In de discussie: De na-aap is geen machine plaatste Heeck een link naar de blog van Bas Haring. Alhoewel Bas verstandige dingen zegt over het verschil tussen zich vrij voelen en vrij zijn, maakte hij toch een interessante denkfout:
Vrijheid is niet namelijk niet alleen een gevoel. Het is een meetbaar fenomeen. Het is omdat we er zo emotioneel bij betrokken zijn, dat we dit meetbare fenomeen soms over het hoofd zien. Mijn zwager is 1 meter 92. Dat is uiteraard veel minder lang dan 6000 kilometer, maar dat wil nog niet zeggen dat mijn zwager niet lang is. Als we het echter over vrijheid (of een ander emotioneel geladen aspect hebben, neigen wij er toe dat aspect als iets aboluuts te zien. Het is – denk ik – dezelfde fout die Plato al maakte in zin idealistische filosofie, en dezelfde fout die gelovigen maken als het om “waarheid” of ethiek gaat. Men gelooft in het absolute. Soms - als het absolute niet blijkt te bestaan - maakt men een bocht van 180 graden, en beweert men – zoals Bas Haring - dat het fenomeen dus niet bestaat. Maar absoluut lang bestaat echt niet, en desallniettemin is mijn zwager best lang.Bas Haring schreef:Wij zijn natuurlijk net zo min vrij. Alleen is onze gevangenis wat groter: een bolletje met een straal van 6.000 kilometer in plaats van een meter of drie. Toch voelen we ons vrij.
Evenzo, ook al mag absolute vrijheid niet bestaan, de gevangene is zijn cel van 3 meter doorsnee, heeft meetbaar minder bewegingsvrijheid dan een mens die zich vrij over het oppervlak van de aarde kan voortbewegen. De laatste heeft een bewegingsvrijheid die – in vierkante meters uitgedrukt – ongeveer een biljoen (1.000.000.000.000) x groter is dat die van de eerste. Niet bepaald een verwaarloosbaar verschil! Integendeel, de bewegingsvrijheid van de gevangene (in vierkante kilometers uitgedrukt 0 komma 0), DIE is verwaarloosbaar vergeleken met de uwe of de mijne. Dat is dan ook de reden waarom we zeggen dat een gevangene NIET vrij is. Dat onze vrijheid niet oneindig is, wil niet zeggen dat ze niet bestaat, net zo min als dat het feit dat mijn zwager niet oneindig lang is, betekent dat hij niet lang is (zeker hier in Thailand, waar men hem overigens “Soeng” noemt (letterlijk: hoog).
Ik heb dit even in een aparte draad gesteld. Want er zijn veel meer aspecten dan vrijheid, die in feite relatief zijn, die ten onrechte als absolute aspecten worden beschouwd. Ik durf welhaast te zeggen dat alles relatief is, en eigenlijk niets absoluut. Net zoals alles in een context moet worden geplaatst, wil het enige reële betekenis hebben. In feite is het werken met absolute termen, ook niets anders dan het verwijderen van elke context. Je kunt alleen lang of vrij zijn, vergeleken met iets minder langs of iets minder vrij’s. Buiten die vergelijking hebben de woorden lang en vrij eigenlijk geen betekenis.
Helaas maken filosofen hee vaak de fout te denken dat ze dit kunnen doen, en dat zulks diepzinnig of wijs is. . . .
Niet dat het zich vrij voelen, niet vaak belangrijker is dan de objectieve bewegingsvrijheid die wij hebben. Maar deze objectieve bewegingsvrijheid is allerminst een illusie. Net zo min als het een illusie is dat mijn zwager langer is dan ik (16 cm om precies te zijn).