NRC-boeken schreef:
Waarom apen moorden en verkrachten
Aan apen en mannen zit een steekje los. Nog niet zo lang geleden dacht men dat alleen mensen elkaar doelgericht om zeep helpen. In de dierenwereld zouden de beesten er alleen op uit zijn zich hun soortgenoten van het lijf te houden. Een misverstand. Ook mannetjes-apen gaan er soms op uit om niets anders te doen dan elkaar te doden. Zelfs aan verkrachten en kindermoord gaan ze zich te buiten. Er is maar één trekje uniek menselijk: martelen. Richard Wrangham en Dale Peterson: Demonic Males. Apes and the origins of human violence. Bloomsburry (Londen). 350 blz. ƒ 63,35
Het is dat mensapen bij taalexperimenten meestal lievige woordjes als 'appel' en 'vogel' voorgelegd krijgen. Maar anders zouden mannelijke chimpansees, gorilla's en orang-oetans misschien op een versje komen dat ooit binnen het leger van de VS in zwang was: 'Two, four, six, eight; rape, kill, mutilate'. Iedere mensaap heeft zijn eigen gewelddadige tactieken in de omgang met vreemden - de eeuwige 'anderen'. En net als in het Amerikaanse leger, dat sinds de toetreding van vrouwen onder verkrachtingszaken gebukt gaat, slaat bij deze dieren de strijd tussen de seksen regelmatig een gewelddadig pad in. Aan mannelijke mensapen en mensen zit een steekje los, zou je haast zeggen. Maar gevreesd moet worden dat er nu juist sprake is van een degelijk evolutionair breiwerkje waarin meedogenloos, doelgericht geweld een belangrijk patroon vormt. In zijn nu nog vaak aangehaalde standaardwerk Over agressie kon de etholoog Konrad Lorenz nog betogen dat doelgerichte, moorddadige agressie een uniek trekje van de mens was. Natuurlijk, iedereen wist dat veel diersoorten prooien doden, maar de strijd tussen soortgenoten stopt doorgaans keurig op het moment dat een mededinger opgeeft. Wetenschappers dachten dat alleen mensen doelgericht soortgenoten opzochten om hen te doden.
Halverwege de jaren zeventig veranderde het beeld ingrijpend. Chimpansee-onderzoek in Afrika beleefde een première: moord. Stilletjes in de randzone van hun gebied patrouillerende groepjes mannelijke chimpansees blijken er niet voor terug te deinzen om een alleen rondtrekkend mannetje van een naburige groep te doden. Sterker nog: ze zijn er op uit. Sluipend gaan ze op verdacht geluid af. Stuiten ze op een eenling, dan gaan ze die te lijf. Eén dier kan daarbij de taak op zich nemen, armen of benen van de tegenstander vast te houden en die zo een machteloos doelwit te maken voor het slaan, vertrappen, bijten en ledematen breken door de andere aanvallers. Het effect is, zij het soms pas na een paar dagen, dodelijk.
Zoiets hoorde niet plaats te vinden onder niet-mensen. Maar het aantal waargenomen fatale overvallen door chimpansees groeide. Herhaalde overvallen kunnen binnen enkele jaren het mannelijke deel van de naburige populatie uitmoorden. De talrijke patrouilles en overvallen buiten eigen gebied die nu zijn waargenomen, geven aan: dit is oorlog. Kleinschaliger dan wij het inmiddels gewend zijn, maar vergelijkbaar. Er was dus minstens één tweede soort die doelbewust overging tot moordacties. En die ene andere soort was nu net de chimpansee, nauwer aan ons verwant dan welke diersoort ook. We hadden nog maar net ontdekt hoe intelligent en zorgzaam ze konden zijn, hoe solidair en hoe handig in werktuiggebruik. Nu bleek dat ze diezelfde intelligentie gebruiken bij het risicoloos en doelbewust doden van anderen.
Ook bleek dat de strijd tussen de seksen binnen mensaap-soorten door mannen weinig fijnzinnig wordt gevoerd. Zo is verkrachting onder mensapen en mensen een veel vaker optredend verschijnsel dan onder andere dieren.
<< >>
Ik had zelf in mijn hoofd e.e.a. om als tegenhanger te posten.
