Het historisch kader:
Tot de zevende eeuw voj. bleef Griekenland in de bescheiden schaduw van de hoogontwikkelde beschavingen van Perzië en Egypte. Door de Perzische Oorlogen werden nieuwe denkbeelden naar Griekenland gebracht door geleerde vluchtelingen. Terzelfdertijd verrijkte Athene zich in het oorlogsbedrijf. De Perzische denkbeelden die Griekenland bereikten waren al beinvloed door Aziatische en Afrikaanse ideeën.
De eerste Griekse filosofen leefden in Azië onder Perzich bewind. Heracleitus leefde in Efese onder de Perzen, net zoals meestentijds Thales, Anaximander en Anaximenes in het naburige Milete. Dat Heracleitus en Anaximenes de wereld zagen als een eeuwig vuur is een beeld van Perzische (zoroastrische) oorsprong. Het thema van eeuwig heilig vuur komt trouwens ook in de bijbel voor (vb. 2Macc 1:19-36).
Nadat Teos in opstand kwam, werd het door de Perzische heersers in 540 voj vernietigd. Haar Griekse bevolking vluchtte en stichtte Abdera, waar later Protagoras and Democritus zouden leven. Rond dezelfde tijd ontvluchtten Pythagoras en Xenophanes Azië naar Zuid-Italië. In 494 voj. werd Miletus, na een opstand tegen het Perzische bewind, geplunderd, en werd de bevolking gedeporteerd.
De nieuwe intelligentsia in Griekenland splitsten zich grofweg in twee hoofdgroepen, gericht op twee bevolkingsgroepen.
De eerste groep vond gehoor in paleizen en bij rijke machthebbers. Hun mening was dat wijsheid bedoeld was voor een kleine groep "natuurlijke" leiders en absoluut was. Ze waren anti-democratisch. Zij stichtten besloten groepen van welgestelde leergierigen, met eigen riten en rituelen, gebaseerd op een geheime leer zoals het orfisme (steunend op Orfeusmythes) of het Pythagoreanisme. Plato stichtte zijn academie in Athene. Pythagoras stichtte zijn sekte in Croton, and Xenophanes vertrok naar Elea, een stad die in 535 voj gesticht was door andere vluchtelingen. In Elea beinvloedde Xenophanes Parmenides, tot dan een volgeling van Pythagoras.
Dan zijn er nog de filosofen die sinds Plato minachtend "sofisten" genoemd worden. Deze filosofen richtten zich op de opkomende burgerij en zwierven van stad tot stad. Net als professoren vandaag, waarvan velen hen vandaag verguizen, lieten ze zich betalen voor hun lessen. Ze staan het meest bekend omdat ze lesgaven in debatteren, een erg nuttige bekwaamheid voor democraten, maar geminacht door anderen die vonden dat discussieren enkel tot opstandigheid van onbekwamen leidde. Verder waren ze sceptisch tegenover zowat alles wat als vanzelfsprekend beschouwd werd, van slavernij tot tirannie tot geloof in goden. Dat betekent echter niet dat de sofisten enkel twijfel en verwarring voortbrachten. Ze verdedigden een democratische samenleving. Hun kennis van de wiskunde werd ook door tegenstanders erkend, en herhaaldelijk werden sommigen gevraagd wetten te schrijven voor nieuwe kolonieën. Dat laatste is erg interessant. Volgens Plato en anderen die geloofden in absolute wetten die slechts door een kleine groep Gouden Mensen begrepen werden, begrepen de sofisten, zonder overdreven relativisme dat hen toegedicht werd, dat wetgevingen een menselijke aangelegenheid zijn.
In A History of Western Philosophy van Ralph McInerny worden enkele gekende sofisten besproken:
Protagoras van Abdera
Over Protagoras bestaan legendes dat hij door Perzische Magi (zoroastrische priesters) is opgeleid, maar ook dat hij een leerling was van de beroemde atomist Democritus, de grondlegger van de Westerse wetenschap wiens boeken Plato liefst verbrand had. Bekende uitspraken van Protagoras zijn:
'Van de goden kan ik niet weten of ze bestaan en ook niet of ze niet bestaan en evenmin hoe ze er uitzien; want er zijn veel dingen die in de weg staan om dat te weten, namelijk de onduidelijkheid hierover en het feit dat een mensenleven zo kort is.'
'Van alle dingen is de mens de maat, van de dingen die zijn dat ze zijn en van de dingen die niet zijn, dat ze niet zijn'.
Gorgias van Leontini
Georgias was een leerling van Empedocles, maar vertrok van Zuid-Italië naar Athene waar hij een beroemd debater en redenaar werd. Dat hij echter niet om het even wat vertelde en alles wat krom was rechtpraatte, blijkt hieruit dat de Atheners hem vroegen een grafrede te houden voor hun in de oorlog gestorven stadsgenoten, een eer die zelden een niet-Athener te beurt viel.
Prodicus of Ceos
Over Prodicus wordt gezegd dat hij geloofde dat mensen die dingen die ze nuttig vinden tot goden maken, en dat zo de goden ontstaan zijn.
Socrates vertelt spottend dat hij naar Prodicus heeft geluisterd, toen die Athene bezocht, voor één drachme, omdat hij niet meer kon betalen - of omdat hij Prodicus maar één drachme waard vond.
De Griekse Sofisten
Moderator: Moderators