Wie kan mij vertellen, wat is nu die typische christelijke moraal, die zich onderscheidt en superieur wordt bevonden boven de moraal van andere religieuze en maatschappelijke opvattingen?
Er zijn in de christelijke ethiek drie modellen:
1. Ethiek van het gezonde verstand
Wat goed is spreekt eigenlijk vanzelf, het is de stem van het redelijk inzicht. Moraal moet aan anderen kunnen worden uitgelegd en in principe algemeen geldig zijn. De Bijbel heeft in dit model een ondergeschikte rol, omdat volgens de aanhangers mensen de moraal uit de Bijbel halen die ze eigenlijk zelf al hebben. Bovendien spreekt de Bijbel zichzelf qua moraal tegen en is de moraal in de Bijbel regelmatig achterhaald. Het christelijke aan deze ethiek wordt gezocht in de christelijke motivatie en de christelijke doelstelling van het handelen, een soort 'extra' dus.
2. Ethiek van de Bijbel
Aanhangers van deze visie menen dat de christelijke ethiek wel een geheel eigen profiel heeft (vaak antithetisch tegenover de heersende moraal), omdat deze niet losgemaakt kan worden van de Bijbelse theologie. Dit blijkt uit 4 punten:
a. Chr. moraal is ingebed in een leven in dankbaarheid voor het geschonken heil.
b. Liefde tot de naaste is kwalitatief bepaald door de liefde tot God.
c. Het gaat niet om het houden van een paar regeltjes, maar leven vanuit het zelfbeeld van de door God geschapen mens.
d. Alleen vanuit de kracht van Christus kan de zelfzucht worden overwonnen.
Het christelijke is hier niet iets extra's, maar iets wat de hele ethiek doortrekt. De Bijbel speelt een grote rol, maar losse voorschriften staan wel in het licht van het geheel van de Bijbel. Dat heeft als gevolg dat de burgerlijke en ceremoniële wetten van het Oude Testament niet meer geldig zijn.
3. Ethiek van de christelijke gemeenschap
Dit model heeft veel overeenkomsten met de vorige, maar de bepalende factor voor de ethiek is niet de Bijbel, maar de christelijke gemeenschap. Deze visie omzeilt het bezwaar tegen model 1 dat een ethiek nooit buiten een gemeenschap geldt en altijd contextueel is, en verankert dient te zijn in de tradities, structuren en doelstellingen van een gemeenschap. Deze visie omzeilt ook het bezwaar tegen model 2 dat er algemene principes en voorschriften worden afgeleid uit een boek dat uit verschillende historische contexten stamt. Voorschriften vloeien voort uit de identiteit van de gemeenschap als gemeenschap van Christus. De Bijbel geeft dus hier geen pakket voorschriften, maar het gaat erom dat voorschriften de concretiseringen zijn van de liefde van God, en voorzover ze in de moderne christelijke gemeenschap niet meer zo functioneren gelden ze niet meer.
Samengevat uit: Bert Loonstra, Zo goed en zo kwaad.
Politici die het over de christelijke moraal hebben, zullen dus waarschijnlijk, de CU en SGP kennende, op 2 doelen. Het CDA heeft het over een algemene 'nieuwe moraal' dus die gaat richting 1. Mijns inziens kun je in de christelijke politiek moeilijk anders dan op 1 inzetten als je het over moraal wilt hebben, en in mindere mate model 3 (waarbij je als politiek de gemeenschappen waarin moraal wordt overgeleverd, koestert, maar niet zelf gaat opleggen). Vanuit de christelijke ethiek zelf snijden partijen als CU en SGP zich in de vingers, omdat duidelijk blijkt dat de christelijke moraal die zij voorstaan eigenlijk alleen binnen bepaalde christelijke kringen kan gelden. Een oproep tot een christelijke moraal is dus eigenlijk een oproep tot bekering. (Tenzij je model 1 aanhangt maar daar hoef je niet op te roepen tot een christelijke moraal.)
