Samante schreef:Kennelijk een jongen die, naast zichzelf, ook de hele mensheid haat.
In hoeverre geven de boeken van Nietzsche aanleiding om zo'n beeld van de mensheid te hebben?
Antiscience schreef:Welke teksten van Nietzsche zouden die scholieren nou zo inspireren ?
Misschien kunnen Nietzsche-experten dat toelichten ?
Iemand anders vroeg me dit:
Kun je mij trouwens vertellen in welk boek van Nietzsche geschreven staat dat er een letterlijke strijd gevoerd moet worden? Ik heb het in Aldus sprak Zarathoestra, noch in de Antichrist gelezen, indien waarheid, moet het dus in een ander boek van hem staan, waar ik nog niet aan toegekomen ben.
Indien bovenstaande vragen een antwoord willen krijgen op waar Nietzsche oproept tot
gewelddadige strijd, is het antwoord: nergens.
Nietzsche was filosoof, geen politicus of generaal. Maar als filosoof zijnde geeft hij de mogelijkheid natuurlijk om het zo te interpreteren. Nietzsches denken is geheel anders dan de twee heersende gedachten, -ook nu nog in de westerse maatschappij-, dat de hoogste deugden zijn 'vrede met iedereen' te hebben, en dat dit bereikt kan worden door 'niet egoïstisch' te zijn. Hij is van mening dat het op de eerste plaats staan van deze zaken een gevolg is van decadentie, dwz levensmoeheid, zwakte, een verlangen naar gemakzucht, een soort uitgeblustheid, triestheid in de cultuur.
Voor hem is de kern van het gezonde leven een zich onvoorwaardelijk werpen op het leven, dwz een maximale ontplooiing van levenskracht. Vandaar de oproep tot 'worden als een kind'. Een dergelijke levensvisie cirkelt niet constant rond de vraag of iets of iemand ontzien moet worden, of iets pijn doet, of men zich schuldig maakt (zondig is). Nietzsche noemt dit basislevensprincipe 'de wil tot macht'. Wil tot macht moet je dan niet zien als enkel betrekking hebbende op politiek en oorlogen (natuurlijk heeft het daar óók betrekking op), maar op letterlijk alles wat een mens doet en denkt in het leven, dus opvatten als een
levensprincipe. Dat wat het aardse leven bevestigt is positief, dat wat het aardse leven ontwijkt, aanklaagt, verbiedt, is negatief.
"Wil tot macht" is het winnen van een discussie, het onder de knie krijgen van een kunst, het instuderen van een vreemde taal, het opvoeden van een kind, het trouwen met iemand, het deel uitmaken van jouw cultuur, het aanhangen van overtuigingen, het componeren van muziek, het ontdekken van de werking van de natuur, het maken het uitvoeren van plannen aangaande de toekomst enz enz enz.
Maar het is natuurlijk geen wonder dat de Nazi's in het verleden Nietzsche lazen en hem gemakkelijk voor hun karretje konden spannen, vanwege bepaalde uitspraken die hij ooit gedaan had. De tekst die mij meteen te binnen schiet als goede kandidaat ervoor is te vinden in De Antichrist, §2:
"Wat is goed? - Alles wat het gevoel van macht, de wil tot macht, de macht zelf in de mens opvoert.
Wat is slecht? - Alles wat voortkomt uit zwakte.
Wat is geluk? - Het gevoel dat de macht groeit - dat weerstand overwonnen wordt.
Niet tevredenheid, maar meer macht; niet vrede zonder meer, maar oorlog; niet deugd, maar degelijkheid (deugd in renaissancestijl, de deugd vanwege de deugd, niet vanwege één of andere moraal).
Zwakkelingen en mislukkelingen horen ten onder te gaan: eerste regel van onze mensenliefde. En men moet ze daarbij nog helpen ook.
Wat is schadelijker dan alle ondeugden? - Het daadwerkelijke medelijden met alle mislukkelingen en zwakkelingen - het christendom."
In alles is de kern van zijn filosofie een tegenstelling tot het christelijk geloof, zoals het hierboven op het eind in een conclusie van één woord samengevat wordt. Het christelijk geloof ziet hij als de verheerlijking van lijdzaamheid, de ellendige toestand tot eeuwig uitroepen, je niet verzetten, je passief schikken in het lijden, al het zwakke vergeven, geen weerstand bieden, naar het hiernamaals verlangen, het aardse leven uitroepen tot ijdelheid en zinloosheid.
De woorden uit de Antichrist op zich genomen, dus met weglating van al het andere wat Nietzsche over 'deugd' en 'gezond leven' heeft gezegd, - en dat is bijzonder veel! - zouden deze woorden ahw door iedere nazi ingelijst kunnen worden en daarmee voor al het beestachtig optreden van hen een vrijbrief geven. De Antichrist staat in Nietzsches werken toch wel op een heel bijzondere plaats: het behoort tot zijn laatste schrijven, en het is mogelijk dat bepaalde symptomen van zijn geestelijke instorting (enkele maanden later) hierin al tot uiting komen. Nietzsche is namelijk in vroeger schrijven veel bedaarder, minder fel. Maar in de Antichrist is het alsof er een bom ontploft, een soort woedeuitbarsting aan het woord is. De eerste keer dat ik het las kon ik er bijna niet doorheen komen. Ik vond het smakeloos en beschamend. Maar later las ik het opnieuw en opnieuw, en kreeg ik vaak de gedachte dat Nietzsche eenvoudig de eerste was die bepaalde waarheden waarvoor een gehele cultuur bijna 2000 jaar blind is geweest ontdekte, en zijn gedachten eenvoudig subliem waren. En omdat hij de ernst van de zaak zag, en niemand anders vond die het ook begreep, maar volledig alleen stond, werd hij op het laatst ahw gedwongen om het in steeds fellere bewoordingen neer te zetten.
"Ik breng tegen de christelijke kerk de vreselijkste aanklacht in die ooit door een aanklager in de mond genomen is...Deze eeuwige aanklacht tegen het christendom zal ik op alle muren schrijven - ik beschik over letters om zelfs blinden ziende te maken."
Nietzsche is dus vanwege zijn felheid -er komt mij geen enkele andere filosoof in gedachten die vergelijkbaar is- iemand waartoe iedere idioot die wanhopig is zich van nature aangetrokken voelt! Maar men kan ook op een geheel andere manier de woorden van Nietzsche honoreren. Bijvoorbeeld in te zien dat medelijden nooit een
oplossing is, hoeft in het geheel niet te betekenen dat men noodruftige en zwakke mensen maar aan hun lot moet overlaten, en ze maar moet minachten (-integendeel Nietzsche zegt dat hij ook wel eens dit of dat voor iemand in noodf doet, maar hij doet het dan zonder dat de ander het merkt, zonder dat de ander 'dank je wel' hoeft te zeggen, want medelijden tast iemands eigenwaarde aan-), maar de ellendige situatie moet in de eerste plaats tot gevolg hebben dat je je gaat inzetten om de situatie
structureel te veranderen. En in het geval van individuele nood hebben mensen in plaats van medelijden vaak aansporing om hun levensmoeheid te overwinnen nodig, of harde aanpak om sterke mensen te worden.
Of, een ander voorbeeld, in een situatie waarin bijvoorbeeld het moslimgeloof jouw cultuur dreigt aan te tasten, niet in de eerste plaats bezig te zijn met appeacement en zoveel mogelijk toegeven om je eigen gezapige leventje maar zoveel mogelijk zonder wrijving verder te kunnen leven (iets wat men bijvoorbeeld tot in den treure deed toen men met Hitler geconfronteerd werd), maar bereid zijn het uit te vechten, desnoods ten onder te gaan om je eigen waarden te verdedigen en vrij uit te kunnen oefenen.
Vandaar dat Nietzsches Zarathoestra altijd spreekt over
ondergaan. Het leven moet je nooit leven alsof er een beloning in de wacht te slepen valt, of alsof het er om gaat het zolang mogelijk te kunnen rekken, maar leef het zo dat je je eigen leven tot het maximum ontplooit. En wanneer er niets meer te ontplooien valt hoef je het niet te rekken. Nietzsche was de eerste in Europa die voor euthanasie was. Zijn ideaal was dat een mens in zijn ouderdom zelf bepaalt wanneer het tijd is om te gaan, en geen slachtoffer wordt van 'levensrekkers', of enkel een last te zijn voor de omgeving. Het leven staat gelijk aan ondergaan. En de waarde die je ervan maakt kan gemeten worden in de mate van hoeveel je jezelf weggeeft ten behoeve van het grotere, het betere, en de toekomst van de mensheid.
Ik ben zelf nu vier jaar met Nietzsche bezig, en veel heeft voor mij lange tijd nodig gehad om op z'n plaats te komen. Ikzelf heb bijzonder grote moeite met bovenstaande woorden van Nietzsche (de Antichrist §2), en zou ze nooit zo hebben kunnen neerschrijven. Ik zie dat hij in principe gelijk heeft, maar ook dat het christendom dat hij beschrijft natuurlijk maar één belichting ervan is. Dus net zoals je van Nietzsche een karikatuur kan maken, kun je dat ook van het christelijk geloof maken. De karikaturen, of misschien is een beter woord de
sterk eenzijdige belichting van iets is nuttig in zoverre het dient om een bepaald punt heel duidelijk te maken, iets wat men eens onder ogen móet zien. Maar meteen daarna moet men weer met nuancering bezig zijn.
Nietzsche leefde in de Viktoriaanse tijd. Hij leefde in een door-en-door gezapige en karakterloze tijd van je schijnheilig aan talloze regeltjes houden, het christendom was een uitgebluste bourgois manier van leven. Nietzsche wist bovendien niets over de verschrikkingen van de 20ste eeuw. Hij móest mensen door elkaar rammelen om gehoord te worden, om ze wakker te schudden. Het religieuze geloof van velen in onze moderne tijd is inmiddels al tot op het bot verwereldlijkt en heeft dus vele leringen van Nietzsche zonder dat men er erg in heeft gehad allang verenigd met het geloof. Tegenwoordig is het christelijk geloof bijvoorbeeld in de regel niet meer zo sexvijandig als 150 jaar geleden.
Moderne mensen doen er uiteraard goed aan niets en niemand blind te volgen. Vooral kritiekloze idolatrie van een persoon of leer zou voor moderne Europeanen die iets van de geschiedenis van de vorige eeuw afweten, iets moeten zijn dat men volledig afgeleerd zou moeten hebben. Naar mijn mening lukt dat overigens bijna iedereen, maar een 18-jarige lukt het vast het minst...
De meeste Europeanen hebben een groot scepticisme in zich, soms zo groot dat men zijn best moet doen om niet in nihilisme te vervallen. Het leven dient geleefd te worden met vitale levenskracht en visies van het grootse. Dat laatste is altijd mijn bedoeling geweest in al mijn schrijven. Nietzsche heeft voor mijzelf gewerkt als een inspirator de moed nooit op te geven, om jezelf eens een keer te gaan respecteren en eens op te houden met geklaag en passsiviteit. Ik voelde zelf dat ik door het 'virus' van het christendom volledig opgeslokt was, en dit tegengif nodig had. Wellicht heeft niet iedereen het tegengif van Nietzsche nodig. Op dezelfde manier werkt Freud: voor een vroom en fundamentalistisch gelovige wiens seksualiteit nog steeds door zeer strenge religieuze voorschriften en leringen bepaald wordt, voelt (na tientallen jaren zo geleefd te hebben) Freud aan als iemand die in zowat alles gelijk heeft. Maar voor iemand anders, die allang niet meer in zo'n benauwende denkwereld leeft voelt Freud (even kort door de bocht: alles kan worden uitgelegd als betrekking hebbende op de seksualiteit en vooral als voortvloeiend uit seksuele repressie) aan als overdreven of zelfs onzin.
@Samante en Antiscience, jullie zijn uitgenodigd eens uitgebreid kennis te maken met wat Nietzsche beoogde: ga zijn boek
Aldus sprak Zarathoestra lezen. Nu er een commentaar op is, is het wellicht wat toegankelijker:
http://www.kolumbus.fi/volwassengeloof/ ... index.html
Ik heb dit commentaar zo willen schrijven dat het zelfs mogelijk is het boek ongelezen te laten, maar via deze tekst toch een goede indruk ervan te krijgen.
vr. gr.
Rereformed
