Graag jullie meningen hierover. En even kijken of wij dit kunnen ontleden en dit kritiek kunnen bekritiseren!
aangehaald door Job,
Floris van den Berg, een onwaardig liberaal
Posted on 16 June 2009 by delachendetheoloog
Op zoek naar het nieuwe boek van Taede Smedes zag ik, op een bescheiden stapeltje, het boek van Floris van den Berg liggen. Omdat ik niet wil dat van den Berg ook maar een cent aan mij verdient, heb ik dat boek proberen te stelen. Helaas voor mij, oud en traag en bijna blind, ging het alarm af. Nu zit ik in een cel. Omdat de dienstdoende agent wel weet wie van den Berg is (hij is immers heel erg beroemd) heeft hij mij alles afgenomen, veters, broekriem, kam, zakmes, zakflesje met jenever en mp3 speler, maar niet mijn geloof en ook niet het boek van Floris van den Berg (hierna, voor het gemak, zullen wij Floris van den Berg aanduiden als ‘Berg’ of ‘de Berg’). Ik weet wel waarom de agent dat zo besloten heeft: hij is vast een sadist die weet dat ik, lachende theoloog, niet erger kan lijden dan door het lezen van atheistische teksten.
Berg geeft in de ondertitel van het boek te kennen dat hij het moeilijk heeft: hij is liberaal maar wil ook tegelijkertijd niet-liberale dingen doen, zoals het geloof verbieden. Hij schrijft dat er twee soorten atheïsme zijn: smal atheïsme en breed atheïsme. De smalle atheïst gelooft niet in de God van de christenen, joden en islamieten. De brede atheïst gelooft nergens in: in geen enkele religie. De reden die Berg hier voor noemt –heus, het is een filosoof, nietwaar, dus je verwacht wat- klinken als een leuze: Berg gelooft niet in elfen, marsmannetjes en goden. Alleen als iets blijkt uit een gedegen wetenschappelijke theorie of als het met eigen ogen kan worden geobserveerd dan pas kunje zeggen dat het echt bestaat. De opvattingen van Floris vallen in geen van deze twee categorieen, maar daar moet je filosoof voor zijn: iets verzinnen wat niet van toepassing is op je zelf.
Niet in elfjes en dus ook niet goden, gelooft onze liberaal. Daarentegen gelooft Berg hartstochtelijk in memen. Nu zijn memen toevallig dingen die je niet kunt zien en waarvan het bestaan erg omstreden is. Memen heten de intellectuele evenknie van virussen te zijn: stukjes informatie die je denken en handelen beinvloeden en waar je geestelijk ziek van kunt worden. Alle gelovigen zijn geïnfecteerd. En de ziekte is schrikbarend wijd verspreid, de Mexicaanse griep is er niets bij. Dokter Floris zou zich dan ook graag opwerpen als de Ab van de meme: hij wil de maatschappij zo inrichten dat mensen minder vatbaar worden voor besmetting door memen.
Nu is het ronduit belachelijk dat er mensen zijn die in memen geloven en die, daarbij, met een ernstig gezicht beweren dat mensen die in goden geloven bezeten zijn door memen. Het heeft me altijd hogelijk verbaasd dat deze studentengrap zo uit de hand is gelopen en dat een tamelijk normaal mens, Dennett, het bestaan van deze memen zelfs is gaan uitdragen: er bestaan klaarblijkelijk toch memen en het beste voorbeeld van een meme is de theorie die zegt dat er memen bestaan! Onweerstaanbaar is deze theorie. En zoals bij een echt virus is een deel van onze intelligentsia al besmet.
Dat Daniel Dennett zo wordt gewaardeerd door de atheïsten komt omdat hij tot de vier paardenkoppen wordt gerekend. Dat is een gezelschap van vier heren dat zozeer bezeten is van memen dat ze niets anders doen dan ons waarschuwen tegen deze denkbeeldige en onzichtbare denkbeelden. Ze waarschuwen de wereld bevolking dat het, voor wat de memen betreft, die reeds ‘onder ons zijn’, een minuut voor twaalf is. In dikke boeken doen ze ons uit de doeken hoe de memen de hoofden van de mensen binnengedrongen zijn en zich daar als teken hebben ingegraven tussen de fisuren, om het onder onze schedels te laten broeien en stomen en de eigenaar van deze hersenen uiteindelijk niet veel meer kan dan zich amechtig overgeven aan het verdefelijke geloof in God of het Absolute of het Transcendente.
Toch wordt mijn wantrouwen wel groot als ik een doorsnee atheist zo hoor opgeven over Dennett. Zouden ze wel echt van de bril, de baard en het montuur weten?
Dennett verkondigt dat onze geest een von neumann machine is: oftewel, onze hersenen, die voor wat betreft de hardware in geen velden of wegen op een gewone computer lijken (er is geen centrale prcessor), verwerken een soort machinetaal, instructies, zoals uw gewone computer dat ook doet. Uiteraard is het vanzelfsprekend dat Dennett dit denkt, want toen hij nog een jonge filosoof was, was het functionalisme erg in de mode: de bouw en de eigenschappen van de hersenen doen niet ter zake, maar de wijze waarop de hersenen functioneren is volgens deze stroming van belang. De computer was in die dagen nog een wonder en de werking van de computer stond model voor alles wat intelligentie en bewustzijn had. Tegenwoordig zijn er echter niet veel mensen die dit anti-biologische functionalisme nog erg levensvatbaar achten. Het is geen goed model voor echte hersenen of menselijke intelligentie. Een meme, verondersteld dat ze bestaan, zou echter alleen schade kunnen aanrichten als de hersenen wel een ouderwetse von neumann machine zijn. Hoe dat precies zit kunt u lezen bij Paul Churchland (Churchland, Neurophilosophy at Work, 2007, cambridge, eerste hoofdstuk). In ieder geval, als Floris zo getrouw is aan de wetenschap, dan zou ik maar snel naar de ont-memer gaan als ik hem was en wat minder naar de vier paardenkoppen luisteren.
Een ander probleem is dat Floris propageert dat religie al zo goed als helemaal verklaard is door ‘de wetenschap’: erg wetenschappelijke wetenschappers hebben laten zien dat religie een evolutionair fenomeen is. Berg staat zichzelf de volgende gevolgtrekking toe: als alles door wetenschap kan worden verklaard, dan moet ook religie door wetenschap worden verklaard (of iets dergelijks). Als alles het product is van evolutie, dan is ook religie het product van evolutie (een vergelijkbare uitspraak). U moet zelf even de fout in deze uitspraken ontdekken. Hoe dan ook, Berg is bepaald niet kritisch: alles heet bij hem wetenschap, zelfs als het hele foute wetenschap is. De massive modularity hypothese, waarop veel van die zogenaamde evolutionaire weerleggingen van religie gebaseerd zijn, ligt inmiddels zwaar onder vuur (zie: Hitchcock, Christopher, contemporary debates in the Philosophy of Science, blackwell, hoofdstuk 15 & 16 en oordeel zelf.) Hoe dan ook, niemand heeft ooit een module gezien. Berg gelooft niet in elfjes en marsmannetjes en dus ook niet in ‘iets’ transcendents, maar wel in memen en modules. Dan is mijn overbuurman beter bij verstand: die gelooft alleen in wijven en patat.
Memen en modules. Zie daar de overtuigingen en uitgangspunten van geneesheer Berg. Het verschil tussen alternatieve geneesheren en deze liberale wonderdokter is niet alleen niet zo groot, maar waarschijnlijk zelfs imaginair te noemen. En toch lekker roepen dat hij liberaal is en de maatschappij wil genezen van de door memen geïnfecteerde medeburgers. Het roept bij de lachende theoloog nare gedachten op, aan vroeger, en hij ziet opeens voor zijn geestesoog een aardig tafreeltje alsof hij naar een toneelstukje kijkt: dokter Berg kijkt een doodsbange vrouw in het gelaat. Hij neemt zijn lampje uit het borstzakje en schijnt haar in de ogen terwijl hij met zijn duim het ooglid wat naar beneden trekt. Dan zucht hij diep, wenkt twee broeders en schudt zijn hoofd: afvoeren, overduidelijk besmet met memen… Wat er met de arme katholieke vrouw zal gebeuren, daar vragen we liever niet naar. Op de achtergrond klinkt de stem van Anne Sophie von Otter en ze zingt iets over Theresienstadt.
Als ik atheist was, dan zou ik mij schamen om in een adem met deze ideoloog te worden genoemd. En als liberaal zou ik hem beslist niet gaarne welkom heten in de partij. Hij is eigenlijk het liberalisme onwaardig, als ik zo vrij mag zijn.
Agent, mag ik nu naar buiten? Ik moet terug naar de Bijenkorf om te kijken of op de benedenetage nog boeken liggen van Berg: die flikker ik dan allemaal de stoep op, hupsakee, weg er mee!
(Floris van den Berg, Hoe komen we van religie af, een ongemakkelijke liberale paradox – te stelen bij de mindere boekhandel: indien u niet wordt gesnapt bespaart u 16,75 euro. Die kunt u spenderen aan een goed doel, laten we zeggen een bedelaar. En met een beetje geluk zegt dan de bedelaar: moge het Transcendente eeuwig bij u zijn…).
Groet, Sytze
