Vrienden, even een beter geformuleerde reactie daar ik in mijn eerdere post dezelfde intentie had, maar verstrengeld raakte in de semantiek van deze discussie (hand in eigen boezem uiteraard). Ik vond het leuk om nog even te reageren in het nieuwe jaar. Vind het een interessant thema. Bij deze nog de beste wensen!
Atheïsme is de conceptuele benaming van een bepaalde ‘mentale houding’(mening/overtuiging) tegenover een metafysisch verhaal. Deze houding impliceert dat zij die zich atheïst noemen, een wereldbeeld hanteren dat geen gebruik maakt van theïstische elementen. Het is correct om te stellen dat atheïsme de absentie van geloof in een of meerdere goden is. Omdat een dergelijk wereldbeeld per definitie ontologisch van aard is maken ook atheïstische wereldbeelden gebruik van aannames, waaronder de meest fundamentele aanname dat het universum ‘atheïstisch van aard’ is (tot stand gekomen zonder goddelijke interventie). Deze aanname en de voortvloeiende overtuiging (de ik denk..of ik vind...) wordt gemaakt op basis van bewijs dat niet op absolute wijze het bestaan van een god uit kán sluiten. Dergelijke onvermijdelijke op metafysica gestoelde overtuigingen zijn amper te onderscheiden van geloof, sterker nog, geloof maakt het mogelijk om de overtuigingen te hebben.
Het is dus onzinnig en conceptueel incorrect om atheïsme te vergelijken met geloof (en dus ook om de daaruit voortvloeiende ontkenning te formuleren (de titel)) , daar geloof eerder een onderdeel van een 'overtuigingssysteem' is dan het systeem zelf. Zo kan theïsme ook geen geloof genoemd worden, maar een verzameling van overtuigingsystemen die theïstische elementen bevatten. Het is niet eens correct om het christendom een geloof te noemen (tenzij men graag populaire definities hanteert), daar het christendom de geïnstitutionaliseerde en gepraktiseerde variant van een bepaald overtuigingsysteem is, waarvan het geloof in het verhaal van JC de zoon van god etc. een essentiële plaats inneemt. Een (radicaal) atheïstische houding (gestoeld op atheïstisch overtuigingsysteem) zou bijvoorbeeld dat van de scientology prutsers kunnen zijn welke exact de zelfde 'institutionele formule' hanteert als veel (traditioneel) religieuze systemen alleen dan zonder een traditioneel theïstisch element.
Zie voor gemak:
Wereldbeeld(overtuigingen)-->overtuigingsysteem (verklaringen en verbanden m.b.t. waargenomen werkelijkheid met de overtuigingen als grondbeginsel)-->houding (praktisering en institutionalisering)
e.g. theïsme-->bijbel/10 geboden-->christendom
Het is zeker zo dat de traditioneel theïstische geloofssystemen geloof op een veel radicalere en fanatiekere (vaak ook schadelijkere) manier gebruiken dan veel moderne atheïstische geloofsystemen (e.g. wetenschap op vergaande subjectieve wijze interpreteren om atheïstisch wereldbeeld te bevestigen (bijvoorbeeld darwinisten die evolutietheorie ver buiten haar kaders interpreteren om bepaalde theïstische ontologiën tegen te spreken), maar dat moge nu wel duidelijk zijn toch? Daarbij is het ook de moeite waard om te zeggen dat het lastig is om atheïstische overtuigingsystemen te vinden die op het eerste gezicht duidelijk vergelijkbaar zijn met theïstische overtuigingsystemen. Dit komt denk ik door het feit dat veel theïstische overtuigingsystemen gebruik maken van zeer rigide ideologie die andere ontologiën uitsluit waardoor het min of meer vastligt welke overtuigingen men kan en mag hebben. Atheïstische overtuigingsystemen zijn veel vaker meer individueel van aard of tenminste aanzienlijk kleinschaliger waardoor deze onderling een enorme diversiteit in de gemaakte veronderstellingen kennen als gevolg van de vrijheid die voortkomt uit de absentie van voorgeschreven richtlijnen. Desalniettemin is het naïef om te claimen dat het hebben van een atheïstisch wereldbeeld geen effect heeft op de manier waarop het subject zijn/haar wereld verklaart en zich vervolgens een houding geeft. Raak a.u.b. daarom niet teveel gefixeerd op het label ‘’atheïstisch overtuigingsysteem’’, dit impliceert slechts het stelselmatig verklaren van fenomenen op basis van atheïstische (goddeloze) grondbeginselen (bijv. big bang, evolutie theorie, causaal determinisme, maar ook sociale fenomenen zoals het huwelijk en doel van het leven etc.).
Een bepaald wereldbeeld bestaat in de praktijk dus altijd uit meer dan alleen geloof en kan daarom niet volledig gelijkgesteld worden aan een geloof. In die zin is de titel van deze discussie helemaal correct. Echter vind ik het stuk eerder een kinderlijke poging om via zogenaamd scherp geformuleerde retoriek schouderklopjes van minder begaafde ‘atheïstische broeders en zusters’ te verzamelen dan dat het constructief bijdraagt aan welke nuttige discussie dan ook. Maar dat is mijn mening...dat is wat ik geloof
(daarbij moet ik natuurlijk wel in beschouwing nemen dat de meneer reageert op een andere meneer waarvan ik niet weet wat hij gezegd heeft, dus wellicht is mijn stelling iets te voorbarig maar goed..tik me daarvoor maar op de vingers indien van toepassing)
Atheïsme is dus geen geloof (nee duh! rennen hoort bij voetbal, maar rennen is niet noodzakelijk voetbal), maar berust wel gedeeltelijk op geloof. Wie gelooft dat een mens geloofvrij kan leven zou zich moeten verdiepen in de psychoanalyse. Interessanter dan eindeloos verschillen opsommen tussen atheïstische en theïstische wereldbeelden ( of de afgeleide overtuigingsystemen en houdingen) om de een beter uit de verf te laten komen dan de ander is het wellicht om gelijkenissen te vinden (en die zijn er) daar ik denk dat die ons veel meer substantiële inzichten verschaffen over hoe we zijn dan de vaak genomen route van het bijna mechanisch opsommen van de verschillen. If we dare..
By the way, strikt genomen kwalificeer ik zelf voor atheïst, of agnost.. oftewel I can’t really know, so I don’t *******care.
Zij die excessief claimen volledig objectief te zijn, zijn in mijn ogen moeilijk te onderscheiden van hen die hardnekkig geloven dat de aarde in zeven dagen geschapen is.
