn sexpartner opeet voordat de eieren gelegd zijn, overleeft niet, maar sterft uit. Buideldieren, Zoogdieren en ook vogels waarvan de kinderen niet gevoed worden overleven niet, maar sterven uit. Daarom hebben de individuen van deze soorten ook de eigenschap gekregen, om wel voor hun kinderen te zorgen, en ook hun partner in het algemeen in leven te houden.

De kreet :"het gezin is de hoeksteen van de samenleving" is echter enigzins misplaatst. Dieren die in geen groter verband dan het gezinsverband opereren, vormen geen maatschappij, en ook geen moraal, aangezien aangeboren eigenschappen in die situatie volstaan en de kinderen ook geen tegenprestatie plegen te leveren.


Het gezin is wel de belangrijkste bouwsteen van de samenleving, want alle daadwerkelijk sociale dieren leven in een verband dat tenminste een (bijvoorbeeld bij afrikaanse wilde honden) maar vaak meerdere gezinnen omvat, ook al maken de mannetjes (zie bijvoorbeeld olifanten) daar niet altijd deel van uit.

Het verband waarin onze voorouders leefden, was zover wij weten een groot-familie van rond de 30 leden, die bovendien contacten had met andere grootfamilies die werden gezien als potentiele schoonfamilie. Voor zo'n verband volstaan niet langer aangeboren neigingen, maar ze vereisen een leerproces. Men dient de familieleden te kennen alsmede te weten welke groepen de potentiele schoonfamilie vormden en welke slechts concurrerende "vijanden" waren. Hier ligt dan wel de hoeksteen (de grootfamilie) en tevens de basis voor de moraal. Ook de moraal echter werd bepaald door natuurlijke selectie. Datgene werd nog altijd doorgegeven dat de voortplantingskansen - nu van de grootfamilie - optimaliseerde.

Maar met de introductie van het leer- of kenproces, ontstond direct een potentieel voor culturele aanpassning. Die grootfamilie die beter of in groter verband samenwerkte, had immers meer nageslacht dan de grootfamilie die gebrekkiger of in te klein verband samenwerkte.

In de loop der millenia werden de grootfamilies steeds groter. Het werden stammen, stamverbanden, naties, imperiums en tenslotte werden het "verenigde naties". De natuurlijke selectie van de bijpassende moraal is echter nog niet compleet geschied. We zien nog steeds stammenstrijd en conflicten tussen naties, die zinvol waren in een tijd van kleinere samenwerkingvormen, maar niet meer passen in een wereld met internationale instituties. Onze moraal is nog steeds in opbouw. Maar het zijn de stammen die hun strijd staken en de naties die zich verenigen, die hun voortbestaan zeker stellen. En de ultieme test hiervoor is en blijft het nageslacht. Want wat geen nageslacht voortbrengt sterft nog steeds uit.

Alleen de samenwerkingsvorm die overleeft is niet noodzakelijk een samenwerkingsverband op genetisch vlak alleen. De moraal strekt zich uit over de gehele samenwerkende populatie en ook de overlevingskansen van velen die niet tot de eigen (groot)familie behoren tellen nu mee.
In elke culturele samenstelling was en is de eis van kracht dat alleen wie ook - naar vermogen - aan deze moraal bij droeg ervan diende te profiteren. Bedriegers werden zo mogelijk gestraft of zelfs uitgesloten. Dit kan niet altijd voor elk individu perfect geschieden, maar het is wel een impliciete eis. Onze moraal is wederkerig: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet.

Uiteraard zijn evolutionaire processen, of ze nu op individuele genendragers of op samenwerkingsverbanden hun uitwerking hebben, nooit doelgericht. Wat werkt vormt zich, wat niet werkt niet, maar wat zich voortdoet en werkt, heeft niet te duchten van wat nog beter zou werken, maar zich nu eenmaal niet voordoet omdat de benodigde verandering te groot is. Van onze neiging om voor iedereen te zorgen die wij kennen profiteren ook huisdieren, welke ons geen voordeel verschaffen (zoals cavia's) en ook bedriegers, die zich hunnerzijds niets van de moraal aantrekken, glippen er soms doorheen, desalniettemin is het ijkpunt ongewijzigd: Wat overleeft blijft behouden wat niet overleeft niet.


Veel Christenen zien het "Nieuwe testament" als een instelling die onstond door de dood en veronderstelde verijzenis van ene Jezus, maar wie de verschillen tussen de oudtestamentische moraal en de Christelijke moraal analyseert, ontdekt al spoedig dat zulks er weinig mee te maken had en dat het verschil vooral schuilt in de veranderde samenleving waarvoor ze bedoelt was. Kende de Thora een moraal van stamverbanden waarin vijandelijke stamverbanden niet tot de deelhebbers aan die moraal werden gerekend, de moraal van het Evangelie was geschikt voor een Imperium als het Romeinse rijk. Het overleven van die - nog altijd beperkte - moraal ondanks het verdwijnen van het bijbehorende imperium, is van groot nut gebleken voor de Europese staten, die onafhankelijk konden opereren en daarmee een gezonde concurrentie aangaan, terwijl ze toch konden profiteren van een gezamelijke moraal, welke zich vaak uitstrekte tot alle "christenen" en waardoor ze een voorsprong verkregen op de niet-christenen (en dus niet-Europeanen).


Uiteindelijk ontstond niet zo lang geleden een wereld-economie. Daarin zijn nog steeds bevoorrechten en achtergestelden, en is de moraal lang niet overal hetzelfde, maar wij neigen naar een moraal die zo langzamerhand alle leden van de menselijke soort omvat. Vanwege die globale maatschappij is het nuttig ons inlevingsvermogen op te rekken tot aan de grootst mogelijke verschillen tussen de deelnemers, en dat betekent dat, hoewel velen nog steeds morele uitzonderingen maken voor meer exotische medemensen (gelukkig altijd gebaseerd op de veronderstelde lagere moraal van die lieden), er aan de andere kant van het spectrum ook veel mensen zijn, die de moraal tot voorbij de menselijke soort optrekken, soms wel maar meestal niet rekening houndend met de moraal van de betreffende andere soorten.

Uiteraard is dit laatste niet noodzakelijkerwijs nuttig voor het nageslacht van de mondiale samenleving, maar het verwijdert zich verder van de benepen nationalistische en stammenvisies die ook nog steeds voorkomen. Bovendien helpt het ons, ecologische rampen te vermijden als wij ons ook het lot aantrekken van dieren die niet direct voor ons van nut zijn. Ik zal mij daar ook zeker niet tegen keren, maar ik zal evenmin mensen immoreel noemen, die de grens trekken waar hij op grond van onze huidige samenleving optimaal zou liggen: Bij de deelnemers aan die samenleving, te weten: Alle goedwillende mensen van deze wereld.

Omdat ik nog slechts (stief)overgrootvader ben en geen (stief)bed vergrootvader, neig ik er toe het belang van het nageslacht te identificeren met "mijn achterkleinkinderen", en de mondiale samenleving af te schilderen als "alle potentiele schoonfamilie van mijn achterkleinkinderen". De essentie van mijn visie is echter de werking van de natuurlijke en culturele selectie, die voor een mondiale samenleving een wederkerige moraal voor de hele mensheid vereist. Niet noodzakelijkerwijs meer, maar noodzakelijkerwijs niet minder.

[heeck]

Peter,

Je beschrijft elegant hoe de wederzijdse moraal vanuit evolutionaire gronden tevoorschijn komt.
Daar zit aan vastgebakken dat voor het gros van de mensen, namelijk behoudens de uitvreters, die moraal in aantallen mensen geteld, een tamelijk beperkte reikwijdte heeft.

Daarbuiten spiegelt het hele patroon tot zijn tegendeel en zijn er weinigen die hun moraal overal laten gelden alsof het hun naasten betreft en zal het de meesten nauwelijks ene zorg zijn.

Wil je wederzijds fatsoen dus uitbreiden dan zal dat niet zomaar gaan omdat het tegen de ingebakken neigingen ingaat.

Roeland

[Peter van Velzen]

Peter,

Je beschrijft elegant hoe de wederzijdse moraal vanuit evolutionaire gronden tevoorschijn komt.
Daar zit aan vastgebakken dat voor het gros van de mensen, namelijk behoudens de uitvreters, die moraal in aantallen mensen geteld, een tamelijk beperkte reikwijdte heeft.

Daarbuiten spiegelt het hele patroon tot zijn tegendeel en zijn er weinigen die hun moraal overal laten gelden alsof het hun naasten betreft en zal het de meesten nauwelijks ene zorg zijn.

Wil je wederzijds fatsoen dus uitbreiden dan zal dat niet zomaar gaan omdat het tegen de ingebakken neigingen ingaat.

Roeland

Dat valt in de praktijk wel mee, veel kinderen hebben van nature de neiging om alles en iedereen als morele partner te zien. Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen maar de meeste mensen vertonen onder dezelfde omstandigheden de zelfde morele reacties. Die zijn onderzocht en neigen meer naar de categorische imperatief dan naar utilarisme en zijn gevoeliger voor interpersoonlijke empathie dan voor grote groepen, Wat ik hier schets zijn de globale ontwikkelingen en mijn kijk er op, niet individuele afwijkingen. In feite blijkt het juist verassend snel mogelijk de ingroep uit te breiden en is de weerstand er tegen eerder cultureel dan individueel.

[heeck]

Peter,

De ingroep uitbreiden zou dan ongelimiteerd zijn.
En precies dat betwijfel ik.
Hij schuift mee naar de groep waartoe je verschuift.

Met de nodige onderbouwing zou ik best vrolijker willen worden.

Roeland

[Peter van Velzen]

Peter,

De ingroep uitbreiden zou dan ongelimiteerd zijn.
En precies dat betwijfel ik.
Hij schuift mee naar de groep waartoe je verschuift.

Met de nodige onderbouwing zou ik best vrolijker willen worden.

Roeland

r
Zolang als ik leef heb ik al gemerkt dat kinderen - en vooral meisjes - meer empathie opbrengen voor vreemdelingen en in het bijzonder ook voor dieren, dan hun opvoeders. De ingroep wordt vooral bewaakt door ouwelui zoals ik nu ben. Emancipatie-bewegingen groeien altijd van onder op, en vinden altijd steun onder de jongere generaties. Wel is het zo dat de peer-groep dat ook weer afremt. De drive naar een grotere ingroep lijkt haast wel aangeboren. terwijl de vorming van de de facto kleinere in-groep een groepsgebeuren lijkt te zijn. Ik ben uiteraard geen socioloog of antropoloog. Maar wat ik me kan herinneren dat ik er over heb gelezen wijst allemaal in die richting. Genetische dispositie voor een bredere moraal, en groepswerking die de moraal versmald. In een individualistische maatschappij leidt dit tot een bredere moraal. zowel breder in de zin van meer tolerant als breder in de zin van een grotere in-groep.

Je ziet dat de voorstanders van een engere minder tolerante moraal dan ook denken dat we moreel achteruit gaan. Tegelijkertijd worden de voorstanders van een bredere tolerantere moraal als ze ouder worden steeds meer geconfronteerd met groepen die nog een engere moraal voorstaan. En voelen dit eveneens als een achteruitgang. Slechts enkelen (Steven Pinker: The better angels of our nature) zien een verbetering.

[heeck]

Peter,

Ik heb mijn geheugen geactiveerd opdat er over een paar dagen misschien wat uitrolt dat meer vastigheid geeft.
Onze opinies zijn te week.

Roeland

[HenkM]

Peter,

Je beschrijft elegant hoe de wederzijdse moraal vanuit evolutionaire gronden tevoorschijn komt.
Daar zit aan vastgebakken dat voor het gros van de mensen, namelijk behoudens de uitvreters, die moraal in aantallen mensen geteld, een tamelijk beperkte reikwijdte heeft.

Daarbuiten spiegelt het hele patroon tot zijn tegendeel en zijn er weinigen die hun moraal overal laten gelden alsof het hun naasten betreft en zal het de meesten nauwelijks ene zorg zijn.

Wil je wederzijds fatsoen dus uitbreiden dan zal dat niet zomaar gaan omdat het tegen de ingebakken neigingen ingaat.

Roeland

Daarbij: het fatsoen van de een hoeft helemaal niet dezelfde te zijn als die van een ander aan de andere kant van de wereld. Veel ervan is cultureel bepaald.
Vandaar kom je weer op de (oude) vraag: zijn er universele (fatsoens) normen? Want elk dier, en dus ook mens, heeft ook de genen van de verre voorouders.
Kunnen we accepteren dat er verschillende opvattingen op dat gebied naast elkaar leven?
Ofwel: leven en laten leven, letterlijk

[Peter van Velzen]

Peter,

Je beschrijft elegant hoe de wederzijdse moraal vanuit evolutionaire gronden tevoorschijn komt.
Daar zit aan vastgebakken dat voor het gros van de mensen, namelijk behoudens de uitvreters, die moraal in aantallen mensen geteld, een tamelijk beperkte reikwijdte heeft.

Daarbuiten spiegelt het hele patroon tot zijn tegendeel en zijn er weinigen die hun moraal overal laten gelden alsof het hun naasten betreft en zal het de meesten nauwelijks ene zorg zijn.

Wil je wederzijds fatsoen dus uitbreiden dan zal dat niet zomaar gaan omdat het tegen de ingebakken neigingen ingaat.

Roeland

Daarbij: het fatsoen van de een hoeft helemaal niet dezelfdve te zijn als die van een ander aan de andere kant van de wereld. Veel ervan is cultureel bepaald.
Vandaar kom je weer op de (oude) vraag: zijn er universele (fatsoens) normen? Want elk dier, en dus ook mens, heeft ook de genen van de verre voorouders.
Kunnen we accepteren dat er verschillende opvattingen op dat gebied naast elkaar leven?
Ofwel: leven en laten leven, letterlijk

nie
Nee er zijn geen universele normen. De enige norm die voor elk dier geldt is dat het dier niet al zijn eigen nageslacht dient op te eten. We zullen moeten accepteren dat anderen andere opvattingen koesteren, maar we hoeven niet altijd te accepteren dat zij a-sociaal handelen. leven en laten leven, OK, maar leven en latern moorden? Nee dus! Wie zich niet aan de impliciete afspraak houdt, zal daarvoor expliciet ter verantwoording worden geroepen, en loopt het risico te worden buitengesloten (en mogelijk ook opgesloten). De moraal is wederkerig. Ik behandel jou alleen moreel correct zo lang als ik verwacht dat jij dat ook doet.

[HenkM]

Peter van Velzen schreef:
"De moraal is wederkerig. Ik behandel jou alleen moreel correct zo lang als ik verwacht dat jij dat ook doet"

Dat schreef je wel vaker, en ik verbaasde me erover.

Maar verlaag je je daarmee niet tot hetzelfde niveau als die ander?

Neem nu de hypothetische situatie van een beul in een islamitisch land. Volgens die persoon handelt hij heel correct wanneer hij (!) je ophangt, wegens blasfemie.
Of je martelt om je tot een bekentenis te dwingen. (het is niet persoonlijk), maar de wet schrijft het voor.

Verder is die beul keurig in zijn gedragingen.

[Peter van Velzen]

Peter van Velzen schreef:
"De moraal is wederkerig. Ik behandel jou alleen moreel correct zo lang als ik verwacht dat jij dat ook doet"

Dat schreef je wel vaker, en ik verbaasde me erover.

Maar verlaag je je daarmee niet tot hetzelfde niveau als die ander?

Neem nu de hypothetische situatie van een beul in een islamitisch land. Volgens die persoon handelt hij heel correct wanneersig hij (!) je ophangt, wegens blasfemie.
Of je martelt om je tot een bekentenis te dwingen. (het is niet persoonlijk), maar de wet schrijft het voor.

Verder is die beul keurig in zijn gedragingen.

Nee. ik verhoog de ander tot mijn nivo, want zolang hij geen kwaad doet in mijn ogen kan hij van mij slechts goed verwachten. De beul die iemand doodt wegens blasfemie, doet iemand kwaad die noh nooit iemand kwaad heeft gedaan. Hij is medeplichtig aan moord. De wetgever is er 100% schuldig aan. De wet tegen blasfemie beschermt geen nageslacht; op geen enkele wijze zelfs, en is dus niet moreel te noemen. Wie martelt op een bekentenis te krijgen doet ook niets fatsoenlijks. Zo'n bekentenis bewijst alleen dat de gemartelde slecht tegen pijn kan. Wederom profiteren onze achterkleinkinderen op geen enkele wijze. Integendeel! Er is geen enkele manier waarop dit soort "gerechtigheid" voldoet aan mijn normen.

Wel is het zo dat ik de wet niet in eigen hand kan nemen, ik zal de immorele mens niet zelf straffen. Maar hulp daar hoeft hij voorlopig ook niet op te rekenen. Komt hij tot inkeer, dan moeten we (tit for tat) ook snel weer vergeven. Dat wel. Maar als men altijd maar de andere wang blijft toekeren, kan dat ten koste gaan van onze achterkleinkinderen.

[Jagang]

Ik blijf het moeilijk vinden, Peter, tegenover de argumenten van Bruers en vd Berg.
Je verhaal leest een beetje als: "Omdat we er naar geëvolueerd zijn om vooral morele betrokkenheid te voelen met andere mensen, hebben we niet zozeer geldige argumenten nodig om onze morele cirkel niet verder uit te breiden. Maar het mág wel."

Daarmee blijf ik me tegenover ethisch veganisten toch de mindere voelen.

Ik heb hier tot nu toe namelijk altijd gehoord/gelezen dat je als vrijdenker uiteindelijk ofwel de betere argumenten hebt, danwel je visie bijstelt.

[Peter van Velzen]

Ik blijf het moeilijk vinden, Peter, tegenover de argumenten van Bruers en vd Berg.
Je verhaal leest een beetje als: "Omdat we er naar geëvolueerd zijn om vooral morele betrokkenheid te voelen met andere mensen, hebben we niet zozeer geldige argumenten nodig om onze morele cirkel niet verder uit te breiden. Maar het mág wel."

Daarmee blijf ik me tegenover ethisch veganisten toch de mindere voelen.

Ik heb hier tot nu toe namelijk altijd gehoord/gelezen dat je als vrijdenker uiteindelijk ofwel de betere argumenten hebt, danwel je visie bijstelt.

Wat is een beter argument?
Dit?
"Morele regels hebben geen onderliggende reden, maar we moeten er ons toch aan houden?"
of dit:
"Morele regels zijn voordelig voor hen die ze wederkerig toepassen?"

Bruers lijkt wel een reden voor zijn ethiek te geven: Vermindering van lijden; maar dat is op zich al een morele regel. Waarom zouden wij het lijden van anderen vermijden? is een vraag die hij helemaal niet stelt, laat staan beantwoordt. Mijn uitgangspunt "zonder morele regels sterven we uit" is mijns inziens diepgaander. Het raakt aan de essentie van het leven. (dat is hetgene dat zich voort blijft planten). Veel dieper kun je niet gaan.

Het voordeel dat wij hebben doordat wij morele regels hebben is een uitstekend argument. Zonder dat voordeel zie ik niet in welke argument je eigenlijk hebt om welke morele regels dan ook te willen.
Bruers ontkent in zekere zin dat er gegronde redenen zijn voor moraal en Ethiek, het is die ontkenning (en eigenlijk niets meer dan dat) die ik bestrijd. Hij verheft zijn moraal tot een heiligheid die het niet bezit. Mij daarentegen is niets heilig, omdat altijd als je iets heilig verklaart, je al het andere - dat mogelijk ook waardevol is - tekort doet.

[Jagang]

Wat is een beter argument?
Dit?
"Morele regels hebben geen onderliggende reden, maar we moeten er ons toch aan houden?"
of dit:
"Morele regels zijn voordelig voor hen die ze wederkerig toepassen?"

De derde optie is dat een ieder die beschermd is door morele regels, daar een voordeel bij heeft.
Ongeacht of die anderen nou mensen of dieren zijn.
Er zijn ook mensen die de regels niet wederkerig (kunnen) toepassen.
Dat is een probleem dat je blijkbaar erkent, maar dat ik niet opgelost zie.

Bruers lijkt wel een reden voor zijn ethiek te geven: Vermindering van lijden; maar dat is op zich al een morele regel. Waarom zouden wij het lijden van anderen vermijden? is een vraag die hij helemaal niet stelt, laat staan beantwoordt.

Die vraag beantwoordt hij toch eigenlijk al via de sluier der onwetendheid?

Mijn uitgangspunt "zonder morele regels sterven we uit" is mijns inziens diepgaander. Het raakt aan de essentie van het leven. (dat is hetgene dat zich voort blijft planten). Veel dieper kun je niet gaan.

Vandaar dat over je achterkleinkinderen.
Maar dat is toch helemaal niet aan de hand?
Wij worden toch niet slechter van het uitbreiden van de morele cirkel?

Het voordeel dat wij hebben doordat wij morele regels hebben is een uitstekend argument.

Ja, dat voordeel..
Maar waarom zou dat voordeel alleen in stand blijven zolang we andere soorten buiten de morele cirkel houden?

Zonder dat voordeel zie ik niet in welke argument je eigenlijk hebt om welke morele regels dan ook te willen.
Bruers ontkent in zekere zin dat er gegronde redenen zijn voor moraal en Ethiek, het is die ontkenning (en eigenlijk niets meer dan dat) die ik bestrijd.

Kan je een voorbeeld geven van zo'n ongegrondverklaring van Bruers?
De sluier der onwetendheid lijkt me juist het tegengestelde aan te tonen.

Hij verheft zijn moraal tot een heiligheid die het niet bezit. Mij daarentegen is niets heilig, omdat altijd als je iets heilig verklaart, je al het andere - dat mogelijk ook waardevol is - tekort doet.

Kan je een voorbeeld geven van een waarde die te lijden heeft onder ethisch-veganistische uitgangspunten?
(Niet Bruers-specifiek, maar mag wel.)

[Peter van Velzen]

De derde optie is dat een ieder die beschermd is door morele regels, daar een voordeel bij heeft.
Ongeacht of die anderen nou mensen of dieren zijn.
Er zijn ook mensen die de regels niet wederkerig (kunnen) toepassen.
Dat is een probleem dat je blijkbaar erkent, maar dat ik niet opgelost zie.

Mensen die het wel kunnen, maar het niet doen noemen we immoreel en in ernstige gevallen misdadigers. Mensen die het niet kunnen noemen we niet toerekeningsvatbaar. Het bestaan van die categorien wil niet zeggen dat wij ook maar in staat zijn een sociaal contract te sluiten met andere dieren dan mensen, en het is evident dat deze categorien ook anders door ons behandeld worden. Het verschil met andere dieren is eenvoudigweg dat ze doorgaans familie zijn van hen die wel moreel handelen. Ik heb dat in "Is het Veganisme te radikaal" uit en ten ten treure uitgelegd, maar dat wordt domweg genegeerd.[/quote]

Bruers lijkt wel een reden voor zijn ethiek te geven: Vermindering van lijden; maar dat is op zich al een morele regel. Waarom zouden wij het lijden van anderen vermijden? is een vraag die hij helemaal niet stelt, laat staan beantwoordt.

Die vraag beantwoordt hij toch eigenlijk al via de sluier der onwetendheid?

Sorry, wat wordt daar mee bedoeld? kun je me misschien een link verstrekken, naar waar hij dat uitlegd? Ik hou persoonlijk meer van onversluierde kennis...

Mijn uitgangspunt "zonder morele regels sterven we uit" is mijns inziens diepgaander. Het raakt aan de essentie van het leven. (dat is hetgene dat zich voort blijft planten). Veel dieper kun je niet gaan.

Vandaar dat over je achterkleinkinderen.v
Maar dat is toch helemaal niet aan de hand?
Wij worden toch niet slechter van het uitbreiden van de morele cirkel?

Dat beweer ik niet. Ik weet niet in hoeverre regels met betrekking tot de behandeling van dieren in ons eigen belang zijn of niet. Daar ga ik ook helemaal niet op in. Ik stel alleen dat het nooit de allerhoogste prioriteit kan hebben. De allerhoogste prioriteit zijn onze achterkleinkinderen.

Ik heb dit onderwerp helemaal niet geopend om iemand of iets te bestrijden, maar om uit te leggen, wat ik als de oorzaak en de reden van moraal zie. Nog even recapituleren:

1. Moraal is een product van de evolutie
2. Moraal is in het wederzijds belang van degenen die haar wederkerig beoefenen.
3. Moraal dient uiteindelijk het bestaan van onze achterkleinkinderen.

Wie deze drie punten niet onderschrijft, heeft volgens mij de moraal niet goed begrepen, en ik krijg de indruk dat er niet veel zijn die ze openlijk onderschrijven. Daar maak ik me echt zorgen over.

[heeck]

Ik heb dit onderwerp helemaal niet geopend om iemand of iets te bestrijden, maar om uit te leggen, wat ik als de oorzaak en de reden van moraal zie. Nog even recapituleren:

1. Moraal is een product van de evolutie
2. Moraal is in het wederzijds belang van degenen die haar wederkerig beoefenen.
3. Moraal dient uiteindelijk het bestaan van onze achterkleinkinderen.

Wie deze drie punten niet onderschrijft, heeft volgens mij de moraal niet goed begrepen, en ik krijg de indruk dat er niet veel zijn die ze openlijk onderschrijven. Daar maak ik me echt zorgen over.

Peter,

Punt 3 koop ik niet.
De reclamewaarschuwing "Resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst" komt me gelijk voor de geest.

Het is helemaal niet gezegd dat de moraal - het totaal aan zeden en gewoonten in een cultuur, goed en slecht door elkaar heen - uiteindelijk het bestaan van onze achterkleinkinderen zal dienen.

Daar kunnen te kortzichtige en ook schadelijke zeden en gewoontes tussen zitten die niet te compenseren zijn door het krijgen en zorgen voor meer nageslacht.
Onze eigen omstandigheden kunnen we met zijn allen best zo snel aan het wijzigen zijn, dat de sterfte te groot wordt.

De menselijke soort is al eerder door hele zware dieptepunten gegaan.
Er bestaat geen verzekering tegen een volgende.


Roeland