Peter van Velzen schreef:Eigenbelang
In het - inmiddels gesloten - onderwerp "Is verganisme te radikaal", stelde ik Earthheart de vraag welk land hij liever zou binnengaan: Een land waarin het toegestaan is om mensen van een spoorbrug af te duwen teneinde een op hol geslagen trammetje tot stilstand te brengen, of een land waarin dit niet was toegestaan. Ik beschreef een situatie waarin hij gemiddeld even vaak zou worden gered door de val van een ander, als in de originele "fatman" variant van het "trolley problem" en waarin hij gemiddeld even vaak het slachtoffer zou worden. (uiteraard weet ik niet hoe dik Eartheart is).
Hij wist geen antwoord te geven. Daar waar hij zijn eigenbelang duidelijk herkende in de variant met alleen een wissel die omgezet kon worden, begon hij hier te twijfelen. Het overwegen van het eigenbelang leidt dus tot een verandering van standpunt, die dezelfde kant op gaat als de morele standpunten die zonder deze overweging worden bepaald. Weliswaar is de meerderheid der ondervraagden van mening dat de dikke man niet van de brug mag worden afgeduwd, maar deze meerderheid is daar kleiner dan bij de vraag of je de wissel moet/mag omgooien.
zuiver vanuit rationeel eigenbelang bekeken, en in de veronderstelling dat de persoon van de brug duwen even doeltreffend is als de wissel draaien, maakt het mij niet uit welk van de twee landen. Want in beide gevallen is de kans om te overleven hetzelfde. Mijn intuitie zegt wel dat zware meneer duwen immoreler is dan wissel overhalen, dus volgens die intuitie zou ik het land met de wissel verkiezen (waar het niet toegestaan is om zware meneren van de brug te duwen). Die intuitie vertaal ik in een basisrecht, dat ik niet kan afleiden uit rationeel eigenbelang. Als jij het wel kunt afleiden, wil ik dat graag horen.
Dus ik weet niet wat je bedoelt met dat ik geen antwoord wist te geven en dat eigenbelang leidt tot verandering van standpunt. Ik kon geen antwoord geven omdat je het zo ingewikkeld had geformuleerd (met 5 bruggen die hier en spoor daaronder en boven etc...)
Ik stel als verklaring voor dat onze morele intuities in oorsprong berusten op gezamelijk eigenbelang. Wij oordelen bij de vraag wat wij als "moral actor" zouden moeten doen, grotendeels hetzelfde als wat onze voorkeur zou hebben als we "moral patient" waren. In feite baseert Earthheart zich ook op dat uitgangspunt - hij noemt het de sluier der onwetendheid - maar hij beseft(e) niet dat dit domweg ons eigenbelang dient.
de sluier der onwetendheid appeleert inderdaad aan rationeel eigenbelang van iemand die achter de sluier zit. Dat is het interessante aan dat gedachtenexperiment. Ik pas het dan wel toe op alle wezens, niet enkel op de (rationele, mentaal valide) mensen. Dat resulteert in het wijsvingerprincipe
http://stijnbruers.wordpress.com/2012/0 ... e-vingers/" onclick="window.open(this.href);return false;.
Wat ik er wel bijgezegd heb, is dat het basisrecht niet af te leiden is vanuit een sluier der onwetendheid met rationeel eigenbelang. Dat basisrecht resulteert in het middelvingerprincipe.
Uiteraard is dit eigenbelang minder aanwezig als we niet in de situatie kunnen komen te verkeren waarin wij de "moral patient" zijn. We kunnen allemaal een hersenbloeding krijgen en daarna volstrekt afhankelijk worden van anderen, niet alleen fysiek maar ook mentaal, maar wij kunnen nooit veranderen in huisdieren of vee. Earthheart, negeert dit verschil omdat hij niet wil uitgaan van wederzijds eigenbelang,
dat wederzijds eigenbelang zou dan weer niet kunnen verklaren dat we rechten geven aan mentaal gehandicapte wees
kinderen. De kans dat ik zo'n kind wordt is even groot als de kans dat ik een hond wordt.
maar van "basisrechten". Dat is uiteraard zijn goed recht, maar hij roept daarmeen wel een probleem op. wegens hun eigenbelang zullen velen zijn morele visie niet willen aanvaarden.
daartegenover staat dat velen wel consistentie, antidiscriminatie en basisrechten van mentaal gehandicapte weeskinderen aanvaarden. Maar je hebt gelijk: als puntje bij paaltje komt, is men vaak liever extreem egoistisch dan consistent en eerlijk. Zeker als we een sociale situatie creëren waarin dat extreem egoistische gedrag wordt aangemoedigd.
Waar velen - zo niet de meesten - nog niet eens hun rechten willen delen met buitenlanders, andersdenkenden, of zij die in armere omstandigheden geboren zijn, zullen zij al helemaal die rechten niet willen delen met wezens in wier omstandigheden zij zich onmogelijk ooit zullen kunnen bevinden.
tja, ik ben daarom dus tegen veel vormen van egoisme. Dat vind ik dus immoreel. Daarom dat ik pleit voor het uitbreiden van de morele kring. En voor het creëren van sociale situaties waarin solidariteit, altruisme en het uitbreiden van de morele kring worden aangemoedigd. Cfr. het werk van Philip Zimbardo, die onderzocht hoe we gewone mensen in een sociale situatie kunnen krijgen waarin ze heel immorele dingen doen (stanford gevangenisexperiment), en nu vanuit een dezelfde bril de vraag stelt: hoe kunnen we dan de sociale situatie creëren waarin gewone mensen goede en heldhaftige dingen doen? Dergelijk sociaal psychologisch onderzoek komt meer en meer op gang.
Om met een variatie op gulden regel te eindigen:
"Wat onszelf nooit zal kunnen geschieden, willen wij gerust een ander aandoen."
ja, en zo'n beperking van de gulden regel is dus immoreel. Dergelijk egoisme is niet goed.
Wie ons dus wil overtuigen dat we dit toch niet moeten doen, kan maar naar uitleggen wat we daarmee opschieten. Onze morele intuitie is hier namelijk niet voor ontwikkeld.
dat egoisme staat nog los van intuitie. Zoals ik al zei hebben we vele intuities die niets te maken hebben met rationeel eigenbelang. Onze intuities tegenover dierenwelzijn, honden, mentaal gehandicapten, zware meneren op bruggen,...
Ik richt me veeleer tot diegenen die niet zo egoistisch willen doen, en die bepaalde morele aarden zoals de gulden regel en consistentie nog wel belangrijk vinden. Voor diegenen die daar niet voor open staan, die enkel egoistische waarden hebben, stel ik social engineering voor, op basis van dat onderzoek van sociaal psychologen, hoe men situaties kan creëren waarin egoistische mensen sneller altruisticher gaan doen. En dan zijn er nog die zelfs dan extreem egoistisch blijven doen. Voor hen stel ik uiteindelijk quarantaine voor (opsluiten), want zij zijn een gevaar voor onschuldige anderen.
: