De Nieuwe Theologen

[axxyanus]

Taede Smedes schreef:
Ik gebruik de term “post-theïstisch”, maar ik had het ook “pre-theïstisch” kunnen noemen. Het theïsme is namelijk een uitvinding van de Verlichtingsfilosofie. Het is het resultaat van een poging om het spreken over God te systematiseren door middel van categorieën uit de achttiende-eeuwse filosofie.

Ik ken Taede Smedes helemaal niet, maar met deze uitspraak ben ik het wel eens.
Rationele theologie bestaat pas sinds Kant denk ik. Ook het begin van de echte rationele discussies over bijvoorbeeld godsbewijzen.

Maar dat wil nog niet zeggen dat de manier waarop Smedes zijn geloof invult overeenkomt met hoe het geloof in het algemeen voor de verlichting werd ingevuld, zoals Smedes schijnt te willen beweren. Voor zover ik Smedes begrijp, moet die helemaal niets hebben van "godsbewijzen" omdat god niet iets dat bestaat zoals een steen of een stuk kaas. Maar de godsbewijzen zijn wel al heel wat ouder dan de verlichting en ook al heeft het dan tot Kant geduurd voor er echt rationeel over werd gediscuteerd, ze wijzen er wel op dat het bestaan van god, de theologen/kerkvaders van die tijd bezighield.

[siger]

Rationele theologie bestaat pas sinds Kant denk ik. Ook het begin van de echte rationele discussies over bijvoorbeeld godsbewijzen.

Het rationele denken over god wordt gewoonlijk teruggevoerd naar Aristoteles (langs Thomas Aquinas en Averroes etc...). Kant kwam rationeel tot de conclusie dat je niet over goden kon denken. De gedachte dat er vóór de Verlichting een meer gezellig godsbeeld bestond moet men dan ook resoluut afwijzen. Termen als "godsvrezend" herinneren ons aan die ongezelligheid.

Overigens las ik in dat woordenboek ook dat theisme tegenwoordig vooral gebruikt wordt als tegenstelling met deisme, en minder als tegenstelling met atheisme.

In mijn Dikke VD staat "wel te onderscheiden van ‘deïsme’", en ik denk dat ze dan meer bedoelen dat je beide makkelijk kan verwarren omdat ze hetzelfde klinken. Deisme zegt dat god enkel zichtbaar is in de natuurwetten. De grote namen van de Verlichting, Bayle, Montaigne, Voltaire, Hume waren deisten zover dat kon of mocht, al zullen christelijke historici alles doen om je van het tegendeel te overtuigen. Vandaag zijn er geen deisten meer (denk ik): als je je toespitst op de natuurwetten kan je je evengoed atheist noemen, als het mag.

[siger]

Zie bijvoorbeeld dit topic: http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... =33&t=5891

Mooie bespreking door Axxyanus trouwens.

[yopi]

Bloedserieus met misschien een vleugje ironie over 'het praten met en over God':
Wittgenstein:

Als God in onze zielen had gekeken, hij zou daar niet hebben kunnen zien over wie wij praatten

(zoals door W.F. Hermans geciteerd in het essay 'Wittgenstein's levensvorm')

[collegavanerik]

Zie bijvoorbeeld dit topic: http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... =33&t=5891

Mooie bespreking door Axxyanus trouwens.

Deze definitie ook wel:
http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... 81#p149381

Dit is m.i. de kern van alle modern geloof. Ik noem het het aanhalingstekensgeloof en schreef daar ooit dit over:

"In de bijbel spreekt God tot mensen, tegen moderne gelovigen ‘spreekt’ Hij. In de bijbel worden mensen verlost van inwonende duivels. Moderne mensen kunnen worden verlost van ‘innerlijke duivels’. In de bijbel schenkt God kinderen, aan moderne gelovigen worden babies ‘geschonken’ door God, of in een eerlijke bui slechts ‘met dank aan God ontvangen’.

meer over post-theisme hier
http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... =31&t=6476

[jo12ver]

dag,

draaien en keren.

wanneer iemand "nieuwe theologen" hoort, denkt die vaak aan jonge generaties van personen
die theologie aktief in hun leven opnemen.
niet zoals dikwijls beschreven ,de theologie in een bepaalde richting duwen of anders een bestaande
richting verwerpen.

Die nieuwe theologen zijn niet anders gaan denken, ze kunnen zoals door forumleden aangehaald
vertrekken vanop een andere basis en daardoor verfijndere argumenten verwoorden.
is hun resultaat daarom beter ? ik denk het niet, het doet moderner aan.
vergelijk het met voedsel, (een begrip) dat reeds bekend was voor de mens bestond, nu nog steeds
is voedsel hetzelfde (begrip). alleen door ervaring en nieuwe technologie is de benadering, de
omschrijving, de bereiding anders geworden.
theologie is het voedsel voor de geest, eeuwenoud maar nog steeds hetzelfde begrip, zij dat het nu is ingevuld door wat we de moderne mens noemen.
laat binnen duizend jaar de toekomstige mens terugzien naar het heden en de huidige moderne mens en ook de huidige moderne theoloog is ouderwets geworden.
maar ook in duizend jaar zal er nog theologie bestaan, juist zoals er nog eten zal zijn.

mvg.

[axxyanus]

In crosstalks can je het commentaar van Albert Mohler, voorzitter van de " Southern Baptist Theological Seminary" lezen op de vizie van Arnstrong. Zijn besluit komt er op neer dat Armstrong een atheïst is.

[Rereformed]

In crosstalks can je het commentaar van Albert Mohler, voorzitter van de " Southern Baptist Theological Seminary" lezen op de vizie van Arnstrong. Zijn besluit komt er op neer dat Armstrong een atheïst is.

Geheel eens met Mohlers analyse van Armstrong, of beter gezegd, geheel eens met Richard Dawkins die de juiste interpretatie geeft van 'de nieuwe theologen'. De nieuwe theologie is een perfecte illustratie van het verhaaltje van de keizer zonder kleren. Zelfs een kind kan deze keizer ontmaskeren.

Ik vind het bijzonder verontrustend dat zulke moderne theologen ter verdediging van hun religie die geen enkel raakvlak meer heeft met de empirische werkelijkheid, beweringen doen die pertinent niet waar zijn, zoals dat het vanouds altijd de kern van de religie geweest is dat het enkel metaforen waren en geloofswaarheden enkel als therapie zou zijn bedoeld, oftewel dat het geloof in het letterlijk bestaan van een persoonlijke God of het letterlijk waar zijn van geloofswaarheden een uitvinding van de laatste eeuwen zou zijn. Voor mij zijn deze figuren

[DeLeek]

Het archetype van de Nieuwe Theoloog zou de Anglikaan en Oxford professor Alister McGrath kunnen zijn. Zijn echtgenote is “godsdienstpsychologe” (nog zoiets nuttigs) en heeft samen met hem geschreven.

Op Youtube was opvallend hoe weinig Mc Grath bezig is met “God's Woord”, met geloof op zich. Hij herhaalt feitelijk in veel variaties dezelfde stelling, geformuleerd in wiki, dat “het christendom meer te bieden heeft dan het atheïsme, onder meer omdat het geloof iemands leven in positieve zin kan veranderen.” Het gaat dus niet om de waarheid of dogma's, de vraag is wat je er mee kan. Hier neemt “Gods Nut” ongetwijfeld het voortouw. Dit wordt ook duidelijk uit zijn woorden in het verslag van het debat met Philipse in Nederlands Dagblad:

“God valt niet wetenschappelijk te bewijzen. Maar daar gaat het in dit debat ook niet om. De vraag bij alle vormen van religie is: werkt het? Maakt het verschil in mijn leven? Inspireert het mij? Een levensfilosofie moet bruikbaar zijn en toepasbaar.”

Ik weet niet of het de bedoeling was, maar hier lijkt me een onterechte tegenstelling te worden gecreëerd. McGrath heeft niet de dogma's of zijn geloof in de waarheid van het Christendom verlaten. In een discussie met Dawkins geeft hij ook toe te geloven dat Maria als maagd zwanger bleek te zijn. Dat dogma houdt hij voor waar. In discussies kun je daar echter niet zoveel mee. Je kunt het niet bewijzen of ontkrachten. Dat het geen normaal iets is, is duidelijk.

Wat McGrath mijns inziens (terecht) doet is laten zien waarom je een bepaalde levensovertuiging hebt. Het 'maagd'-dogma valt te accepteren als het een betekenis blijkt te hebben. Het is niet iets voor waar houden tegen beter weten in, maar iets voor waar houden vanwege het getuigenis + dat het op een bepaalde manier zinnig lijkt, betekenisvol is.

[siger]

Ik weet niet of het de bedoeling was, maar hier lijkt me een onterechte tegenstelling te worden gecreëerd. McGrath heeft niet de dogma's of zijn geloof in de waarheid van het Christendom verlaten. In een discussie met Dawkins geeft hij ook toe te geloven dat Maria als maagd zwanger bleek te zijn. Dat dogma houdt hij voor waar. In discussies kun je daar echter niet zoveel mee. Je kunt het niet bewijzen of ontkrachten. Dat het geen normaal iets is, is duidelijk.

Uiteraard beweer ik niet dat McGrath een ongelovige is die zich vermomt als theoloog. Mijn stelling gaat expliciet over de argumentatie die gebruikt wordt in het debat. Deze argumentatie is niet langer bijvoorbeeld dat god je zal straffen en dat de hel bestaat, maar dat het "gezonder" of "evenwichtiger" is te geloven, dat het "betekenis" aan je leven geeft. Wat je dan gelooft kan dan best de maagdelijke geboorte etc... zijn. Alleen herinner ik uit mijn jeugd dat als je toen een halfuurtje naar een theoloog luisterde, je die verhalen wel allemaal kreeg. Geen pastoor heeft me ooit gezegd dat het leuker was, of enige dagelijkse voldoening schonk, te geloven. In tegendeel, ik herinner me heel wat preken tegen aards genot.

Wat McGrath mijns inziens (terecht) doet is laten zien waarom je een bepaalde levensovertuiging hebt. Het 'maagd'-dogma valt te accepteren als het een betekenis blijkt te hebben. Het is niet iets voor waar houden tegen beter weten in, maar iets voor waar houden vanwege het getuigenis + dat het op een bepaalde manier zinnig lijkt, betekenisvol is.

Dat neem ik wel van je aan, maar dat vind ik juist nieuw. In mijn jeugd was er niemand geinteresseerd in betekenis (toch niemand die je in je dagelijks leven tegenkwam.) Net die maagdelijkheid was een soort vuurproef van je aanvaardingsvermogen. De betekenis was door anderen (heiligen en kerkvaders) vastgelegd. Missen waren in het Latijn nota bene. Voor de anderen gold de catechismus. Vraag én antwoord werden er in geramd.

[siger]

Wie zegt pseudo-wetenschap, denkt aan graancirkels, waarzeggerij, het monster van Loch Ness en dergelijke. Gelukkig, zou men dan denken, zijn er nog altijd de strenge academici die het hoofd koel houden en onwetenschappelijke nonsens buiten de universiteiten houden.

Toch lijkt de nieuwe theologie een comfortabele plaats te vinden binnen onze tempels van de rede. Nederland was geschokt toen bleek dat een leerstoel in Leiden, voor de moslimideoloog Tariq Ramadan, gefinancierd zou worden door de sultan van Oman. Minder wordt beseft dat dingen als neurotheologie, theologische antropologie, evolutionaire psychologie, psychoneuroimmunologie etc... dekmantels zijn voor gelijkaardige plannen, dikwijls gesteund door rijke christelijke weldoeners. Dit is een sluipend gevaar voor de moderniteit, belangrijker dan plompe theorieën zoals Intelligent Design. Zoals de filosoof Anthony Grayling op een uitnodiging van Templeton antwoordde:

Ik ben het oneens met het project van de Templeton Foundation om religie respectabel te maken door haar te vermengen met wetenschap; dat is hetzelfde als astrologie mengen met astronomie of voodoo met geneeskunde, en ik keur het gebruik af dat Templeton maakt van zijn groot vermogen om mensen voor dit project om te kopen. Templeton is in alle opzichten een propagandaorganisatie voor religieuze opvattingern.

(bron: Fighting Back Against Templeton)

Tot zover mijn bruggetje naar de volgende Nieuwe Theoloog. Dr. Russell Stannard is fysica-professor aan de Engelse Open University. Hij werd in 1986 door de Templeton foundation gelauwerd voor zijn bijdragen aan spirituele en religieuze projecten. Zijn boek God for the 21st Century werd door Templeton foundation press uitgegeven, en de Templeton foundation financierde ook zijn BBC reeks “The Question is”.

Stannard is sinds tien jaar trouwens zelf beheerder van de Templeton foundation. (Biografie hier.) In die hoedanigheid financierde hij een bidexperiment met hartpatienten om het effect van bidden wetenschappelijk na te gaan. Dit was slechts één uit een kleine twintig “psychoneuroimmunologische” bidexperimenten uitgevoerd over de laatste dertig jaar.

Het project van Stannard is beschreven in Richard Dawkins' The God Delusion als “The Great Prayer Experiment”. Voor één groep zieken werd gebeden; voor een andere groep niet. De patienten waren niet op de hoogte.

Jeff Dahms wees nog voor de uitslag bekend was op enkele gebreken:

• de resultaten (zich algemeen beter voelen) zijn haast niet meetbaar. De vraag is waarom men niet koos voor bijvoorbeeld postoperatieve bloedingen, die snel en eenvoudig te tellen zijn.
• een negatieve uitslag is onmogelijk, want het zou al sterk zijn als door bidden iemand slechter zou worden (maar zie Dawkins hieronder!)
• er is geen verband aantoonbaar tussen het bidden en het herstel: men kan evengoed beweren dat de reden van herstel om het even welke andere obscure oorzaak heeft.

Zoals men kon verwachten, was er geen verschil in het genezingsproces. Maar een derde groep zieken, die wisten dat er voor hen gebeden werd, ging erop achteruit, schrijf Dawkins. Prestatiedruk en faalangst, zeggen sommigen.

Vreemd genoeg bleef het echte proefkonijn, Stannard, even gelovig als voordien.

[siger]

Als in Google naast de volgende disciplines “religion” wordt ingegeven, krijgt men als resultaat:

Expliciet theologische disciplines:

• “Neurotheology” : 21.100 hits of 65% van alle hits zonder “religion”.
  “Theological anthropology” : 27.600 hits of 40 %

Andere nieuwe disciplines:

• "Evolutionary psychology”: 452.000 hits of 25%
  “Psychoneuroimmunology” : 28.300 hits of 17%

Als we aannemen dat theologische anthropologie full time met religie bezig is, volgt daaruit dat evolutionaire psychologie en psychoneuroimmunologie er ongeveer de helft van hun tijd aan besteden. Hoe we ons dat moeten voorstellen en wat het doel van deze inspanningen zou kunnen zijn, kan blijken uit het boek Psychoneuroimmunology and the Faith Factor ed. Harold Gorge Koenig en Harvey Jay Kohen. (2002 Oxford University Press)

Enkele uittrekseltjes hieruit (mijn vertaling/commentaar):

P17ev:
Sinds 1993 werden 13 studies gepubliceerd die het verband tussen religieuze aktiviteiten en sterftecijfers onderzoeken. Twaalf van deze studies berichten over een belangrijk verband tussen grotere religieuze betrokkenheid en een lang leven.

Bij joden wees een onderzoek uit dat leden van "seculiere" kibboetsen 93% meer kans hadden te sterven dan leden van religieuze kibboetsen. Dat is tenminste een mooi en duidelijk cijfer: 93%. Geen diskussie mogelijk. Of toch? De tekst zegt even verder dat “ook na het elimineren van andere risicofactoren, het verschil nog steeds significant was." Anders gezegd, de testresultaten waren niet juist omdat andere risicofactoren niet geelimineerd waren. Maar na deze bekentenis worden er géén juistere cijfers meer gegeven.

Bij christenen waren er onderzoeken met een positief, een neutraal en een negatief resultaat. Dit negatief resultaat was echter de fout van de patienten die, vermoeden de onderzoekers, misschien plots godvruchtig werden nadat ze te horen kregen dat ze ongeneeslijk ziek waren. Ik beschouw een onderzoek dat achteraf naar haar belangrijkste parameter moet raden niet als wetenschap.

Ondanks de magere resultaten gaan de auteurs moedig verder:

De snelle toename van gegevens over het nauwe verband tussen psychosociaal functioneren en neuroendocrien-, immuun- en hartvaatprocessen kunnen een mogelijk mechanisme zijn waardoor religie een invloed kan hebben op lichamelijke gezondheid.

Hoe zou religieuze betrokkenheid invloed kunnen hebben op het immuunsysteen, steeds bedenkend dat we enkel gegevens hebben over correlatie en niet over de oorzaken? Misschien kan religie, door een positiever, optimistischer wereldbeeld te verstrekken, het makkelijker maken om te gaan met stress, en daardoor het effect van stress op het immuunsysteem afzwakken. Religieuze betrokkenheid kan ook verkozen worden boven roken, drinken, drugs die allemaal een negatieve invloed hebben op het immuunsysteem.

Dus: het effect is feitelijk niet gekend. Men speelt met een (voor sommigen) aantrekkelijke hypothese, maar zelfs de gedachte dat religieuze mensen minder roken is hier na alle studies nog steeds gesteld als een tendentieuze vraag. Blijkbaar is er wetenschappelijk wat meer toegestaan als het erom gaat voordelen van religie te "vinden".

Besluit:
Wat als verder onderzoek in de nieuwe discipline psychoneuroimmunologie (PNI) erin slaagt de biochemische paden te identificeren waarlangs spiritualiteit en religieuze praktijken een sterke en invloed uitoefenen op onze gezondheid en levensverwachting? Wat kunnen de "implicaties" zijn voor de geneeskundige praktijk en voor de cultuur in het algemeen? Hoe kan een verantwoordelijk dokter zulke kennis aanwenden in het voordeel van zijn of haar patienten? Hoe kan een geldverslindende gezondheidszorg die desondanks miljoenen geen gepaste zorgen kan bieden, reageren op zulk een goedkope geneeswijze, die enorme voordelen voor de gezondheid kan bieden aan een verwaarloosbare kost?
Op het eerste gezicht lijken de "implicaties" enorm. Net zoals verantwoordelijke dokters zich inlaten met het dieet, de levensstijl en het psychologisch welbevinden van de patient, zo lijkt het enkel goede geneeskunde om de religieuze levensstijl van patienten eveneens te onderzoeken, en hen aan te moedigen hun spirituele oefeningen te vergroten en het voedsel voor hun zielen te verbeteren.

De vergissing is dat men de (haast vanzelfsprekende) gunstige gevolgen van relax-oefeningen op stress wil onderzoeken, maar zonder enige grond blijft vasthouden aan het vooroordeel dat godsdienst een vorm (de enige vorm) van relaxatie zou zijn. Heel wat godsdienstige uitingen (denk maar aan geselprocessies, duiveluitdrijving en zelfmoordterrorisme) zijn dat helemaal niet, en waar religie in het westen als een vorm van relax of meditatie wordt gebruikt, is dat een recente, atypische overwaaiing uit het oosten.

Men wil dus niets wetenschappelijk onderzoeken, men wil een statement over godsdienst maken. Dat statement hoeft niet eens te zijn dat religie geneest, het is voldoende als religie een wetenschappelijk sausje krijgt.

[siger]

Nog enkele opmerkingen over "wetenschappelijke" onderzoeken naar religie.

De vaagheid van het begrip religie wordt door de onderzoekers niet als een storende factor ervaren. Er wordt zelfs handig gebruik van gemaakt. Religie wordt vervaagd, en de wijze waarop dat gedaan wordt is tendentieus: om te verdedigen dat religie algemeen (en dus belangrijk) is, worden de gekste uitingen van onwetendheid of verwaandheid ertoe gerekend. Wil men het nut van religie bewijzen, dan wordt echter nauwlettend naar die zeldzame uitingen gezocht waarin relaxoefeningen samengaan met een zo christelijk-achtig mogelijk wereldbeeld.

Men wéét dat relaxoefeningen allerlei lichamelijke kwalen kunnen verlichten. Maar liever dan een vergelijkende studie tussen allerlei relaxoefeningen (meditatie, luisteren naar Mozart, het gras maaien, masturberen, kaarsen branden voor St. Antonius, moppen tappen, lange wandelingen, waarom niet gevangenisstraf, petanque....) wil men “religie” onderzoeken, en dat dan op zo'n wijze dat de uitslag ofwel is “christendom is nuttig” of “verder onderzoek dringt zich op”. Daarbij vergeet men dat het ontstressende karakter van het christelijk geloof een zeer recent verschijnsel is, ook al willen christelijke filosofen als Charles Taylor ons vandaag graag doen geloven dat het er de oude essentie van is. Tot kort geleden was “bidden” synoniem voor “smeken”, een jammerklacht om genade die god en zijn vertegenwoordigers hooghartig konden toestaan, of niet. Gebeden werden later “penitenties”. Gedwongen bedevaarten met eindeloze opgelegde litanieën waren zware straffen. Daarbij ging het helemaal niet om het relaxen. Novenen, processies, kruiswegen waren eindeloos herhaalde reeksen formules, te beginnen met het “Onze Vader”, want Jezus sprak evenmin over innerlijk beleven toen hem gevraagd werd hoe te bidden. Hij dikteerde een tekst, die, zoals alle smeekbeden daarna, ingestampt moest worden tot en met punten en komma's. Deze formules zouden door hun kracht en massa onheil afweren – als god het wilde.

Het vrije innerlijk gebed is slechts ontstaan na kennismaking met oosterse meditatie, die zelf een protest was tegen de oeverloze recitaties van de brahmanen.

Door een (opzettelijk) vaag begrip als “religie” te testen, wordt het ten enenmale onmogelijk andere factoren uit te sluiten. Wat zijn de invloeden van eetgewoonten, rookgewoonten, arbeidsomstandigheden, pollenconcentraties etc... etc.... op de proefpersonen, en hoe evolueren deze invloeden tijdens de duur van het onderzoek? Een normaal wetenschappelijk onderzoek zou zulke interferenties ernstig nemen; steeds blijkt dat onderzoekers van religie ze benutten om hun verslagen op te smukken en hun resultaten te omfloersen.

Een stukje Talmud:

A rabbi walking down the street heard the voice of the prophet Elijah saying, "Although you fast and pray, never have you deserved the high place in heaven that awaits those two men on the other side of the road." So the rabbi ran after the two men and asked, "Do you give much to the poor?" They laughed. "No, we are beggars ourselves." "Then do you pray continuously?" the rabbi asked. "No. We are ignorant men. We don’t know how to pray." "Then tell me what you do." And the men said, "We make jokes. We make people laugh when they are sad."

[Devious]

Oók onder ongelovige intellectuelen is er een stroming ontstaan die de loftrompet opsteekt over godsdienst, en dan met name het Christendom, en een hartgrondige afkeer koestert ten opzichte van atheïsme, godsdienstcritici, en van de Verlichting. Voorbeelden: Andreas Kinneging en John Gray (met de laatste bedoel ik de Britse filosoof, en niet de schrijver van 'mannen komen van mars, vrouwen komen van Venus'; de man is overigens een conservatieve en negatieve zuurpruim; klinkt niet erg aardig, maar zo voel ik het).

[PietV.]

Oók onder ongelovige intellectuelen is er een stroming ontstaan die de loftrompet opsteekt over godsdienst, en dan met name het Christendom, en een hartgrondige afkeer koestert ten opzichte van atheïsme, godsdienstcritici, en van de Verlichting. Voorbeelden: Andreas Kinneging

Bedoel je met de laatste de bestuursvoorzitter van de Edmund Burke stichting, de neo-conservatieve denktank die met Amerikaans geld; het neo-conservatieve gedachtengoed promoot. Ook Paul Cliteur hoort hierbij. Mensen die de "christelijke normen en waarden" sterk omarmen. Daar hoort een ferme portie anti-islam bij. Hun sympathie voor Geert Wilders is bekend.