Illusie van gerechtigheid

[Peter van Velzen]

Ik droomde van Thumbnails op een touchscreen. Een groot Touchscreen, zo groot als een schoolbord en bevestigd aan de muur. Elke Thumbnail was het portret van een oorlogsmisdadiger, en door op de thumbnail te drukken executeerde je de persoon in kwestie. Er werd op enige van de thumbnails gedrukt en iemand zei: “Dat is een daad van bramhartigheid”.

Ik werd wakker en vroeg me af: In hoeverre is zo’n daad barmhartig? En ik dacht: Het helpt de illusie van gerechtigheid in stand houden, of – nee – misschien niet de illusie, maar in elk geval het idee. Of er nu gerechtheid bestaat of niet, het gaat om het idee, en daar hebben we veel voor over. De dood van een Eichman deed uiteraard fysiek geen recht aan het kwaad dat de man had helpen doen, maar het hielp om het idee van recht en gerechtigheid in stand te houden. Daar hebben we veel voor over. Dat is ook de reden waarom velen in de hel geloven. Ze brengt velen het idee van ultieme gerechtigheid. Totdat men er te veel over nadenkt uiteraard, want dan beseft men dat een oneindige foltering, ongeacht hoe pijnlijk ze is, nooit recht kan doen tegenover een eindige misdaad.

Het blijft in die zin, toch een illusie, zelfs als de hel zou bestaan.

[Hopper]

Gerechtigheid is een illusie. Een illusie die je ook nog eens veel narigheid bezorgt. Natuurlijk is het zinnig om misdadigers te achtervolgen en op te sluiten. Al is het maar omdat ze dan een poos van de straat zijn.

De dood van Eichman heeft geen enkele slachtoffer van de Holocaust terug gebracht. Nabestaanden putten misschien eventjes bevrediging bij de dood van Eichmann. Maar daarna zijn ze weer terug bij af. Hetzelfde zie je bij slachtoffers van misdrijven in onze maatschappij. Sommigen kunnen zich er niet van los maken en de dader krijgt altijd een te lichte straf in hun ogen.

Als we het over gerechtigheid hebben, hebben we het meestal over de behoefte aan wraak. Het moet de dader met gelijke munt terug betaald worden. Wat slachtoffers vergeten is dat als de nazi’ s je familie hebben uitgemoord, dat dat op geen enkele manier vereffent kan worden. Het is streven naar iets onmogelijks. En daar kan je de rest van je leven mee bezig houden.

In dit verband is het grappig dat ik ongelovigen wel eens hoor zeggen dat ze hopen voor die of die misdadiger, dat de hel tóch bestaat. Ergens niet in geloven, maar de behoefte aan vereffening is zo groot dat er toch een niet-bestaande hel wordt opgetuigd.

[Respect]

Gerechtigheid is geen illusie, althans niet altijd. Bij gerechtigheid gaat het er mijns inziens vooral om of mensen ervaren of hen genoegdoening is gedaan of dat een eventueel opgelegde straf als redelijk en billijk wordt ervaren door betrokkenen. Het heeft ook te maken met het vermogen om iets een plaats te kunnen geven, het los te kunnen laten en door te gaan met (samen)leven. Sommige daden worden als dusdanig meedogenloos of onbegrijpelijk ervaren, dat men het gevoel kan hebben dat geen straf hoog genoeg is. Maar wraak, vergelding, leidt tot niets, behalve dan misschien tot meer lijden en escalatie.

[Rereformed]

Gerechtigheid is geen illusie, althans niet altijd. Bij gerechtigheid gaat het er mijns inziens vooral om of mensen ervaren of hen genoegdoening is gedaan of dat een eventueel opgelegde straf als redelijk en billijk wordt ervaren door betrokkenen.

Deze gangbare opvatting is ooit voor mij een eye-opener geweest om de waanzin van het christelijk geloof in te zien. Inderdaad gaat het traditioneel bij de mens om het ervaren van genoegdoening. Maar genoegdoening betekent letterlijk dat men genoegen oftewel genot ervaart, oftewel bevredigd wordt, via het doen lijden van een boosdoener. De zaken die deze boosdoener heeft teweeggebracht kun je niet meer ongedaan maken, maar wanneer je deze persoon ook laat lijden kun je daar een genot uit ervaren dat het gevoel van boosheid en smart bij de gedupeerde(n) blijkbaar wegneemt. 'Genoegdoening' doet niets aan het opheffen van het kwaad dat geschied is, maar zegt enkel iets over de psyche van de mens. Zoals Nietzsche ooit eens schreef: "Zien lijden is weldadig, anderen doen lijden nog weldadiger - dat is een harde uitspraak maar niettemin een oud, machtig, menselijk, al te menselijk axioma. Zonder wreedheden geen feest: dat leert ons de oude lange geschiedenis van de mens - en ook de straf heeft voor de mens zoveel feestelijks!" Omdat het heel moeilijk is voor een mens om toe te geven dat hij zo primitief is verdonkeremaant de mens dit feit door zijn gedrag met slinkse woorden om te draaien tot iets verhevens, zoals in Peters droom: "Dat [=executie van een boosdoener] is een daad van barmhartigheid".

De kern van de theologie van het historische christendom is dat de mens God 'leed' aandoet, en de mens daardoor een 'schuldenlast' heeft, die dan 'afbetaald' kan worden door de gedupeerde, dus God, het genoegen te verschaffen de zondaar fysiek te zien lijden (straffen in het leven, doodstraf of zelfs eeuwige helstraf).
Voor mij is de conclusie onvermijdelijk dat men een God niet meer zou kunnen lasteren dan hem op zo'n apenniveau te zetten.

[Peter van Velzen]

Niet bestaande entiteiten hebben hier niets mee te maken. Het is de mens die gerechtigheid wil, of dat nu is om geem mens te kort te doen, of dat hij consequenties aan wandaden wil verbinden.Beide soorten van gerechtigheid zijn puur menselijk, ofschoon ze in verzwakte vorm ook bij andere soorten voorkomt. (met name bij mensapen).

[Respect]

Met mijn eerste zin wilde ik inderdaad aangeven hoe de meeste mensen volgens mij het begrip gerechtigheid hier en nu ervaren. Het een is niet los te zien van het ander, waarmee ik bedoel te zeggen dat het mensen zijn die het begrip gerechtigheid invulling geven. Wij zijn een product van onze opvoeding en de cultuur waarin we opgroeien. Deze werden in Nederland tot voor kort voor een groot deel bepaald door het christelijk geloof. De invloed van dit geloof op ons rechtvaardigheidsgevoel gaat misschien wel verder dan ik me eerder realiseerde, daarom dank voor de eye-opener link.

Zoals Nietzsche ooit eens schreef: "Zien lijden is weldadig, anderen doen lijden nog weldadiger - dat is een harde uitspraak maar niettemin een oud, machtig, menselijk, al te menselijk axioma. Zonder wreedheden geen feest: dat leert ons de oude lange geschiedenis van de mens - en ook de straf heeft voor de mens zoveel feestelijks!" Omdat het heel moeilijk is voor een mens om toe te geven dat hij zo primitief is verdonkeremaant de mens dit feit door zijn gedrag met slinkse woorden om te draaien tot iets verhevens

Het toegeven dat we nog primitief zijn in ons denken en voelen is inderdaad niet eenvoudig, maar waarschijnlijk een noodzakelijke eerste stap willen we onszelf veranderen. De quote stelt “Zien lijden is weldadig”. Helaas maar al te vaak al te waar. Zien lijden is echter ook niet om aan te zien en zet aan tot actie. Misschien nog lang niet vaak genoeg, maar het feit dat er mensen zijn die uit mededogen tot actie overgaan geeft hoop.

[Maria]

Gerechtigheid een illusie?
Nee, geen illusie in de zin van de betekenis van het woord.

Wel waarschijnlijk in de zin van de "haalbaarheid van gerechtigheid".
Wie zal ten allen tijde het laatste oordeel vellen of er een "mens schuldig is" of slechts een "individu handelend in bepaalde omstandigheden, zoals die dat doet en niet anders kan".
Direct daaraan gerelateerd is de consequentie, of noem het een represaille, straf, wraak.
Of anders gezegd een gevolg van een oorzaak, die ook weer ergens uit gevolgd is.

Waarschijnlijk in de praktijk dus zelden of nooit een echte gerechtigheid.

Je kunt dit onderwerp religie-loos behandelen vanuit een menselijke gedachte, die alom tegenwoordig is en van alle tijden bij een primair denkende mensheid.
Of die zich zal ontwikkelen in de loop der tijd of dat het slechts een uiting is van een beschaving, ook weer verdwijnend met een beschaving.

En daarmee kom je dan vanzelf bij de religieuze reactie, als je het gaat hebben over een beschaving/cultuur die gelijke tred heeft gehouden met een religieuze.
Hierover is nog veel meer te zeggen, maar van meer belang in een geloofsdiscussie.
Deze was al opgestart over dit onderwerp.
http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... 31&t=16372" onclick="window.open(this.href);return false;

[Sibrandi]

...... Waarschijnlijk in de praktijk dus zelden of nooit een echte gerechtigheid..........

Naar mijn gevoel volstrekt juist. Neem een extreem voorbeeld. Een ISbeul is gepakt en moet berecht worden. Een man die oprecht denkt dat hij in dienst staat van Allah en daarbij handelingen verricht die letterlijk in de Koran worden bevolen........ Ik zou echt niet weten hoe dat benaderd moet worden. Evenmin kan ik zien hoe ons Westers strafrecht daarop genoegdoening kan verschaffen.

[Gershom]

...... Waarschijnlijk in de praktijk dus zelden of nooit een echte gerechtigheid..........

Naar mijn gevoel volstrekt juist. Neem een extreem voorbeeld. Een ISbeul is gepakt en moet berecht worden. Een man die oprecht denkt dat hij in dienst staat van Allah en daarbij handelingen verricht die letterlijk in de Koran worden bevolen........ Ik zou echt niet weten hoe dat benaderd moet worden. Evenmin kan ik zien hoe ons Westers strafrecht daarop genoegdoening kan verschaffen.

Lijkt me raakvlak te hebben met de moordenaar van Theo van Gogh. uiteindelijk veroordeeld tot levenslang.
Kan je dat omzetten naar TBS totdat hij demonstreert dat hij van gedachten is veranderd?
En zou dat een bijdrage kunnen leveren aan meer of minder rechtvaardigheid?
En als je overtuigd bent van die verandering, zou je hem dan in vrijheid stellen of gratie verlenen?

ik vind dat lastig

[Peter van Velzen]

Als iemand die een moord heeft gepleegd, oprecht spijt heeft van die daad, en er geen reden is om te denken dat die persoon ooit weer zo iets zou doen, acht ik in vrijheidstelling een goede zaak. Tegen mensen die menen dat geen straf zwaar genoeg is, zou ik willen zeggen, dat het lijden van een veroordeelde geen recht doet aan de gestorvene. Als de dader in vrijheid is en getuigd van de onjuist heid van die daad, dan is de wereld daar waarschijnlijk meer bij gebaat,

Ondertussen maak ik me wel degelijk zorgen over iemand als Anders Breivik, die heeft gezegd, het zo weer te doen. Die komt na 18 jaar vrij. Als hij er dan nog steeds zo over denkt, heeft elke vader van een jonge socialist - mijns inziens - het recht hem dood te schieten ter verdediging van zijn kind. Niet omdat het zijn rechtvaardige straf zou zijn, maar uitsluitend vanwege zijn mogelijk volgende slachtoffer.

Voor sommige situaties biedt ons strafrecht geen passende oplossing.

[Sibrandi]

En wat doen we met de nabestaanden ? Een zware straf voor de dader blijkt vaak mee te werken aan het verwerkingsproces. Gelukkig ben ik geen rechter.

[Fish]

Moord betekend iemand doden met voorbedachte rade.

Wat doet vrijspraak na een spijtbetuiging dan wel met de nabestaanden?
Hoe weet je of de spijtbetuiging echt gemeend is?
Wat doe je als de moordenaar een financieel, of ander, voordeel heeft van de dood van zijn slachtoffer?

[Rereformed]

Niet bestaande entiteiten hebben hier niets mee te maken. Het is de mens die gerechtigheid wil,

Het lijkt me nogal logisch dat wanneer een atheïst iets uitspreekt over religieus geloof hij niet God erbij bedoelde te halen, maar precies datgene waar Respect op doelde:

"hoe de meeste mensen het begrip gerechtigheid hier en nu ervaren. Het een is niet los te zien van het ander, waarmee ik bedoel te zeggen dat het mensen zijn die het begrip gerechtigheid invulling geven. Wij zijn een product van onze opvoeding en de cultuur waarin we opgroeien. Deze werden in Nederland tot voor kort voor een groot deel bepaald door het christelijk geloof. De invloed van dit geloof op ons rechtvaardigheidsgevoel gaat misschien wel verder dan ik me eerder realiseerde..."

[Fish]

De invloed van dit geloof op ons rechtvaardigheidsgevoel gaat misschien wel verder dan ik me eerder realiseerde..."

Ik las van Frans de Waal dat alle primaten rechtvaardigheidsgevoel hebben, wat denk jij dan dat de invloed van het christelijke geloof daarop zou zijn?

[Peter van Velzen]

Als het geloof in goden al een invloed heeft op ons rechtvaardigheidsgevoel dan is dat een negatieve. De meest opvallende uiting ervan is wanneer een ramp plaatsvind. Een aardbeving, een hongersnood, een vijandelijke inval, een besmettelijke ziekte, dat men dit duidt als een straf van de god(en). "Victim blaming" hoor ik het vaak noemen. De meest opvallende en welllicht meest onrechtvaardige daarvan is de erfzonde. Goden straffen de gehele bevolking voor de transgressie van enkelen. In de VS kom je dat nog steeds tegen. Zoals "deze tornado is de straf voor het homohuwelijk".

Dit idiote idee, dat onozele kinderen door een "rechtvaardige" god worden gestraft voor de daden van stadsgenoten vind ik afschuwelijk. Het druist in tegen mijn gevoel voor rechtvaardigheid, maar het geeft mensen het idee van controle. Ze denken "als wij maar braaf de joden en de homo's en de vrouwen vervolgen, dan zijn wij misschien veilig". Ik heb dit nooit kunnen begrijpen. Maar het blijkt wel degelijk een veel voorkomend mechanisme te zijn, waarmee mensen de wereld begrijpelijk denken te maken. (ondanks dat ze er NIETS van begrijpen).