Kuieren door "WHY MATERIALISM IS BALONEY" van Bernardo Kastrup

[axxyanus]

MaartenV is zo vriendelijk geweest om er op te wijzen dat het boek: WHY MATERIALISM IS BALONEY door Bernardo Kastrup als PDF ter beschikking is op het internet. Omdat Kastrup redelijk vaak door MaartenV naar voor geschoven als expert tegen het metafysisch materialisme leek het mij wel boeiend om dat boek te lezen en in dit topic mijn reacties neer te schrijven.

Ik laat me hierbij niet binden aan een tempo. Als ik twee weken geen zin heb om verder te lezen dan zal ik mij niet verplicht voelen om dat toch te doen om zo binnen een bepaalde termijn een nieuwe bijdrage te kunnen leveren.

[axxyanus]

Een van de eerste zaken die opvalt bij het lezen van het eerste hoofdstuk is hoe herkenbaar dit allemaal overkomt. Het is bijna of je een boek van een gelovige apologeet leest die eens gaat bewijzen dat God bestaat. Met het zelfde soort van misrepresentaties.

In dit eerste hoofdstuk wil Kastrup o.a. de sociologische implicaties duidelijk maken die een materialistische visie heeft. Alleen lijkt het er hard op dat hij niet de sociologische implicaties van het materialisme op het oog heeft maar de sociologische implicaties van de vooroordelen t.o.v. materialisme. Als illustratie daarvan het volgend voorbeeld:

After all, if there is only matter, what other goal can there conceivably be in life other than the accumulation of material goods?

Dit soort vooroordelen hebben de ongelovigen al tientallen jaren van de gelovigen te horen gekregen en nu kan Kastrup op dit vlak niet veel meer dan dat vooroordeel van de gelovigen napraten. Alsof iemand met een materialistische geen voorrang kan geven aan de mensen met wie hij een relatie heeft boven zijn carrière.

Een ander citaat van hem dat ik eigenaardig vind is het volgende:

Materialism subtly pervades our expectations, value systems, goals, andnearly every aspect of our lives. Take, for instance, people who consider themselves deeply religious, holding beliefs about the immortality of the soul and the reality of heaven: they, too, often fear and resist death as if, deep inside, they actually believed that it represented oblivion.

Hoe komt het dan dat het eerder de uitgesproken materialisten zijn, die voor de legalisering van euthansie lijken te ijveren en er gebruik van wensen te maken?

Ook heeft hij het over de Zuruahã als voorbeeld van een cultuur met een niet materialistische visie. Deze mensen geloven blijkbaar dat als ze sterven hun ziel zal herenigd worden met de eerder gestorvene na hun dood. Het gevolg is dat tussen 1980 en 1995, 84% van volwassen sterfgevallen (ouder dan 12 jaar) zelfmoord was. Hij vind dit een zeer betreurenswaardige situatie maar kan er zichzelf blijkbaar niet toe brengen om vast te stellen dat een niet-materialistische visie ook zijn minpuntjes kan hebben.

[axxyanus]

Nog zo'n herkenbaar argument van Kastrup uit de doos van de gelovigen.

Een materialistische werkelijkheid gecombineerd met de evolutietheorie, betekent dat er geen garantie is dat onze hersenen goed gereedschap zijn om de waarheid te ontdekken. Evolutie is er immers op gericht om onze overlevingskansen te vergroten en dat is niet hetzelfde als een zo nauwkeurig mogelijke visie van de werkelijkheid te hebben. Materialisme impliceert dus dat we onze gedachtenprocessen nu zomaar kunnen vertrouwen en daardoor is een materialistische visie een onbetrouwbaar besluit.

Maar dat komt natuurlijk gewoon neer op het argument dat een materialistische werkelijkheid epistemologische gevolgen zou hebben waar Kastrup niet gelukkig mee zou zijn. Maar dat lijkt me geen goed argument om ervan uit te gaan dat de werkelijkheid dan niet materialistisch is.

[axxyanus]

Voor de personen die graag zelf eens meelezen maar de PDF moeilijk kunnen terugvinden: Dit is de link Why Materialism Is Baloney - New Forest Centre

[axxyanus]

Het volgend voorbeeld uit Kastrups boek lijkt mij een enorme gemiste kans van zijn kant. Ten minste als we er van uitgaan dat hij een sterk argument heeft.

Kastrup schrijft dat om de fundamentele aard van de werkelijkheid te achterhalen, dat meer nodig is dan de empirische methoden uit de wetenschap, het vereist gedisciplineerde introspectie, niet alleen van wat waargenomen wordt maar ook van de waarnemer en de wisselwerking tussen de twee. Het vereist de methodes van filosofie.

Net daarvoor echter heeft hij een analogie naar voor geschoven tussen een computerspel en de werkelijkheid. Waarbij we de fundamentele aard van zo'n spel --- de CPU, het computergeheugen ... --- niet kunnen achterhalen door het spel op zich te onderzoeken/spelen.

Ik denk te begrijpen waar hij naartoe wil en kan daar wel enigszins in meegaan. Als het enige wat je voorhanden hebt, de console en de bediening zijn en je geen toegang hebt tot de hardware dan is het wetenschappelijk zo wat onmogelijk te achterhalen wat er achter zit (er van uitgaande dat je niet vertrouwd op eerder verkregen kennis).

Maar om duidelijk te maken hoe de methoden van filosofie hier dan kunnen helpen zou het wel heel belangwekkend geweest zijn als Kastrup de moeite had gedaan om te illustreren hoe de methodes van filosofie hier wel enig licht hadden kunnen werpen. Hoe zou gedisciplineerde introspectie van speler en spel voor een verduidelijking kunnen zorgen over de ware aard van het computerspel? Ik denk dat het heel boeiend zou kunnen zijn om Kastrup dat via deze analogie enigszins uit de doeken te zien doen. Spijtig genoeg doet Kastrup niet eens een poging.

Dus ja wetenschap heeft zijn beperkingen. Maar als je denkt een methode te hebben die die beperkingen kan overstijgen en je hebt net een analogie naar voor geschoven, waarom gebruilk je die analogie dan niet om te illustreren hoe je methode die beperkingen inderdaad kan overstijgen.

[Mullog]

Is het een idee om de bespreking van het boek en de reacties daarop gescheiden te houden?

[axxyanus]

Een van de zaken waar Kastrup mij tot nu toe op mijn honger laat is hoe hij bewustzijn zou herkennen. Stel dat we ooit een robot kunnen bouwen die de turingtest doorstaat. Zou kastrup erkennen dat die robot bewustzijn heeft?

Indien hij ja antwoord dan zouden robots dus kunnen tappen in dat Mind@Large. Dat zou dan de weg kunnen openen naar experimenten waarbij we gedachten lezende robots proberen te ontwerpen.

Als hij neen antwoord dan zet hij zijn standpunt dat we veilig kunnen aannemen dat andere mensen bewustzijn hebben, omdat we daar aanwijzingen voor hebben op de helling. Want de aanwijzingen voor bewustzijn bij robots negeert hij in dat geval.

[axxyanus]

Kastrup theorie voor de hersenen: (Dit is zijn eerste benadering, die beroep doet op een dualistische voorstelling van zaken, die hij later zal wegwerken.)

De functie van de hersenen is om het bewustzijn te lokaliseren en het vast te pinnen in het ruimtetijd referentiepunt van het lichaam. De hersenen moduleren de bewuste perceptie in overeenstemming met het perspectief van het lichaam. Wanneer bewustzijn niet onderworpen is aan deze lokalisatie en modulatie is het bewustzijn ongebonden, dat houdt bewustzijn van alles over doorheen ruimte en tijd in en misschien zelfs daar voorbij. Door deze lokalisatie en modulatie filteren de hersenen alles uit dat niet overeenkomt met het perspectief van het lichaam.

The hypothesis I submit is that the function of the brain is to localize consciousness, pinning it to the space-time reference point implied by the physical body. In doing so, the brain modulates conscious perception in accordance with the perspective of the body. When not subject to this localization and modulation mechanism, mind is unbound: it entails consciousness of all there is across space, time, and perhaps beyond. Therefore, by localizing mind, the brain also ‘filters out’ of consciousness anything that is not correlated with the body’s perspective

Dit roept natuurlijk heel wat vragen op. Een van die vragen is of deze werking ook via technolgische weg kan bekomen worden? Indien ja, zouden wij dan technologie kunnen ontwerpen die de toekomst kan voorspellen? Indien niet, wat is er dan zo speciaal aan organische materie dat die een dergelijke werking kan bekomen waar niet-organische materie dat niet kan?

Een volgende vraag is naar de betrouwbaarheid van deze hersenwerking. Ervan uitgaan dat Kastrup evolutietheorie niet totaal verwerpt maar enkel het idee verwerpt dat bewustzijn door evolutie kan ontstaan zijn, dan blijft natuurlijk de kwestie dat in dat geval die modulatiewerking het gevolg is van evolutie. In hoeverre heeft dit perspectief dan niet evengoed te kampen met epistemologische hinderpalen om tot een nauwkeurige kijk op de werkelijkheid te komen i.p.v. een kijk die vooral gericht is op overleven.

[axxyanus]

Een bewering die ik niet goed kan volgen is de volgende:

Secondly, and most importantly, the filter hypothesis predicts that one can have experiences that do not correlate with one’s brain states. Since here the brain is seen merely as a mechanism for filtering out experiences, it is conceivable that, when this mechanism is interfered with so as to be partially or temporarily deactivated, one’s subjective experience could delocalize, expand beyond the body in time and space, and perhaps even beyond time and space as such...

Ten tweede en het belangrijkst is dat de filter hypothese voorspelt dat men ervaringen kan hebben die niet overeenkomen met de toestand van de hersenen. Aangezien de hersenen enkele een mechanisme zijn om ervaringen te filteren, is het denkbaar dat, wanneer er tussengekomen wordt in dit mechanisme en het gedeeltelijk of tijdelijk gedeactiveerd is, de subjectieve ervaring gedelocaliseerd is en tot buiten het lichaam in tijd en ruimte uitbreid en misschien zelfs tot buiten tijd en ruimte om zich.

Mijn indruk is dat hij twee zaken hier verwart. Ja zijn visie maakt het aannemelijk dat de hersenen ervaringen oppikken van ergens anders of van een andere tijd. Maar dat betekent niet dat de toestand van de hersenen niet langer overeenkomt met de ervaringen die we hebben. Het betekent dat de toestand van de hersenen niet overeenkomen met wat je zou verwachten in deze ruimtetijd referentie.

Hij gebruikt zelf de analogie van de radioontvanger, waarbij de radio niet zelf de muziek genereert maar signalen opvangt. Waarbij er zo heel veel signalen zijn en de radio een specifiek signaal oppikt en de rest uitfiltert.

Nu is het inderdaad mogelijk dat een radioontvanger door een defect de verkeerde signalen opvangt/filtert. Maar de interne toestand van de radio zal nog steeds overeenkomen met het geluid dat die produceert. Ook al is het dan het geluid van de verkeerde zender.

Ik denk zelfs dan men zou kunnen argumenteren dat uitgaande van de filtertheorie de overeenkomt tussen ervaring en hersentoestand groter moet zijn dan uitgaande van de materialistische visie. In het geval van de filtertheorie hebben we enkel een filter/antenne die de signalen opvangt en dan weergeeft. In de materialistische visie hebben we geen radio, maar een computer die componeert en dan de melodie uitvoert. Verhoudingsgewijs houdt er zich dan minder van de hersenen/apparatuur bezig met de ervaring/uivoering dan in het geval van de filtertheorie.

[axxyanus]

In hoofdstuk 3 stelt Kastrup zich de vraag: Is the existence of a world outside mind really intuitive?

Dat lijkt mij in eerste instantie een empirische vraag. Namelijk een vraag naar hoe mensen intuïtief antwoorden op de vraag of er een wereld buiten de geest bestaat [een externe werkelijkheid dus]. Dat is echter niet hoe Kastrup de vraag benadert. Hij begint al met een verschuiving van de vraag. i.p.v. de vraag te beantwoorden verschuift hij die naar de vraag of materialisme intuïtief is. Maar er zijn nog andere metafysische posities dan het materialisme die een externe wereld inhouden, dualisme bv. Dus zelfs als hij kan aantonen dat materialisme niet echt intuïtief is, heeft hij daarmee geen antwoord op zijn oorspronkelijke vraag.

Dan begint hij over de implicaties van materialisme en hoe die niet intuïtief zijn. Maar ook dat lijkt me van weinig belang. Een uitgangspunt kan intuïtief zijn en tegelijk tegen-intuïtieve implicaties hebben. Dat mensen intuïties hebben die tegenstrijdig zijn, betekent niet dat die ideën niet langer intuẗief zijn.

Hij haalt ook op een bepaald moment filosoof Berkeley aan die idealisme verdedigt en dus tegen het bestaan van een externe werkelijkheid argumenteert. Maar dat een filosoof iets dieper wil onderzoeken, zegt toch niets over hoe intuïtief een idee is. Ik zou juist het tegendeel denken. Als je moet verwijzen naar filosofen om mensen te vinden die een bepaalde visie in vraag stellen, dan lijkt me dat juist een bevestiging over hoe intuïtief die visie is.

[axxyanus]

Nog steeds in hoofdstuk drie wil Kastrup het logische argument voor idealisme brengen. Hij wil daarbij aantonen dat idealisme minder aannamses vergt dan materialisme. Daarbij begint hij met de vier nodige materialistische aannames op te sommen.

1. Uw bewuste ervaringen bestaan.
2. De bewuste ervaringen van andere levende wezens bestaan.
3. Er bestaan dingen buiten en onafhankelijk van bewuste ervaring.
4. Dingen die buiten en onafhankelijk van bewuste ervaring bestaan, genereren bewuste ervaring.

Daarna stelt hij dat voor idealisme enkel de eerste twee nodig zijn en dat daarom idealisme de meest sceptische en meest voorzichtige metafysica is van de twee. Maar dat is een zeer misleidende manier om de zaken voor te stellen. Dat zou namelijk enkel waar zijn als idealisme geen andere nodige voorwaarden had dan die eerste twee. Maar als die eerste twee voorwaarden samen voldoende zouden zijn om van iemand een idealist te maken, dan zou dat betekenen dat alle materialisten ook idealisten zijn. Want in dat geval voldoet materialisme aan de twee voldoende voorwaarden voor idealisme.

Kastrup wil ook nog even solipsisme uit de weg hebben. Want Solipsisme heeft enkel (1) als nodige voorwaarde. Om toch tot idealisme te komen, stelt Kastrup dat (2) de eenvoudigste uitleg is voor onze waarnemingen. Maar daarmee geeft hij wel aan dat hij zijn maatstaf aanpast aan welke uitkomst hij wil bereiken. Want als een punt de eenvoudigste uitleg is voor onze waarnemingen, een optie is om het toch aan te nemen, dan had dat ook in overweging genomen moeten worden voor hij punten (3) en (4) afvoer. Ik wil dus best aannemen dat (3) en (4) niet de eenvoudigste uitleg zijn voor onze waarnemingen, het punt is dat die overweging oorspronkelijk niet eens ter sprake kwam. Als het gaat om idealisme vs materialisme is zo weinig mogelijk aannames de maatstaf als het gaat om solipsisme vs idealisme is maakt "beste uitleg voor onze waarnemingen" plots ook deel uit van de maatstaf.

En het is natuurlijk de vraag in hoeverre idealisme inderdaad daarbij de beste uitleg heeft. Waarom zouden die andere "mensen" niet gewoon deeluitmaken van de solipsists droom? Kastrups antwoord is dat de anderen zich vaak op voldoende andere manier gedragen dan jezelf, dat die anderen niet gewoon projecties kunnen zijn van jezelf. Hij haalt daarbij zijn observatie aan als kind van verliefde volwassen mensen. Als kind had hij gewoon onvoldoende kennis om verliefdheid op zijn droomvolwassenen te projecteren.

Maar dat is de dromer verwarren met zijn droomavatar. Het is niet omdat iemand droomt een kind te zijn, dat die persoon zelf een kind is. Ik ga hier niet verder ingaan op de voor en tegens van solipsisme vs idealisme. Ik wil voornamelijk illustreren hoe de manier waarop Kastrup dit allemaal benadert er op wijst hoe hij naar een bepaald besluit probeert toe te werken.

[axxyanus]

Ik ga even een stapje terug. Als materialisme onzin is en Kastrup in de plaats idealisme naar voor schuift. Wat is idealisme dan juist.

Idealisme stelt dat de hele werkelijkheid --- het hele heelal --- bestaat in bewustzijn. Niet ons persoonlijk bewustzijn maar een alomvattend bewustzijn. De materiële werkelijkheid is niet meer dan een soort droom van dit alomvattend bewustzijn.

En als ik dat daar zo expliciet zie staan, dan vraag ik mij af waarom men dan inderdaad niet voor solipsisme zou gaan. Waarom zou het bewustzijn dat ik ervaar dan niet gewoon dat alomvattend bewustzijn zijn in een droom? Waarom zou zo'n alomvattend bewustzijn niet kunnen dromen een kind te zijn en tegelijk weten hoe verliefde volwassenen zich gedragen?

[axxyanus]

In hoofdstuk vier, wil Kastrup een probleem aanpakken voor zijn visie. Namelijk hoe verzoenen we de volgende twee punten:

1) De hersenen zijn een filter die onze persoonlijke ervaring filteren uit een "oceaan" van de ervaringen van een alomvattend bewustzijn.
2) De materiële werkelijkheid --- dus ook onze hersenen --- is niet meer dan een soort droom van dit alomvattend bewustzijn.

ZIjn eerste stap is om duidelijk te maken dat het woord "filter" metaforisch gebruikt wordt. Daar heb ik gemengde gevoelens bij.

OK, als wetenschappers iets proberen uit te leggen aan leken, moeten ze zich ook vaak behelpen met metaforen, ik wil het gebruik van metaforen dus niet op voorhand als een minpunt aanrekenen. Langs de andere kant hebben we de gelovigen en kwakzalvers die zich ook bedienen van metaforen om hun "visie" over te brengen. Zo hoe onderscheiden we die twee soorten gebruik van metafoor.

Voor mij zit het verschil in wat er gebeurt als je dieper wil graven. Wetenschappers kunnen de metafoor loslaten, als het gebruik van metafoor niet langer nuttig is, kunnen ze zich bedienen van wetenschappelijke taal die voor wie er enigszins mee vertrouwd is, heel nauwkeurig kan overbrengen wat men juist bedoelt. Gelovigen en kwakzalver kunnnen dat niet. Zij kunnen enkel van metafoor naar metafoor stappen in de hoop dat er een is, die een emotionele klik veroorzaakt bij de toehoorders. Er is echter geen manier om in te schatten hoe goed een metafoor de werkelijkheid benadert.

De vraag waar ik dus mee zit, terwijl Kastrup metafoor na metafoor gebruikt om zijn ideeën over te brengen: De draaikolk-metafoor, de knoop-metafoor, de kwik-metafoor en de trillende membraan-metafoor, hoe kunnen we nagaan in hoeverre er ook maar iets van klopt.

Wie al eens in aanraking gekomen is met complot-theorieën heeft al snel een ding door. Mensen zijn heel goed in het uitvinden van een uitleg om hun oorspronkelijk idee te verdedigen tegenover zaken die hun idee tegenspreken.

Iets wat ook helemaal naar de achtergrond verdwijnt is hoeveel aannames Kastrup moet doen om zijn specifieke visie te kunnen uitleggen. Een van zijn argumenten om voor idealisme te gaan was namelijk dat men voor idealisme maar twee aannames nodig had, terwijl men voor materialisme twee extra aannames nodig had. Maar met het gebruik van deze metaforen wordt al dadelijk een extra aanname gedaan, namelijk dat deze metaforen op een of andere manier het gedrag van dat alomvattend bewustzijn weergeven.

[axxyanus]

De draaikolk metafoor.

In deze metafoor vraagt Kastrup ons bewustzijn voor te stellen als een waterstroom. Nu in die waterstroom is een draaikolk. Langs de ene kant, vangt de draaikolk een deel van de watermoleculen, langs de andere kant zijn er de watermoleculen die ontsnappen. Op die manier kan men stellen dat de waterkolk filtert, ook al bestaat de waterkolk enkel uit water. In deze metafoor is water het medium van bewustzijn, terwijl de inhoud van bewustzijn wordt voorgesteld door de beweging van water. Bij water in rust is er dus enkel de mogelijkheid tot bewustzijn. De kwaliteiten van de ervaring komen voort uit de patronen in het water.

Op een analoge manier stelt Kastrup dus, kan men het brein voorstellen als een filter van bewustzijn, ook al maakt het brein zelf deel uit van bewustzijn.

Kastrup voegt eraan toe dat op deze manier het moeilijke probleem van bewustzijn uit de weg geruimd wordt. Maar dat lijkt me niet meer dan wensdenken. Allereerst lijkt het een beetje op hoe gelovigen elke moeilijke vraag in hun metafysica kunnen beantwoorden namelijk met: God deed het op die manier.

Ten tweede als dat bewustzijnsmedium per fiat van Kastrup bewustzijnspotentieel heeft, waarbij het echte bewustzijn onstaat door patronen, wat belet de materialisten dan om per het zelfde soort fiat te stellen dat materie bewustzijnspotentieel heeft, waarbij bewustzijn onstaat uit een bepaald soort patronen. Op die manier is dan dat moeilijk probleem ook voor de materialisten van de baan.

[axxyanus]

Een heel rare opmerking van Kastrup vind ik de volgende:

Moreover, materialism relies almost entirely on perception and very little on introspection. Therefore, if one cannot trust the perceptual data, one cannot trust materialism. The whirlpool formulation, on the other hand, relies equally on perception and introspection.

Komt daarbij dat materialisme bijna uitsluitend vertrouwt op waarnemen en heel weinig op introspectie. Daaruit volgt dat als de de waarnemingsgegevens niet kunnen vetrouwen, we materialisme niet kunnen vertrouwen. De draaikolk verwoording, daarentegen vertrouwd in gelijke mate op observatie en introspectie

Maar is introspectie dan zo betrouwbaar? Als men bv een behandeling onderzoekt dan hoop ik toch dat die voornamelijk op (observeerbare) onderzoeksresultaten vertrouwt. De grote vooruitgang die we hebben gemaakt is nu juist omdat we minder op instrospectie gingen vertrouwen en voornamelijk op waarneembare resultaten.

Waarom zouden we introspectie dan nu als een soort troef kaart aanvaarden zoals Kastrup blijkbaar graag zou hebben.