Betoog voor wat er is

[Der Tolle Mensch]

Betoog tegen atheïsme als term

Het was op een stralende morgen, op de laatste dag van augustus. Ik fietste met een lekker gangetje over het fietspad. In mijn blikveld doemde een langzaam voor me uit rijdende mevrouw in een scootmobiel op, midden op het pad, er was geen ruimte om haar in te halen. Ik klingelde met mijn fietsbelletje en bleef even achter haar rijden. Ze reageerde niet. Ik vroeg vriendelijk of ik er even langs zou mogen?
‘Ja, ik moet hier linksaf, dat zie je toch? Vuile pestlijer!’ zei ze.
Ik probeerde een soort van goed lopend gesprek met haar te voeren in de Nederlandse taal. Niet heel vreemd, we bevonden ons in Nederland en ze zag er zo vanaf de achterkant heel Nederlands uit, even later bleek ze er ook vanaf de voorkant zo uit te zien. En toch spraken we twee geheel verschillende talen. Zij sprak een ontevreden, opleidingsloze, boze, verongelijkte, onredelijke, agressieve, zeg maar gerust lompe en domme taal, niet toegankelijk voor mijn manier van spreken. Mijn taal is die van een gelukkige, hoog opgeleide, vriendelijke, tevreden, redelijke geest, beleefd en intelligent. Ons gesprek werd nooit een gesprek. Ze moest heel even stoppen om te kijken of de weg vrij was om over te steken. Ik stopte ook en vroeg waarom ze eigenlijk zo nijdig deed. Ik bleef vriendelijk en sprak haar aan met ‘u’, een aanspreekvorm die niet bij haar paste. Ze wilde zo snel mogelijk doorrijden en antwoordde dat ze helemaal niet moeilijk deed. Ik zei: ‘Nee niet moeilijk, waarom doet u zo lelijk, vroeg ik.’ Ze luisterde niet. Ze snauwde door mijn gepraat heen. Ze had aangegeven dat ze naar links ging, zei ze, en ze gaf al weer gas. Ik riep haar nog na, dat haar richtingaanwijzer niet werkte, ook netjes in de u-vorm.

Ik begin mijn beschouwing met deze anekdote om ermee aan te geven, dat binnen landstalen er subtalen zijn; Wittgenstein zou ze misschien taalspelen noemen. Zeventien procent van mijn nationaliteitsgenoten is laag geletterd, zoals dat eufemistisch heet. Laaggeletterden zijn in veel gevallen mensen die in hetzelfde land zijn geboren als ik, ze hebben de Nederlandse nationaliteit, ze hebben altijd in Nederland gewoond, ze hebben door de samenleving dezelfde kansen om zich te ontwikkelen aangeboden gekregen als ik. Vanwege uiteenlopende combinaties van oorzaken zijn ze laaggeletterd. Ze hebben, net als ik, stemrecht. Ze mogen zich, net als ik, in de openbare ruimte begeven. Deze tekst zullen ze nooit lezen. Laaggeletterden zijn er altijd geweest, ze zullen er altijd zijn. Beschouwingen van enig intellectueel niveau zijn voor hen niet toegankelijk en hun manier van zijn is niet de onze, de hoger geletterden. Ik ga er vanuit dat subtalen bij subculturen horen. Laaggeletterden en ik hebben vrijwel niets met elkaar gemeen. Ze zijn een verschijnsel, zoals het weer. Niets aan te veranderen, wij hoger geletterden moeten het ermee doen. En, net als met het weer, je kunt maar het beste proberen je eraan aan te passen, want andersom zal het niet gebeuren.

Om in de terminologie te blijven, aanhangers van religies zijn anders geletterd dan ik. Net als laaggeletterden, leven religieus geletterden in een andere cultuur dan de mijne, ze verkeren in een andere manier van zijn. Ze zijn een verschijnsel dat ik serieus te nemen heb. Gelukkig lijkt het plausibel om aan te nemen dat religieus geletterden gemiddeld genomen even hoog geletterd zijn als niet religieus geletterden. Dat maakt dat zij en ik ons in veel gevallen over en weer verstaanbaar kunnen maken. Uiteraard kan het voorkomen dat ik af en toe een religieus geletterde laaggeletterde ontmoet. In dat geval blijft er weinig anders te doen over dan een soort van botsingmijdend ontwijken van elkaar.

Met deze inleiding probeer ik duidelijk te maken dat ik religieuze culturen zie als een verschijnsel dat er nu eenmaal is. Ik vind het jammer en zou de sociale werkelijkheid stukken eenvoudiger vinden indien ze er niet zouden zijn. Wat dat betreft geldt voor mij ten aanzien van hen hetzelfde als ten aanzien van laaggeletterden. Onder laaggeletterden zijn er vele die schelden, die zich lomp uitdrukken, zich asociaal gedragen, middelvingers opsteken, in hun ontblote dikbuikige bast over straat lopen. Onder religieus geletterden zijn er velen die iedereen die anders denkt dan zij veroordelen. Ze voelen zich uniek, uitverkoren, begenadigd en zelfs superieur. Er zijn er die gewoonweg tegen je zeggen dat je naar de hel gaat, er zijn er die niet te lui zijn om je met een brandstapel, een bom of een vuurwapen eigenhandig in die richting te sturen. Zo is het, zulke mensen zijn er. Niet religieuze hoger geletterden kunnen zich nu eenmaal niet terugtrekken in een enclave. We leven in een ongedeelde wereld, ongedeeld in meerdere betekenissen van het woord. Dat is mijn uitgangspunt. Ik vind het zinloos om te proberen anders geletterden te veranderen, gaat toch niet lukken. In dit stuk probeer ik mijn houding te bepalen. Wie gelooft in God, Allah, Adonai, weet ik veel in welke god al niet, zal ik niet proberen op andere gedachten te brengen. Zonde van de bij voorbaat vergeefse moeite. Zij en ik spreken talen die we niet van elkaar zullen kunnen leren. De aard van onze geletterdheid maakt ons tot volslagen andere soorten die niet met elkaar vermengd kunnen worden. Er is ergens een absolute scheiding. Er is inderdaad, zoals ze het zelf soms graag uitdrukken, sprake van ‘zullie’ en ‘wullie’. Ik ken geen objectieve criteria met behulp waarvan we kunnen beslissen wie meer waard is, zij of wij. Daarom stel ik: de ongelijkheid is er, daarin zijn we gelijkwaardig. Het mooiste zou zijn om voor elke soort geletterden een eigen planeet in te richten. Helaas is een dergelijke oplossing science fiction. Een meer haalbare oplossing is acceptatie.

Ik moet niet nalaten tussendoor te benadrukken dat ik persoonlijk uiterst sympathieke, zachtaardige, tevreden, opgewekte, behulpzame, beleefde, gemanierde laaggeletterden en zelfs enkele ongeletterden ken, net als dat ik religieus geletterden meemaak met wie ik in de omgang geen problemen ondervind. Wie weet, moet ik andere subculturen onderscheiden. Er is die andere, mij vreemde, cultuur, met een eigen onverdraagzame, beledigde, onredelijke, aanvallende, beschuldigende, verdeeldheid zaaiende, vijandige taal. Een cultuur die bevolkt wordt door gevaarlijke sujetten. ‘Wij’ zijn dan de verdraagzame, aan zichzelf en de wereld waarin we leven genoeg hebbende, redelijke, conflict mijdende, accepterende, op samenleven gerichte, vreedzame mensen. We spreken een overeenkomstige taal. Het is alleen zo jammer dat we vanwege de volksaard van die andere cultuur altijd hinder, dreiging en gevaar van ze te duchten hebben. Maar misschien moeten we maar ’s beginnen de twee culturen te benoemen, ze een naam te geven. ‘Zullie’ zijn dan de ‘onnen’, de ‘nieters’, de ‘negators’. ‘Wullie’ zijn de ‘bevestigers’, de ‘zekerwellers’, de ‘affirmators’. Ja, zo moeten we het doen. Ik kondig bij deze de tegenstelling negatorisme - affirmatisme af. Die mevrouw op die scootmobiel was een negator; Geert Wilders, Alami abu Hamza, Yishaï Schlissel en Terry Jones zijn dat ook. Degenen tegen wie we ons teweer moeten stelen, dat zijn de negators. Negators vind je binnen alle politieke en religieuze stromingen, binnen alle volken en nationaliteiten, binnen elke sociale klasse en intellectuele bevolkingslaag. Hoe moeten we dat doen dan, dat ‘ons teweer stellen’? Ik weet het nog niet, al ben ik er zeker van dat dit is wat we zouden moeten doen, wij affirmators.

Zo zit ik in elkaar. Ik ben een affirmator, een bevestiger, een ‘zekerweller’. Het bestaan dat ik ontving, ervaar ik als een geschenk, mij door niets of niemand gegeven. Ik ben een onberekenbaar aantal malen onwaarschijnlijker dan het leven op aarde en toch ben ik er. Ik zou mij ook een ‘waterist’ kunnen noemen. Wat er is, is mij genoeg en ik ben er ook. Dit-mijn-leven, mijn bestaan, mijn ‘er-zijn’, noem het zoals je wilt, is mijn toeval, ook al is het nog zo noodzakelijk het gevolg van een niet te achterhalen metersdikke gevlochten scheepstros van oorzaken. Het is me toegevallen, zomaar, want ik was er niet om erom te kunnen vragen. Wat mij betreft ben ik een wonder in een wonder van fascinerende en huiveringwekkende proporties. Ik ben een wonder zonder wonderdoener. Wonderdoeners doen geen wonderen; het woord ‘wonderdoener’ is een contradictio in terminis. Ik ben een schepsel zonder schepper, een creatie waarvan ik zelf de kunstenaar ben.

Vandaag heb ik een vriend naar zijn controlebezoekjes aan een paar van zijn behandelaars in het ziekenhuis gereden. Tussen twee controles deed hij mij in de wachtkamer verslag van wat de arts hem had verteld.
‘Een darmwand is heel dun’, zei hij: ‘drie millimeter maar.’
Terwijl hij verder vertelde en ik echt nog wel naar hem luisterde, namen op de achtergrond mijn gedachten een vlucht. Ik zag de buitenkant van darmwanden, dooraderd. Ik zag stofwisselingsprocessen, voedingsstoffen die werden opgenomen, cellen die opnamen wat bloed en plasma ze brachten en afgaven wat ze niet meer konden gebruiken. (Mijn anatomische kennis is gebrekkig, mijn voorstelling van de gang van zaken in ons lichaam vast niet adequaat.) Impliciet, vrijwel meteen en onbemiddeld was er in mij verwondering, een soort van ontzag, eerbied misschien, en ook de ‘hoe-is-het-mogelijk-kwestie’. Hoe kan zo’n ingenieus en tegelijk kwetsbaar proces vanzelf in de wereld gekomen zijn? Ontwikkeling, genetische informatieoverdracht, de schier oneindige (maar net niet) onwaarschijnlijke samenkomst van exact de juiste ingrediënten, om die reden noodzaak, geen toeval. Heel redelijk, goed verdedigbaar, prima te onderbouwen met bewijsmateriaal dat past binnen het wetenschappelijk paradigma van onze tijd. Ik weet het, ik weet het. Het is zo verklaarbaar allemaal. We verklaren er, als we niet oppassen, het wonder mee weg. Het zou zomaar kunnen dat aannemelijke en acceptabele verklaringen aannemelijk en acceptabel zijn doordat ze correct zijn, dat ze corresponderen met de feiten die ze beschrijven. En als wat-er-is niet gewoon het geval zou zijn, wie zou je dan ooit kunnen overtuigen van het bestaan ervan? Nee, ik vind het niet ‘gewoon verklaarbaar’. Ik moet me enorm inspannen om aan te nemen dat een kracht of macht, een schepper, een wonderdoener, een schenker van mijn leven nog onwaarschijnlijker is dan dat ik er ben. Met Ralf Bodelier kan ik zeggen dat “atheïsme soms vermoeiend is, bij het uitputtende af” (http://www.liberales.be/essays/bodelier" onclick="window.open(this.href);return false;, hierna aan te halen als ‘Bodelier’). Dat ik er ben - dat ik er ben, binnen al wat er is - is al zo niet te bevatten voor mij als simpel 53-jarig mensje, dat… wel ik heb er genoeg aan om me erover te verwonderen, misschien nog wel meer als ik verklaarbaar ben. Ik kom hier straks op terug.

Ik ben niet iets niet. Ik geloof niet in goden, engelen, geesten, leven voor mijn geboorte of na mijn dood, afgezien van de wormen en maden die zich voeden zullen met het begraven lichaam dat ooit mijn leven mogelijk maakte. Ook al ben ik in de volksmond een atheïst, ik ben nergens een ontkenner van. Wat valt er te ontkennen? Vertel het me maar. Ik zal alleen kunnen zwijgen. Ik moet zwijgen bij elke waarheidsclaim met eeuwigheidspretenties. “Wij atheïsten verkeren in de ronduit idiote situatie dat we iets afwijzen, wat niet af te wijzen valt.” (Bodelier)

Mijn atheïsme overwegende, las ik hoe Rereformed onder het topic “Waarom ex-gelovigen niet meer geloven” (http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... &start=135" onclick="window.open(this.href);return false;) verwijst naar de tekst “Waarom ik atheïst ben” van Ralf Bodelier (http://www.liberales.be/essays/bodelier" onclick="window.open(this.href);return false;) . Die tekst bevat elementen die wel en die niet op mij van toepassing zijn. Bodeliers tekst biedt aanknopingspunten voor mijn eigen afwegingen.

Bodelier stelt de vraag waarom hij voorheen gelovig was en vindt in het gegeven dat hij “met godsdienst werd opgevoed” de “meest aannemelijke en simpele reden”. Bij mij is het zo dat tussen mijn reformatorische opvoeding en mijn geloof van weleer zeker een oorzakelijk verband aannemelijk is te maken. Daarmee was die opvoeding nog niet de reden van mijn geloof. Als het nu zo was dat ik geloofde om te voldoen aan eisen of verwachtingen die met die opvoeding op me werden overgebracht, een wilsact, dan zou ik net als Bodelier stellen dat mijn opvoeding inderdaad ook de reden van mijn geloof is geweest. Psychoanalytisch gezien is dat minstens gedeeltelijk plausibel. Daar komt evenwel iets bij. Stoppen met geloven, is voor Bodelier “op de eerste plaats stoppen met het verrichten van een aantal handelingen”. Zo heeft het voor mij nooit gewerkt. Voor mij was “de stap van gelovige naar atheïst” niet een “ontwaken”. Ik was altijd een wakkere, oplettende, gelovige. Mijn geloof was geen suf kopieergedrag. Ik ging als kind al met het geloof van mijn vader in gesprek. I wanted it to make sense. Ik ben steeds op zoek geweest naar wat bij me paste, wat waarachtig aanvoelde, wat ‘zin maakte’ in mijn leven, in mijn wereld. Dat is zo gebleven. Vandaar ook dat ik mijn atheïsme niet kan poneren, ik moet het overwegen, uitbalanceren, sterker nog, ik moet het positief maken, ik moet wakker blijven.

In mijn leven hebben zich twee categorieën van inhoudelijke redenen om te geloven aangediend:
1. Voor mij persoonlijk:
a. Leven na dit leven! Dit leven, deze wereld is niet goed genoeg. “Stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw.” Zonder dat ik bij machte ben om te achterhalen waardoor, ben ik als jongeman op dit punt met mijn onttakeling van het geloof van mijn vader begonnen. Voor mij moest het gaan om dit leven, dit bestaan, deze wereld. Zo is het gebleven. Ik verzet me tegen leven- of bestaan-ontkennende of devaluerende opvattingen. Als wat er zomaar is niet goed genoeg is, wat dan, verdorie, wel?
b. Ik doe ertoe! Er is iemand die mij gewild heeft. Ik ben er niet toevallig of zomaar, zodat ik er net zo goed niet geweest had kunnen zijn. “Kan ook een vrouw haar zuigeling vergeten, dat zij zich niet ontferme over den zoon haars buiks? Ofschoon deze vergaat, zo zal Ik u niet vergeten. Zie, Ik heb u in de beide handpalmen gegraveerd; uw muren zijn steeds voor Mij” (Jesaja 49:15,16). Beetje jammer dat vrouwen zich destijds alleen maar ontfermden over hun zonen. Verder snap ik donders goed de troost die van een dergelijke tekst uitgaat.
c. Ik kan niet (voluit) gelukkig zijn zolang velen veel tekort komen. De herkomst van deze, mijn, reden tot geloof is me ook al een raadsel. Wel weet ik uit stukken die ik indertijd schreef, dat het me jarenlang gevangen heeft gehouden, heeft neergedrukt, me depressies heeft opgeleverd. Het zou kunnen dat ik deze instelling heb overgenomen van mijn moeder. Ze zei vaak dingen in de trant van: ‘mmm, jaja, zus en zo zeggen… de mond vol hebben van … en ondertussen zus of zo doen’. Ze laakte elk zweem van schijnheiligheid. Daarbij leek ze zichzelf geen gemoedsrust, positieve zelfwaardering en al helemaal geen geluk te kunnen toegeven of gunnen.
2. Omwille van morele rechtvaardigheid:
Maatschappelijk engagement, sociale bewogenheid, ethiek, moraal, in christelijke termen: medelijden, naastenliefde. Het zal de lezer direct opvallen dat deze meer altruïstisch gepositioneerde reden innig verbonden is met reden 1c.

Waarom geloof ik nu niet meer? De belangrijkste reden is niet te herleiden tot een van bovenstaande redenen om wel te geloven. Ik vrees dat het een psychologische reden is, terug te voeren op het gedrag van mijn vader, wat ik uitvoerig heb beschreven onder een ander topic op dit forum. (http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... 43&t=15025" onclick="window.open(this.href);return false;) Bij ‘geloof’ zijn er ingewijden. Zij hebben hogere kennis of iets dergelijks. Zij hebben daarmee macht. Hun ‘kennis’ onttrekt zich namelijk aan controle of mee-ervaren van de ‘gewone’ gelovige, de niet-ingewijde. De anderen zijn afhankelijk van de ingewijden. Dat is voor een kind van de Verlichting onacceptabel. Goeroe’s, mediums, helderzienden, paragnosten, magnetiseurs, spiritisten, kortom het hele gilde, ik moet er niet echt iets van weten. Hoe oprecht of integer ze op hun eigen wijze ook zijn, het gedrag van hun afhankelijken stuit me tegen de borst. ‘Wees een mens’, is mijn adagium. ‘Kijk gevaren, bedreigingen, enge vibraties, moeilijkheden, verdriet, verlies, ziekte, psychisch leed, maatschappelijke misstanden, onrechtvaardigheden en wat er zich verder aan mankementen in je leven voordoet in het smoelwerk en ga ermee om op een open en zelfstandige manier’, zeg ik tegen mezelf. Alles is te verkiezen boven het inleveren van ook maar een fractie van mijn morele en levensbeschouwelijke autonomie. Ik geloof in de allereerste plaats niet meer, omdat niemand ooit: ‘dat zie je verkeerd’ tegen mij zeggen mag, zonder toegankelijke argumentatie, zodanig dat ik helder en onderscheiden kan nagaan of ik het inderdaad verkeerd zie.

En verder… Met punt 1a heb ik hierboven al meteen korte metten gemaakt. Punt 1b is een lastige. Feit is dat het wel zo is: ik had er net zo goed niet kunnen zijn. Met mijn verhaaltje over mijn verwondering heb ik geprobeerd duidelijk te maken hoe het grote krachtinspanning van me vergt om genoegen te nemen met wat er is. Het is een geloof. Ik geloof dat wat er is genoeg is. Ik ben een wat-er-ist, een zekerweller, een bevestiger, een affirmator. En hoe is dat zo gekomen? Wel, ik kan inmiddels prima gelukkig zijn, sterker nog, ik ben het, terwijl ik weet dat er veel mensen van alles en nog wat tekort komen. Meer en meer verdwijnt het ‘niet’ en ben ik blij met en dankbaar voor mijn leven. Ik heb geen aanjager meer nodig om van de wereld een betere verblijfplaats te maken. De last van alle ellende in de wereld is van mijn schouders gegleden. Ik ben alleen nog ‘morele wijkagent’. In de vertegenwoordigende democratie waarin ik leef, stem ik goed geïnformeerd; ik ben evenwel de premier niet. Een god zou ik hooguit nog als object van mijn dankbaarheid kunnen gebruiken ware het niet dat zulks juist helemaal niet dankbaar zou zijn, eerder te vergelijken met iemand die ik geholpen heb in moeilijke tijden, die dan zegt: ‘ik weet niet waar je vandaan komt, maar ik ben dat wat je gestuurd heeft erg dankbaar’. Daar ben ik dan lekker mee, want wie is hier degene die zich voor die ondankbare hond heeft uitgesloofd, huh? Ik blijk al met al zonder mankeren behapbare morele standaarden te kunnen aanleggen en opvolgen zonder geloof, beter zelfs, want proportioneler.

Er zijn veel dingen die ik niet ben of niet doe of waarmee ik me niet bezighoudt, dan dat er dingen zijn die wel iets over mij(n leven) zeggen. Zo heb ik geen Opel, ben ik geen tennisser, kan ik niet goed metselen, geloof ik niet dat het eerste elftal van de Kozakken Boys uit Werkendam ooit kampioen van de Eredivisie zal worden, stel ik mijn leven niet in dienst van Greenpeace. Niets van wat ik niet ben, vat ik op als een term die ik ontkennend moet gebruiken om iets over mezelf te zeggen. Ik ben niet-Opelbezitter, geen tennisser, slecht in metselen, a-Kozakkenboyist, milieupassivist, dat zeg ik allemaal nooit en als ik het zou doen, zouden mensen me raar aankijken. Alle genoemde en ontkende zaken bestaan overigens gewoon. Wat is het dan toch gek dat ik wel iets zou moeten zeggen over mezelf door iets te ontkennen of om te keren, wat niet bestaat, enkel en alleen omdat er mensen zijn die beweren dat het wel bestaat, al waren het alle mensen op mij na. Ik heb hbo-theologie gestudeerd, een studie die me mijn geloof heeft gekost. Alle argumenten die mijn studie me leverde ter ontkenning van de waarheden van mijn geloof zijn op allerlei andere plaatsen door anderen uitvoerig voor het forum van de Verlichting gebracht. Ik vraag me af wat ik me zou moeten vermoeien met het ridiculiseren van wat christenen me ooit allemaal hebben wijsgemaakt. Niet lang geleden stond ik daar nog anders in, gaf ik een boekje uit waarin ik almachtige, alomtegenwoordige goden beschreef als cartoonisten en ons mensen als hun personagetjes. Vandaag vraag ik me af: “wat nut het mij”?

Ik heb nooit, zoals Bodelier, besloten op te houden met geloven; ik heb de voltooid verleden tijd van mijn geloof op een dag simpelweg moeten aanvaarden. Dat was nadat ik me kapot had geknokt om het te behouden, ook nadat ik had gerouwd om het verlies ervan. Bodelier gaat op de redelijke, met wetenschappelijkheid en empirie schermende toer. Hij heeft, zo te lezen, een nieuw geloof gevonden. – Wacht even, vooraleer iemand me gaat verdenken van reserves met betrekking tot inzichten die met wetenschappelijke methodes zijn verworven en in gepopulariseerde weergaves ervan gemeengoed geworden zijn, dat is dus niet zo. Ik ben helemaal into science en dat kennis ervan voor alle niet laaggeletterden bereikbaar is, ook voor een leek als ik. Niet vanwege de waarheid, maar vanwege de succesvolheid ervan. Ik zit hier op een computer te typen, men heeft jaren geleden tijdig een melanoom op mijn huid ontdekt en weggenomen om maar een paar dingen te noemen. Voor het volk toegankelijk gemaakte wetenschappelijke theorieën hebben me alternatieven geboden in de vorm van geldige weerleggingen van de autoriteitsargumenten van de machtige ingewijden uit mijn jeugd. Vijfhonderd jaar geleden waren mijn twijfels kansloos geweest, had ik moeten bukken of branden.

Toch kan ik niets met ‘wie na gaat denken, kan niet blijven geloven zonder zich blind te houden voor de waarheid’ en beweringen met ongeveer gelijke betekenis. ‘Waarheid’ is voor mij net zo’n woord als ‘god’. Het bestaat niet, het behoeft invulling. Zeker, ik zou een mandarijneend zijn of een vogelbekdier, indien ik zou beweren dat er geen kennis is die ‘werkt’. ‘Waarheid’ is daarentegen van een heel ander chapiter. Ik zie ‘waarheid’ niet als wetenschappelijke parameter. ‘Waarheid’ is misschien een filosofische notie, dus per definitie ondoorzichtig (aporisch) en het is wat mij betreft zeker een levensbeschouwelijk ervaringsgegeven. Het is waar dat ik van Helma houd, het is waar wat ik hier schrijf, totdat iemand argumenten inbrengt die me op een of ander punt, misschien zelfs ten aanzien van de pointe van mijn betoog tot andere inzichten brengen. Ik ben geen wetenschapper en ik geloof zelfs niet dat ik rationeler ben dan gelovigen van welke makelij dan ook. Wel moet ik concluderen dat mijn rationaliteit een andere is dan die van fundamentalistische SGP-ers of van ‘onners’, ‘nieters’, ‘negators’, dat wel. ‘Geloven’ is volgens mij veel meer en stukken complexer dan ‘niet nadenken’. Was dat niet zo, dan zou het begrip ‘waarheid’ al lang en breed net zo dood verklaard zijn als God.

Verklaringen werken. Ze zijn me veel liever dan openbaringen en de gave van het geloof. Verder ga ik niet. Ze werken binnen de wereld die aan mij voorhanden is en waarover wij het hebben, wanneer we met elkaar spreken. Met deze woorden zwijg ik om het slotwoord van dit betoog aan Nietzsche te laten:

"In de een of andere uithoek van het in talloze zonnestelsels flonkerend uitgegoten heelal was eens een planeet waar slimme dieren het kennen uitvonden. Dat was de meest hoogmoedige en leugenachtige minuut van de 'wereldgeschiedenis', maar het duurde maar een minuutje. Na enkele ademtochten van de natuur verstarde die planeet en de slimme dieren moesten sterven. - Zo zou iemand een fabel kunnen verzinnen en toch niet voldoende hebben geïllustreerd, hoe beklagenswaardig, schimmig en vluchtig, doelloos en willekeurig het menselijk intellect binnen de natuur aandoet; er zijn eeuwigheden geweest dat het er niet was; als het er weer mee gedaan is, zal er niets gebeurd zijn. Want er is voor dit intellect geen andere missie die verder reikt dan het menselijk leven. Integendeel, het is menselijk, en alleen de bezitter en de voortbrenger ervan vat het zo pathetisch op, alsof het de spil is waar de wereld om draait."
Friedrich Nietzsche, Über Wahrheit und Lüge in aussermoralischen Sinne (1873)

[Peter van Velzen]

Er zijn meer mensen geweest die zich ongemakkelijk voelden met het woord atheist. En ik moet zeggen dat jouw term “waterisser” eigenlijk veel beter voldoet dat welk ander voorstel ik ook maar heb gehoord. Vrijdenker is mooi, maar roept toch de vraag op: “Vrij waarvan?” en het klopt ook niet, want ons denken is niet vrij van “wat er is”. Integendeel, wij beperken ons meestal tot wat wetenschappelijk te verdedigen valt, ook al beperken we ons niet altijd tot hetgeen waar concensus over is, maar wij accepteren alles wat er ongetwijfeld is. Anderen hebben het idee van de verlichting omarmd en spreken van “Brights” (een moderne vorm van “ilulminati”. Zij die “het licht” hebben gezien? Maar welk licht? Ongetwijfeld het licht van “wat er is” onze best beschikbare kennis, te weten: De wetenschap. Maar dat maakt ons nog geen wetenschapper. Daartoe weten wij, veel te weinig. Een wetenschapper is iemand die alles weet van een klein deel van “wat er is”. Maar wij zijn hoogstens bekend met een beetje kennis van alles “wat er is”. Ik hoorde onlangs de term “scientifically literate”. Dus wetenschappelijk geletterd. Dat is wellicht precies wat je bedoelt. Bekend zijn met “wat er is” en ook weten hoe je er meer over te weten kunt komen. Hoe je onderscheid kunt maken tussen “wat er is” en “wat er niet is”.

Een Atheist is iemand die het zonder god doet. Wat doet? Wel vrijwel alles, maar vooral denken. Ik althans probeer god overal buiten te laten. Waarom? Omdat hij niet hoort bij “wat er is”. Omdat hij wellicht wel filosofisch te verdedigen valt, maar zeker niet wetenschappelijk. Maar wij doet het zonder veel meer dingen dan alleen zonder god. Maar we doen het niet zonder “wat er is”. Zelf ben ik soms een dwarsdenker. Zo heb ik de extreme gedachte dat wij eigenlijk alleen gebeurtenissen kennen, en dat “wat er is” alleen maar een (succesvolle) theorie is. Maar mijn wereld bestaat wel degelijk uit dezelfde gebeurtenissen als die van alle anderen, namelijk “die er zijn”. Dus als puntje bij paaltje komt, dan zijn we het daar over eens. Maar wat wij er buiten laten is meer dan een (of meer) goden. Het zijn allerhande gebeurtenissen: Wonderen, leven na de dood, telepatie, toveren. Al die gebeurtenissen en bijbehorende “dingen”, die er niet zijn.

Maar meer nog dan dat wij “wat er niet is” afwijzen, omarmen wij “wat er is”. Wij accepteren wat we zien en wat we horen. Wij weten dat het niet altijd is wat het lijkt, maar dat het er wel degelijk is. Wij accepteren de beste voorhanden kennis: De wetenschap, en wij accepteren onze medemensen als wat zij zijn. We streven uiteraard wel naar betere kennis, en misschien ook naar betere mensen (minder ziek en minder bevooroordeeld en minder asociaal, minder onwetend), maar we accepteren “wat er is” en gaan daar van uit. Wellicht is de titel van dit onderwerp nog wat te negatief, en moeten we dat nog veranderen in “betoog voor wat er is”

[Der Tolle Mensch]

Beste Peter!

Vooralsnog zijn we de enige twee aanhangers van het waterisme.
Mooi om te lezen hoe je mijn verhaal aanvult met opmerkingen waar ik inhoudelijke 100% achter kan staan.
En ook mooi om te lezen dat je al meteen van 'wij' spreekt.

Wat staat ons nu te doen?
Ik denk gewoon maar in stilte waterist gaan zitten te zijn?

Groet,
Jan

[Fish]

Laaggeletterden zijn in veel gevallen mensen die in hetzelfde land zijn geboren als ik, ze hebben de Nederlandse nationaliteit, ze hebben altijd in Nederland gewoond, ze hebben door de samenleving dezelfde kansen om zich te ontwikkelen aangeboden gekregen als ik.

Tendentieus.
Een verlamde heeft ook de kans om om lid van de atletiek club te worden?

Vanwege uiteenlopende combinaties van oorzaken zijn ze laaggeletterd.

Maar dat is hun eigen schuld, ze hadden immers dezelfde kansen?

Onder laaggeletterden zijn er vele die schelden, die zich lomp uitdrukken, zich asociaal gedragen, middelvingers opsteken, in hun ontblote dikbuikige bast over straat lopen.

Gelukkig doen hooggeletterden dat niet, ze zijn het perfecte voorbeeld?

Ik moet niet nalaten tussendoor te benadrukken dat ik persoonlijk uiterst sympathieke, zachtaardige, tevreden, opgewekte, behulpzame, beleefde, gemanierde laaggeletterden en zelfs enkele ongeletterden ken,

Ohh, gelukkig in dacht al.

Ben je nu echt zo'n bijzonder met zichzelf ingenomen persoon? Als ik naar een ander mens kijk laat ik mij niet afleiden door hoog of laag geletterdheid.

[Peter van Velzen]

Ik denk niet - Tolle Mensch - dat wij de enige twee aanhangers zijn van het waterisme. MIjns inziens horen mensen als Richard Dawkins en The amazing Randy, evenals Penn and Teller er allemaal bij. Ook de meeste forumleden zullen zich niet van die visie distancieren. Wel heef men - terecht - kritiek op jouw bewering omtrent laaggeletterden. Ze zijn nietaltijd in staat om hun laaggeletterdheid te overwinnen.

Ik ben er weliswaar van overtuigd dat eenieder zich in dat opzicht kan verbeteren en dat met name onze " scientiific literacy", enorm kan worden verhoogd ook voor hen die nooit in staat zouden zijn zelf wetenschapper te worden. Maar wie voor een dubbeltje geboren is, wordt meestal geen kwartje. Als je of met minder talenten of met minder geld bent begonnen, dan liggen de zaken toch wel heel anders.

Maar even een filmpje over de wetenschappelijke geletterheid:

[doctorwho]

Wat staat ons nu te doen?
Ik denk gewoon maar in stilte waterist gaan zitten te zijn?

Groet,
Jan

Dus geen koorzang van wateristische hymnen

Is een materialist zonder het te beseffen ook een waterist?

[Peter van Velzen]

Een materialist gaat inderdaad uit van hij of zij meent dar werkelijk bestaat. Hoogstens heeft het woord wat bijbekenissen. Men denkt vaak dat materialisten alleen op geld uitzijn. Het leuke is dat geld helemaal niet materiëel is maar alleen betekenis heeft zolang wij er in geloven. Als niemand meer denkt dat de cijfers van mijn bankrekening iets te betekenen hebben. dan is geld ineens helemaal niets meer.

Wat er ook nog is - naast de materie zijn de ideeën van de mensen. En alhoewel mensen geheel uit materie zijn opgebouwd, is het niet onbelangrijk welke ideeën zij hebben. DIe ideeën horen ook bij wat er is. Maar men moet goed onderscheid maken tussen het idee, haar effect op het menselijke handelen, en de materie waarmee zij samenhangt.

De meeste materialisten geloven ook in geld, maar de meeste materialisten geloven ook in liefde. Ze geloven in het algemeen niet in geesten, goden en demonen. Ze zijn in feite wateristen, maar ze drukken het wellicht wat onhandig uit. Alsof met materie alles zou zijn gezegd, terwijl handelingen en gebeurtenissen veel belangrijker zijn.

In mijn visie zijn gebeurtenissen - met name waarnemingen - onze belangrijkste bron voor kennis omtrent wat er is. Anderen hebben meer vertrouwen in de theorie van de materie. Maar ook zij beperken zich tot - wat ze denken - dat er is. En dat zijn dus niet alleen materiële dingen maar ook elke soort gebeurtenis, die ermee samenhangt.

Maar ik ben benieuwd wat de Tolle Mensch van het woord materialist vindt. Tenslotte is hij de uitvinder van deze draad. Dekt het de lading, of mankeert er iets aan?

[Der Tolle Mensch]

@Fish,
Ik vind je kritiek terecht.
Ik generaliseer, druk me in arrogante bewoordingen uit over een ‘categorie’ mensen.
Een dergelijke manier van redeneren heeft nooit veel waarheidswaarde, nog afgezien van de vraag of het moreel te rechtvaardigen valt.

Gevalletjes als dat met die mevrouw in haar scootmobiel overkomen me met enige regelmaat. In de praktijk zeg ik dan niets, kijk ik de andere kant op, slik ik mijn ergernis weg, laat ik me welgevallen dat mensen zich onbeschoft uitdrukken en gedragen. Dat met die mevrouw viel een dag eerder voor dan die waarop ik het schreef. Mijn uitval naar laaggeletterden was eigenlijk niet meer dan terug schelden. Schelden, omdat het ‘iets beledigends roepen, zonder gronden voor wat ik riep’ is.

Inhoudelijk sla ik de plank mis. Strategisch is de gekozen insteek ook niet zo handig, want ik wilde er mijn betoog mee ondersteunen dat er binnen een en dezelfde landstaal dermate van elkaar verschillende manieren van spreken bestaan, dat met elkaar redetwisten over het eigen gelijk nooit productief kan zijn met het oog op meer wederzijdse acceptatie. Schelden is natuurlijk niet productiever.

Welk verweer tegen onbeschoft gedrag heb ik als ik me niet zelf ook onbeschoft wil gaan gedragen? Dat is voor mij wel een praktische vraag. Misschien moet ik daar een keer een apart topic over opstarten.

[Fish]

@Fish,
Ik vind je kritiek terecht.
Ik generaliseer, druk me in arrogante bewoordingen uit over een ‘categorie’ mensen.
Een dergelijke manier van redeneren heeft nooit veel waarheidswaarde, nog afgezien van de vraag of het moreel te rechtvaardigen valt.

Ik vermoede al dat je het niet zo bedoelde.

Welk verweer tegen onbeschoft gedrag heb ik als ik me niet zelf ook onbeschoft wil gaan gedragen? Dat is voor mij wel een praktische vraag. Misschien moet ik daar een keer een apart topic over opstarten.

Moeilijk, gewoonlijk reageer ik niet op onbeschoft gedrag. Gedrag dat overigens niet aan laaggeletterden alleen voorbehouden is.
Een miljoen bonus opstrijken terwijl je ontslagen wordt omdat je niet voldoet vind ik ook onbeschoft.

[axxyanus]

Er zijn meer mensen geweest die zich ongemakkelijk voelden met het woord atheist. En ik moet zeggen dat jouw term “waterisser” eigenlijk veel beter voldoet dat welk ander voorstel ik ook maar heb gehoord.

Het is IMO een vrij waardeloze term want iedereen beschouwt zichzelf als een waterisser. Alleen zijn de meningen verdeeld over wat er is. Iemand die in een god gelooft, beschouwd zijn god als een deel van wat er is. In sommige interpretaties, is god zelfs het enige wat er is en maken wij allemaal deel uit van god.

"Waterisser" is enkel nuttig om jezelf zo te benoemen om op die jezelf impliciet boven die anderen te zetten die problemen hebben met je visie. Want als iemand het oneens met je is en jij bent de waterisser dan kan het alleen maar zijn dat de ander fout zit, want als jezelf fout zou zijn, dan was je geen waterisser.

[Peter van Velzen]

Elke term die jouw wereldbeeld onderscheid van hen die er van alles bij verzinnen komt arrogant over, het is helaas niet anders. Maarelke term die niet pretendeert dat wij het beter weten dan anderen is onnodig bescheiden. Alsof leuterpraatjes gelijkwaardig zijn aan de beste kennis die wij hebben. Dat is dan weer een belediging voor het wetenschappelijk geletterde wereldbeeld dat wij hebben. Uiteraard claimt iedereen dat zijn wereldbeeld beter is, maar datgene dat wij aannemen dat er is, is aantoonbaar en ook waarneembaar voor anderen. Dat is met de alternatieven niet bepaald het geval. Denk je niet?

[Willempie]

Vinden jullie dat er iets mis is met de term `ongelovige`? Die is al heel oud.

[axxyanus]

Elke term die jouw wereldbeeld onderscheid van hen die er van alles bij verzinnen komt arrogant over, het is helaas niet anders. Maarelke term die niet pretendeert dat wij het beter weten dan anderen is onnodig bescheiden.

Je mist het punt. Waterisser is geen wereldbeeld. Het wereldbeeld komt te voorschijn in wat de persoon denkt dat er is. Zowel de theïst als de atheïst gaan ervan uit dat ze een waterisser zijn. Alleen zijn ze het met elkaar oneens of god iets is dat er is of niet en beschouwen ze de ander als een niet-waterisser.

Alsof leuterpraatjes gelijkwaardig zijn aan de beste kennis die wij hebben. Dat is dan weer een belediging voor het wetenschappelijk geletterde wereldbeeld dat wij hebben. Uiteraard claimt iedereen dat zijn wereldbeeld beter is, maar datgene dat wij aannemen dat er is, is aantoonbaar en ook waarneembaar voor anderen. Dat is met de alternatieven niet bepaald het geval. Denk je niet?

Dat is naast de kwestie. Waar het om gaat is dat "waterisser" eerder een beoordeling uitspreekt dan een beschrijving. Dat jij het met die beoordeling grotendeels eens bent, maakt het woord niet beter geschikt in een beschrijvende functie.

Waterisser is een waardeloze term omdat het een andere verwoording is voor niet-leuteraar of gelijkhebber, het geeft een beoordeling, geen beschrijving.

[Peter van Velzen]

Zoals vaak - Axxyanus - ben ik het niet met he eens. Datgene dat wij allemaal kunnen waarnemen is alles dat er is. Te beweren dat "wat er is" meer zou kunnen betekenen dat dat (of minder) is pas een waardeloze manier van praten. in mijn visie. Maar uiteraard is mijn visie niet meer waard dan de jouwe. Welke term zou jij gebruiken? Dat is eigenlijk veel interessanter, Welke term is minder waardeloos in jouw optiek?

[axxyanus]

Zoals vaak - Axxyanus - ben ik het niet met he eens. Datgene dat wij allemaal kunnen waarnemen is alles dat er is. Te beweren dat "wat er is" meer zou kunnen betekenen dat dat (of minder) is pas een waardeloze manier van praten. in mijn visie.

Tja op dezelfde manier kunnen de gelovigen stellen dat god uitsluiten van wat er is een waardeloze manier van praten is. Het probleem met dit soort standpunt is dat je daarmee elke visie die verschil van de eigen visie als een waardeloze manier van praten bestempeld. Dat lijkt me niet erg nuttig.

Trouwens het lijkt me dat je met het bovenstaande het bestaan van zwarte gaten ontkent. Zwarte gaten zijn namelijk niet waarneembaar. Wat waarneembaar is zijn een aantal verschijnselen waaruit we het bestaan van zwarte gaten zouden kunnen afleiden. Maar het zwart gat zelf is niet waarneembaar.

Maar uiteraard is mijn visie niet meer waard dan de jouwe. Welke term zou jij gebruiken? Dat is eigenlijk veel interessanter, Welke term is minder waardeloos in jouw optiek?

Elke term die meer uitdrukt dan de overtuiging dat je visie een betrouwbare weerspiegeling is van de werkelijkheid. Een term dus die enigzins iets zegt over wat die visie is, ook aan mensen die die visie als een waanidee zouden bestempelen.