Bron: Trouw, 14 juni 2007Vogelaar: Islam wordt deel van onze cultuur
’Weg met de angst voor de islam’
Cees van der Laan
De islamitische cultuur nestelt zich zo diepgaand in de Nederlandse samenleving dat op de lange duur gesproken kan worden van een land dat uitgaat van een ’joods-christelijke-islamitische traditie’.
Dat zegt Ella Vogelaar (PvdA) vandaag in een interview met Trouw. De minister voor wonen, wijken en integratie hoopt een einde te maken aan ’het negativisme en de angst voor de islam’. „Ik wil moslims helpen zich hier thuis te voelen. Islam en moslims moeten zich hier kunnen wortelen, juist omdat moslims ook burgers zijn van dit land.”
Vogelaar heeft er dan ook geen problemen mee als de (lokale) overheid steun geeft, ook financiële, aan religieuze instellingen van nieuwe Nederlanders. „Zolang je sociaal-maatschappelijke doelen subsidieert, en geen religieuze activiteiten. Anders zou je een grens overgaan.”
Vogelaar geeft met haar uitspraken een heel ander signaal af naar moslimgroeperingen dan diverse politici in de afgelopen jaren. Vanaf het begin van de kabinetten-Balkenende, in 2002, stond het beleid in het teken van aanpassing aan de Nederlandse normen en waarden.
Ofschoon de minister niet af wil van de verplichting tot inburgeren en het leren van de Nederlandse taal, spreek zij nu van een ’wederzijds proces’ waarbij culturen elkaar beïnvloeden en stimuleren. „Het is belangrijk dat zo’n grote groep zich wortelt in onze samenleving, er een onlosmakelijk onderdeel van wordt”, aldus Vogelaar.
De minister maakt een vergelijking met de inbreng van de joodse gemeenschap in de Nederlandse cultuur. „Eeuwen geleden kwam de joodse gemeenschap naar Nederland en nu zeggen we: Nederland is een land dat is gevormd door joods-christelijke tradities. Ik kan me voorstellen dat we een vergelijkbaar proces krijgen met de islam.”
De minister maakt een wat kromme vergelijking. Voor zover mij bekend zijn er geen verhalen geweest over terroriseren van oude mensen, kinderen en meisjes door joodse jongeren. Ook staat me vanuit de Nederlandse geschiedenis niet bij dat joodse jongeren de verkeerde lijstjes aanvoerden.
Wellicht staat er nog een Marokkaanse of Turkse Spinoza op (verwacht het maar niet met de ietwat rigide godsdienstige paplepel die dàt in de weg zit), is er een marokkaanse Rothschild bezig met de bouw van een financieel imperium en bemerken wij nog diverse andere verrijkingen van de Nederlandse cultuur en kennis. Vooralsnog tref ik ersoonlijk echter een opgeheven hand om geld, een gebalde vuist bij gebrek aan argument en een lithanie aan scheldwoorden in geval van publieke correctie wegens correctie van een wat nalatig gebleven opvoeder.
Mogelijk kan Ella Vogelaar nog iets met de opgesomde omissies als zij weer tot een vergelijking komt. Ik kan me echter vinden in haar constatering geen religieuze activiteiten te willen subsidiëren. Amsterdam hoeft niet mee te betalen aan een moskee en een Dawa-huis, tenminste, als ik Ella Vogelaar goed begrepen heb...
Bron: Trouw, de Verdieping 14 juni 2007’Help de islam zich te wortelen in Nederland’
Cees van der Laan
Ella Vogelaar heeft als minister van integratie de taak om de kloof tussen moslims en andere Nederlanders te verkleinen. Samen met de Italiaanse minister van binnenlandse zaken Giuliano Amato woonde ze deze week in Rome een seminar over de islam en integratie bij. Na afloop sprak Trouw met haar.
Italië telt net als Nederland circa een miljoen moslims, maar met een bevolking van bijna 58 miljoen inwoners vallen ze nauwelijks op. ’Zwarte’ scholen bestaan vrijwel niet, het moslimterrorisme is aan Italië voorbij gegaan en het katholicisme is de dominante religieuze stroming. Toch zegt minister Amato, een zwierig pratende, populair politicus: „We moeten niet in handen van God leggen wat we zelf kunnen doen. Conflicten tussen culturen mogen geen conflicten tussen godsdiensten worden.”
Vandaar dat recent onder zijn verantwoordelijkheid een handvest verscheen voor burgerschap en integratie, een opsomming van rechten en plichten van Italiaanse burgers. Het wordt onder meer verspreid op scholen. Er staat in dat iedereen goed Italiaans moet spreken en kennis moet hebben van de Italiaanse geschiedenis en cultuur. Maar ook het recht op het dragen van religieuze symbolen en kledingstukken. Het handvest werd opgesteld met medewerking van moslimorganisaties en moslimwetenschappers.
Vogelaar: „Ik werd aangenaam verrast door de concrete uitspraken over wat wel en niet geaccepteerd wordt, de on-onderhandelbaarheid van de grondwet én de positie en rechten van vrouwen, bijvoorbeeld tegen vrouwenmishandeling en tegen polygamie. Deze uitspraken waren er op voorspraak van organisaties van moslimvrouwen in opgenomen, vertelde Amato mij.”
Kun je zo’n handvest ook introduceren in Nederland?
„Ja, dat is heel goed mogelijk, we denken erover na in het kabinet. Het is een instrument dat een rol kan spelen in het ontwikkelen van gemeenschappelijke waarden en normen. Van belang is wel dat dit niet gebeurt in een kamertje met een aantal geleerden, maar dat je een proces organiseert waar behoorlijk wat groepen bij betrokken zijn en dat het ook door de gemeenschap wordt gedragen.”
Critici beschuldigen u van multiculturalisme. U zou alle culturen gelijkwaardig achten, terwijl in de islamitische cultuur vrouwen onderdrukt worden? Aanleiding was onder andere dat u de boerka niet wilde verbieden.
„Beelden hè, die bestaan over heel veel mensen, dus ook over mij. Ik was koud acht uur minister toen mij de vraag werd gesteld. Voor mij is het een symbool van onderdrukking van vrouwen, maar juridisch ligt het ingewikkeld. Een algemeen verbod tegen de boerka is in strijd met een aantal grondrechten. Dat blijkt ook uit het advies dat het vorige kabinet naar de Tweede Kamer stuurde.”
,,Toen de ophef ontstond dacht ik: wat gebeurt hier? Al die e-mails die ik kreeg, de media die erop sprongen. De ophef over de boerka staat niet op zichzelf. Het gaat breder en dieper, er heerst angst voor de islam, luidde mijn conclusie. Dat heeft volgens mij heel erg te maken met het idee dat islam-fundamentalisme terrorisme is. Dat tritsje wordt dan gemaakt. Nou ja, dat heeft mij tot de gedachte gebracht: daar moeten we iets mee. Er wonen een miljoen moslims in Nederland en het is daarmee een grote godsdienstige stroming in de Nederlandse samenleving. Dan is het ontzettend belangrijk het beeld van die trits te nuanceren. Om duidelijk te maken dat het voor 95 procent van de moslims niet geldt. Ik wil een einde maken aan het negativisme en angst voor de islam, juist omdat moslims ook burgers zijn van dit land.”
Zijn de vorige kabinetten-Balkenende niet verantwoordelijk voor het ontstaan van die kloof? De toon was vaak hard.
„Ik denk dat we met elkaar inderdaad te weinig het gesprek zijn aangegaan. En daarin spelen kabinetten een rol. Maar niet alleen, wij allen in de samenleving, hebben daarin een verantwoordelijkheid, ook de media. Je moet dit uiteraard wel in het perspectief plaatsen van de aanslagen in Amerika, Madrid, Londen, de opkomst van Pim Fortuyn met zijn harde islamkritiek, de moord op Van Gogh en ga maar door.’’
Uw voorganger, Rita Verdonk, maakte een hoop kabaal toen ze geen hand kreeg van een Haagse imam. Hoe zou u gereageerd hebben?
„Ik zou er minder kabaal over maken en het anders aanpakken, ik zou het bespreekbaar maken. Het is mij overigens ook overkomen. Het gebeurde bij één van de bezoeken aan de veertig wijken, aan Bos en Lommer in Amsterdam. Een van de Marokkaanse jongens zei: ’Sorry, ik mag u geen hand geven van mijn geloof.’ Hij was net in Mekka geweest. Nou dat doet wel wat met mij, daar had ik dubbele gevoelens over.”
„Later kwamen we er in het gesprek op terug. Aan de ene kant was ik blij dat hij het uitlegde, maar aan de andere kant voelde ik mij afgewezen. Het werd toen even een serieus incident, omdat ik de discussie aanging. Een andere jongen vertelde: ’Over het handen geven wordt verschillend gedacht. Ik ben ook in Mekka geweest, maar ik geef u wel een hand.’’’
„Het bijzondere was dat dit gebeurde in een kleine ruimte, waar boven de jongen die mij geen hand wilde geven een affiche hing van een vrouw met een half ontbloot bovenlichaam. Eén borst was te zien. Ik dacht: dit is dus de Nederlandse samenleving, deze werkelijkheden bestaan allebei. De jongen en de blote mevrouw op het affiche, ik vond het een prachtig symbool van onze samenleving en dat moeten we ook onder ogen zien.”
Met uw uitspraak dat er angst is voor de islam legt u de verantwoordelijkheid voor de kloof bij niet-moslims?
„Ja, ook. De rapporten van het Sociaal Cultureel Planbureau melden een steeds groter wordende kloof, er zijn steeds minder contacten tussen de bevolkingsgroepen. Mensen leven langs elkaar heen. De vraag is vervolgens: hoe pak je dit aan? De ervaring leert dat als je grote debatten organiseert je eerder polariseert dan bindt. Debatten houd je om meningen te scherpen. We zoeken de oplossing in kleinschalige ontmoetingen, op grond van gemeenschappelijke belangen en interesses, bijvoorbeeld op scholen, sportverenigingen, portieken, straten en wijken. Houd het concreet en grijp niet te hoog, dat is ook wat we hoorden bij onze bezoeken aan de veertig wijken. Dus als mensen zich in gemeenschappelijke portieken blauw ergeren aan elkaar, probeer daar dan iets te betekenen.”
Deelt u de enkele jaren geleden uitsproken opvatting van premier Balkenende dat ’islamitische scholen gevangenissen van achterstand’ zijn?
„Het is een feit dat op islamitische scholen allemaal allochtone kinderen zitten waarvan een flink deel achterstand heeft. Dat vind ik niet zo’n goede ontwikkeling. Mijn voorkeur zou zijn dat kinderen naar scholen in de buurt gaan, omdat ze daar andere kinderen tegen komen. Ik zal dat altijd tegen islamitische ouders zeggen, maar tegelijkertijd kan ik ze het recht niet ontzeggen hun kinderen naar islamitische scholen te sturen.”
„Dat is het ingewikkelde van onze samenleving, dat hoort bij de vrijheid van onderwijs. Iedere groep, of het nou protestanten, katholieken, Vrije School-aanhangers of moslims zijn, heeft recht op een eigen school. Wil je dat veranderen, dan moet je een discussie beginnen over artikel 23 van de grondwet, waarin de vrijheid van onderwijs is geregeld.”
Daar wilt u uw vingers niet aan branden?
„Het is sowieso niet mijn eerste verantwoordelijkheid. Ik voel er niet zoveel voor om een eindeloos principieel, ideologisch debat te gaan voeren, waarvan je weet dat het tot ontzettende verdeeldheid gaat leiden, terwijl de werkelijkheid niet zal veranderen.”
Uw voorganger, minister Verdonk, wilde als minister van integratie het debat aanjagen, onderwerpen op de politieke agenda krijgen. Hoe ziet u uw positie?
„Ik ben vooral van de handjes laten wapperen. Zorgen dat zaken tot stand worden gebracht en verbeteren waar ik dat nodig acht. Maar als het gaat om de positie van de islam en moslims in de Nederlandse samenleving, dan vind ik het de moeite waard dat te agenderen.”
U wilt opkomen voor de moslims?
„Ik denk niet in termen van opkomen voor de moslims, maar in termen van feiten onder ogen zien. De islam is één van de grote godsdienstige stromingen in Nederland, moslims zullen hier niet meer weggaan. Er zullen eerder meer moslims bijkomen. Ik wil helpen dat ze zich hier thuis voelen, islam en moslims moeten zich hier kunnen wortelen.”
Wat bedoelt u daarmee?
„Nederland is een samenleving die gevormd is op basis van joods-christelijke tradities. Dat zijn onze wortels. Als je ervan uit gaat dat een substantiële bevolkingsgroep andere tradities, een andere religie, brengt, dan zie ik dat als een wederzijds proces. Enerzijds zal de islam door de Europese cultuur en tradities beïnvloed worden en niet hetzelfde blijven. Anderzijds is het belangrijk dat zo’n grote groep zich wortelt in onze samenleving, er een onlosmakelijk onderdeel van wordt. Eeuwen geleden kwam de Joodse gemeenschap naar Nederland en nu zeggen we: Nederland is een land gevormd door joods-christelijke tradities. En ik kan me voorstellen dat we een vergelijkbaar proces krijgen met de islam.”
We zullen ooit zeggen: Nederland is een land van joods-christelijke-islamitische tradities?
„Ja, dat kan ik me voorstellen, maar daar gaan wel een paar eeuwen overheen.”
Daarmee zegt u ook: we zullen met de rafelige kanten van de islam, fundamentalisme, leren leven en accepteren?
„Ja, maar binnen het protestantisme en katholicisme zijn ook stromingen waarbij ik af en toe mijn wenkbrauwen frons en vast moet stellen dat dit bij onze wortels van onze samenleving hoort. De SGP huldigt standpunten, over homoseksualiteit en vrouwen, die niet de mijne zijn.”
Maar die blazen geen mensen op.
„Volstrekt verwerpelijk. Dat moeten we bestrijden. Dat gezegd hebbende moeten we er vanuit gaan dat we dit soort extremen in onze samenleving hebben en in iedere religie. Dit heeft de geschiedenis ons ook geleerd.’’
Er ontstond recent ophef over de twee miljoen euro die de gemeente Amsterdam aan de Turkse moslimorganisatie Milli Görüs gaf om de bouw van een liberale moskee mogelijk te maken. Nu zit er een conservatieve club. Ging de gemeente hiermee niet veel te ver?
„Preciezer geformuleerd: het ging om een erfpachtconstructie, die niet zo uitzonderlijk was als wat wordt beweerd. Het was een goed bedoelde actie, maar je ziet tegelijkertijd ook hoe risicovol het is.”
Moet de overheid zich niet onthouden van dergelijke steun, vanwege de scheiding tussen kerk en staat?
„Nee, ik heb er geen principieel bezwaar tegen. Je subsidieert niet de religieuze activiteit, dan zou je de grens overgaan, maar de sociaal-maatschappelijke doelen.’’
,,Ik was onlangs in Amsterdam Zuidoost waar veel Afrikaanse kerken in parkeergarages zitten, in redelijk erbarmelijke omstandigheden. Daar wordt nu een prachtig gebouw neergezet, De Kandelaar, met steun van ESF-subsidies en woningbouwcorporaties. Vijf kerken gaan daar religieuze ruimtes huren die ze eventueel later kunnen kopen. Ik denk dat het ontzettend goed is. Want deze kerken zijn sociaal-maatschappelijk zeer actief. Ze bieden huiswerkbegeleiding, vrouwenorganisaties kunnen er terecht, er is kinderopvang en ze doen aan ouderenzorg. Er is zelfs een café. Het zijn ’brede’ kerken, die veel meer bieden dan alleen een kerkdienst. Ze bevorderen daarmee de integratie. Ditzelfde geldt voor moskeeën. Die bieden ook vaak uiteenlopende activiteiten.”
U gaat het stimuleren?
„Ik vind niet dat ik het moet stimuleren, ik juich het ook niet toe maar ik heb er geen bezwaar tegen dat gemeenten dit doen. Het gaat erom dat de samenleving verandert door de komst van nieuwe bewoners en nieuwe religies. Je kan wel denken: we pakken dit op de oude traditionele manier aan, zoals de relaties die we onderhielden met katholieke en protestantse kerken, maar in die kerken zitten nu soms moskeeën. Ik bedoel er mee te zeggen dat er maatschappelijke verschuivingen gaande zijn en als lokale overheid moet je er over nadenken hoe je op die veranderingen wilt reageren. Wat kun je voor die groepen betekenen? Het zijn je eigen burgers. En dan kan het betekenen dat je bepaalde activiteiten financieel steunt.”
U zoekt praktische antwoorden voor soms ingewikkelde problemen?
„Ik ben een praktisch mens. Laat mij maar de minister van werkzame oplossingen zijn.”
Dat zalvende vraagje of de vorige kabinetten niet verantwoordelijk zouden zijn voor een angst voor islam terwijl de interviewer volledig voorbij lijkt te gaan aan de eigen verantwoording van moslims zelf. Wat hebben deze mensen nu concreet gedaan om terrorisme te publiek te veroordelen en tegen te gaan. In hoeverre hebben zij luid en duidelijk afstand genomen van koranteksten die oproepen tot moord, achterstelling en verdrukking? Vragen bij uitstek om toch ook eens een antwoord op geformuleerd te krijgen om tegen te gaan dat er een al te eenzijdig antwoord rondwaart dat de beleefde werkelijkheid geen recht doet.
Verder valt me de ja-maar constructie op. Zodra er kritiek komt wordt dit met een gezochte vergelijking verzacht. Ik vraag me dan af: Verdragen islamitische gelovigen geen kritiek of is er hier sprake van overbevoogding van beleidsverantwoordelijken? Het lijkt me goed dat ook zo'n vraag bij nadere belichting gebruikt wordt.
En dan de vergoeilijking van die geschonken (want dat geld komt nooit meer terug) twee miljoen ten bate van de Westermoskee aan Milli Görüs... Vooralsnog krijgen de verschillende religies in Amsterdam Zuid-Oost geen 2.000.000,= geschonken, bovendien krijgen zij ook geen zendingshuis betaald waarin hun cultuur gepromoot gaat worden op overheidskosten. Misschien kan de minister nog eens verhelderen waarom de smaak van meergelijke behandeling die hierbij ontstaat een volkomen verkeerde is?
Verder ben ik natuurlijk benieuwd wat onze overheid voor de grote groepen eigen allochtone burgers naast die eigen allochtone burgers wenst te gaan betekenen. Ook onder hen leven individuen en groepjes die de aansluiting met de sameleving lijken te missen. Voor hen geen voorkeursbehandeling, geen positieve discriminatie, geen acties over hoe leuk zij als bevolkingsgroep zijn, geen rap-act bij Beatrix en ook al geen omhoogschrijverij bij PvdA-angehauchte pers. Als zij worden achtergesteld wordt er zelfs niet vn racisme of discriminatie gesproken? Misschien dat de minister ook naar deze groepen toe voldoende aandacht kan laten uitgaan om een al te seggegratieve oopstelling al bij de wortel aan te kunnen pakken?
De minister heeft groot gelijk dat er maatschappelijk verschuivingen waarneembaar zijn. Eén ervan is een paradigmaverandering dat het niet alles goud is dat er blinkend binnenkomt. Het kan geen kwaad ook daar eens wat langer bij stil te staan en tijdig maatregelen te nemen om verloedering, achterstandsvorming en gemiste aansluiting tegen te gaan. Bijvoorbeeld door meer aandacht te besteden aan handhaving van plichten waar men rechten wenst te laten gelden.
Verder kan ik niet aan de indruk ontkomen dat er zowel ter linker als ter rechterzijde van het politieke spectrum een behoorlijk toeschrijvingscircus gaande is. Da's spijtig want het verhindert ons een kritische blik op wat er precies gebeurt en welke wortels nadere belichting verdienen om tegen te gaan dat deze segmentering bevorderen door overvraging van aanwezige solidariteit.
Ik denk dat het goed is om door de oppervlakte van het verhaaltje van Ella Vogelaar te prikken. Joods-Christelijke traditie slaat immers slechts op de invloed van het christendom dat onze Europese maatschappij doordesemde (bijvoorbeeld met een moraal, spreekwoorden en gezegden) en op haar beurt weer door het jodendom is beïnvloed. Een traditie waarin ruimte was voor interpretatieverschillen en publiek debat, iets dat nu niet direct aan de religie van islam aankleeft. Misschien kan mevrouw Vogelaar nog even verhelderen waarop ze doelt als ze het over de worteling van islam in de Nederlandse cultuur heeft.
Heeft ze het dan over de sharia, ongelijke behandeling van man en vrouw en arabisering van de Nederlandse cultuur, heeft ze het over de introductie van een schuld en schaamtecultuur, over een vooral zorgen voor de eigen groep en welbewuste segmentatie om de reinheid te bewaren? Of praatte ze vooral politiekcorrect voor de Bühne en heeft ze ook wel in de gaten dat de vrijheden binnen dit land slechts dan gegarandeerd kunnen blijven als de arabisering gestopt wordt en de religie niet langer allesbepalend wordt in het leven van de gelovigen zodat zij zich aanspreekbaar naar de wereld buiten die religie kunnen opstellen.
Misschien bedoelt ze wel een islam te ontwikkelen dat een deel van de Koran links laat liggen, opdat anderen waaronder familieleden de ruimte gegund kan worden voor eigen voorkeuren, kritische stukjes, geen probleem met het aanschouwen van het eigen lichaam of dat van anderen, nuttigen van alcohol en daadwerkelijke eigen keuzen als een partnerkeuze buiten de eigen religieuze kring. Voor zo'n islam is altijd ruimte in Nederland. Wie kan leven en laten leven en ieder zijn eigen waarheid en werkelijkheidsinkleuring kan laten hebben wordt doorgaans weinig in de weg gelegd. Tegen zo'n islam hoeft Ayaan Hirsi Ali ook niet langer kostspelig beschermd te worden.
Hebr 6: