Henry II schreef:Als de titel zou kloppen, dan was godsdienstig geloof zoiets als alcoholisme. Ook al drinkt een alcoholist 30 jaar geen druppel alcohol. altijd is er het risico op terugval.Zodra hij per ongeluk of op een zwak moment een borrel neemt, valt hij volledig terug.
Als ervaringsdeskundige tegen wil en dank, wil ik dit toch graag een beetje nuanceren. Als alcoholist die pas vijftien jaar droogstaat, weet ik dat zelfs een kersenbonbon al gevaarlijk is. Ik raak het daarom ook niet aan. Maar ik heb niet het idee dat ik weer gelovig kan worden door de Matheus pasion bij te wonen, of het requiem van Fauré te beluisteren.
Ik luister vrijwel altijd naar religieuze muziek uit alle mogelijke culturen, zonder daarbij ook maar één moment in de verleiding te komen, daadwerkelijk te willen 
geloven wat er gezongen wordt.    
 
Ik zelf ben helemaal niet gelovig meer, als 30 jaar lang niet meer. Maar toch kan ik enorm genieten van wat Jezus gezegd zou hebben. Niet dat dit dan historische verhalen zouden moeten zijn, zoals ook Genesis dat niet is. Maar gewoon omdat dit mij als Mens aanspreekt.
Juist omdat je afstand hebt genomen is er geen enkel bezwaar door te gaan met genieten van wat je mooi en waardevol vindt. De kans op een plotseling weer gelovig worden lijkt mij te verwaarlozen, Juist omdat er een periode is geweest waar je toch al twijfelde aan wat je eens als vanzelfsprekend had aangenomen. 
 
Maarten 't Hart schreef ook eens dat hij misschien beter in de kerk had moeten blijven, dan had hij meer bereikt dan door het schrijven van bijv. 'De Schrift Betwist' 
Niet duidelijk is wat hij dan binnen die kerk had willen bereiken. Juist zijn boek heeft de twijfelaars misschien over de drempel geholpen, en dat kan je als winst zien.
Ik denk niet dat er binnen zijn orthodoxe geloofsgemeenschap meer bereikt zou kunnen worden. 
Zo mag je als mens putten uit alle tradities en overnemen wat jou beter mens leert zijn. Ook als deze tradities van buiten de landsgrenzen komen.
Dat zou ideaal zijn. Maar veel mensen brengen die ruimdenkende houding niet op. Verder dan een keer Chinees eten komen ze vaak niet. Van die beperking hebben niet alleen gelovigen last. Bijna iedereen is er mee behept. Men gaat vaak uitsluitend om met "ons soort mensen". Een fanatieke voetbalsupporter komt niet vaak op de golfbaan (Behalve topvoetballers zelf) En men verbindt zich in de regel met mensen die een vergelijkbare opleiding genoten hebben.
Er is gelukkig altijd een minderheid die van avontuur houdt en wel bereid is zich buiten de eigen groep te begeven.
Deze minderheid helpt de rest langzaam vooruit.