Waarom zou een
forum een
doel moeten hebben?
-Kan het geen plaats zijn voor een gesprek over vrijdenken, waarbij het alle kanten op kan en mag gaan?
Ik begrijp inmiddels dat 'vrijdenken' hier, door de stichters van het
forum, wordt bepaald in relatie tot religie. In het subforum over de regels wordt verwezen naar een artikel:
http://www.freethinker.nl/index.php?opt ... &Itemid=39
Ik citeer daaruit de eerste paragraaf:
"
vrij-den-ker n. een persoon die zich een mening over religie vormt op basis van de rede, onafhankelijk van traditie, autoriteit, of gevestigd geloof. Tot de vrijdenkers behoren ook de atheïsten, agnosten en rationalisten.
Iemand die zich conformeert aan een bijbel, geloofsovertuiging, of Messias kan geen vrijdenker zijn. Voor een vrijdenker zijn openbaring en geloof ongeldig en orthodoxie is geen garantie voor waarheid."
Ik associeer vrij denken met een reflectie op je eigen doen en laten, je eigen denken en overtuigingen. "Ken uzelf" was het devies van de wijzen in de Griekse Oudheid. Ze bedoelden daarmee: weet dat u eindig bent, ken uw plaats ten overstaan van de goden. In de filosofie, die nadrukkelijk niet wijs was, maar wijsgerig, werd aan dezelfde uitspraak een andere zin gegeven. Althans Socrates vatte die op als een opdracht om zichzelf te onderzoeken. Hij kwam daarmee tot de wetenschap niet te weten, dus ook eindig te zijn, maar niettemin open voor kennis omtrent zichzelf en daarnaar verlangend. Zonder positieve resultaten op te leveren was zijn kritiek steeds daarop gericht: zelf-reflectie, in vrijheid van de traditionele verhalen waarin wij op een bepaalde rol worden vastgepind... De mythe was niet zijn directe voorwerp van aandacht. Zijn mening daarover stond niet centraal.
Volgens mij moet een vrijdenker niet allereerst een mening vormen over religie, maar over zichzelf. In die zin ben ik geen 'vrijdenker' als in de aangehaalde definitie.
Wat mij wel aanspreekt is dat de mening wordt gevormd op basis van de rede. Eigen inzicht moet leidend zijn in alle filosofie.Daarom verhoudt filosofie zich niet gemakkelijk met een openbaring of een autoriteit, als instanties die we blind zouden moeten voor waar houden en volgen. Maar het lijkt mij ongewenst hierbij te overdrijven. Hoe kan je ooit
onafhankelijk zijn van tradities? We zijn altijd al gevormd voor de cultuur waarin we zijn geboren en opgegroeid. Punt is dat afhankelijkheid niet hetzelfde is als onzelfstandigheid; we kunnen ons tot onze eigen achtergronden kritisch verhouden. Maar de aanname dat we ooit een onbevooroordeeld standpunt kunnen innemen is een gevaarlijke illusie. "There is no view from nowhere." Dit betekent voor mij dat ik altijd mijn overtuigingen onder voorbehoud stel, althans zolang ik filosoferen kan en niet door de praktijk gedwongen wordt tot een beslissing.
In bovenstaande definitie wordt niet gezegd dat ook gelovigen tot vrijdenkers kunnen behoren, althans niet expliciet, want het woord "ook" laat het impliciet wel toe...
Wanneer je vrij je mening over iets vormt dan kan dat leiden tot allerlei conclusies, die niet van te voren vaststaan, zou ik denken... De tweede alinea stelt echter iets anders: conformatie aan een geloof wordt uitgesloten. Maakt dit nu het denken vrij? Wat als ik argumenten vind om wel iets te geloven? Waarom zijn openbaring en geloof bij voorbaat ongeldig verklaard? Dat orthodoxie geen garantie is voor waarheid lijkt me helemaal juist, maar dat geldt dan tevens voor de orthodoxie van het vrijdenken zelf!
Mijn inziens is het mogelijk om religies of religiositeit redelijk te benaderen zonder meteen uit te gaan van de nietigheid ervan. Het is onredelijk om een religie als maatgevend voor te stellen voor wat we kunnen denken. Dat is belangrijk, om aan onze vrijheid vast te houden. Maar dat betekent niet dat we slechts negatieve lessen uit een confrontatie met religie zouden moeten trekken.
Verderop in het artikel vind ik de volgende stelling:
"Sommige vrijdenkers vinden betekenis in menselijke betrokkenheid, sociale vooruitgang, kunst, muziek, literatuur, persoonlijk geluk, plezier, vreugde en het bevorderen van de wetenschap."
Waarom moet in dit rijtje religie ontbreken? -Volgens mij ontbreekt de religie omdat ze slechts als paternaliserende instantie in het denken is ervaren, terwijl ze verder is miskend. Filosofen hebben religiositeit en denken niet als elkaar uitsluitend ervaren, tot aan de moderne tijd van de Verlichting, waar een handjevol Verlichters (lang niet allemaal!) god gingen ontkennen en vooral het georganiseerde geloof in een god binnen de kerk gingen bestrijden.
Versta mij goed. Religie in de meest beschamende vorm, als onderdrukkend, als domme dogmatiek en vasthouden aan een enkele interpretatie van een heilige tekst moet worden bestreden! (Al is dit een gemakkelijk gewonnen strijd in onze dagen en moet men over gewonnen slagen niet al te ijdel juigen.) Maar daarvoor hoeft men niet a-religieus te zijn. De religieuzen kunnen ook onderling behoorlijk strijden... Maar moet dat zo fanatiek? Kan een religie geen eigen zin hebben, wanneer we die ondogmatisch beschouwen, niet als voorgehouden wet of gebod, maar als zin-aanbod?
Een vrije verhouding tot religie betekent volgens mij al je vooroordelen daarover op het spel durven zetten. Zelfs al is haar eigen geschiedenis dogmatisch en gewelddadig gebleken, rechtvaardigt dat niet een vooropgezette veroordeling. Redelijk denken verbiedt zo'n opzet juist!
Wie hier tot
doel van het
forum de bekering van de gelovigen tot ongeloof stelt, kiest duidelijk partij. Ik ben niet zo'n partij-ganger en zie de zin van het
forum meer in de ruimte die het biedt aan het uitstel van de keuze en het gesprek over de argumenten voor de alternatieven voor de keuze. Niet elk gesprek moet een dispuut zijn waarin wordt gestreden vanuit vaste standpunten.
Ik besef dat juist het Christelijke, kerkelijk denken de wijsgerig gesprekken zoals die bij de Griekse filosofen vrij kon worden gevoerd, juist tot zulke disputen hebben gemaakt, waarin het erom ging wie het meest beantwoordde aan een dogma en dat kon bewijzen. Maar ik besef eveneens dat de Verlichting in haar populaire vorm, wat deze opvatting van communicatie betreft, negatief gebonden is gebleven aan datzelfde Kerkelijke denken...
Om af te sluiten nog een citaat uit het artikel:
"De meeste vrijdenkers gebruiken als maatstaf de rede en vriendelijkheid. zoals de auteur Barbara Walker opmerkte: " Moraal is simpelweg datgene wat anderen niet kwetst. Vriendelijkheid . . . zegt alles.""
-Mijn ervaring tot nu toe op dit
forum is een andere. De 'meeste' (zeker niet allemaal) 'vrijdenkers' (ze noemen zich niet allemaal zo) die ik hier ontmoette gedragen zich
onvriendelijk. -Welzeker nadat ik kritiek had op opvattingen die kennelijk door hen worden aangehangen, maar dan zonder hierop inhoudelijk in te gaan. Ik hoop op beterschap. Het allerergste lijkt mij dat dit
forum de toorn van de verstokte ongelovige ongebreideld de vrije loop laat...
)