Wat is het doel van het strafrecht ?

[Peter van Velzen]

In verband met onderwerpen als "vrije wil", "bewustzijn" en "rechtvaardigheidsbesef" wordt er vaak gerefereerd aan het rechtssysteem. Daar zouden deze zaken al dan niet terecht een rol spelen.
De vraag of deze zaken bij de rechtspraak een rol moeten spelen en zo ja welke, hangt mijns inziens sterk af van het doel dat je met het recht en vooral met het strafrecht wilt bereiken, vandaar dat ik die vraag als eerste aan de orde wil stellen. Ik heb het vermoeden, dat mensen die omtrent de rechtspraak van mening verschillen, vaak net wat andere doelen voor ogen hebben, en dientengevolge vaak tegen dovemansoren spreken. Ik wil me beperken tot het strafrecht, want dat is op zich al ingewikkeld genoeg.

In plaats van eerst mijn eigen( )wijsheid te etaleren, wilde ik graag dat anderen hún visie op het doel (de doelen) van het strafrecht uiten.

Mag ik U verzoeken uw menig hierover te etaleren ?
Probeer alsublieft eerst uw eigen gedachten hierover te presenteren, en begin svp niet eerst met het reageren op die van anderen. Ik wens u een lang leven toe, waarin u alle tijd hebt, om later alsnog de bijdragen van anderen lek te schieten of de hemel in te prijzen.

Bij voorbaat dank voor uw mening.

[Uncle Rat]

Onze visie op het doel (of de doelen) van het strafrecht is niet zo interessant. Het gaat er immers om wat het doel van het strafrecht is.

We zouden hooguit een visie kunnen formuleren op wat het doel van het strafrecht zou moeten zijn. Maar die mening is subjectief en - inderdaad - niet meer dan een mening.

De kern van het strafrecht is niet het benoemen of expliciet vastleggen en formuleren van een norm omtrent gedrag van burgers, maar (louter) het regelen van de strafrechtelijke reactie op gedrag dat een overschrijding van de norm vormt. Daarmee wordt weliswaar die norm in rechte lijn erkend (de norm wordt daarmee een rechtsnorm), maar dat is niet de eerste functie van de regels van het strafrecht. De eerste functie is eerder het aanwijzen op welk gedrag in strijd met de norm dan een reactie volgt en welke die reactie (straf) dan is.

Met andere woorden, het strafrecht zegt niet: "je mag dit niet doen", maar: "als je dit doet, gebeurt er dat".

[siger]

Peter,

Volgens mij houdt deze vraag géén verband met vrije wil e.d.

Doel van strafrecht is uitvoeren van strafwetten. Dat moet, uiteraard, zo correct mogelijk gebeuren.

Het belang van goede wetten kan nauwelijks onderschat worden. Een goede wetgeving moet ondubbelzinnig gericht zijn op de integriteit van elk individu. Daarbij mag ze op geen enkele manier ideologieën of personen steunen die de menselijke waardigheid aan hun laars lappen of privileges opeisen.

[siger]

Moest natuurlijk zijn:
"Het belang van goede wetten kan nauwelijks overschat worden"

[GayaH]

*
Het daadwerkelijk opleggen van straf is niet het doel van het strafrecht,
maar wel nodig om de dreiging met straf te effectueren.
*
Het doel van het strafrecht is het zoveel als mogelijk voorkomen en
eventueel zo snel als mogelijk te beëindigen van
gedrag dat anderen schade toebrengt, gedrag waarmee de strafwet overtreden wordt.

*

[Peter van Velzen]

Onze visie op het doel (of de doelen) van het strafrecht is niet zo interessant. Het gaat er immers om wat het doel van het strafrecht is.

We zouden hooguit een visie kunnen formuleren op wat het doel van het strafrecht zou moeten zijn. Maar die mening is subjectief en - inderdaad - niet meer dan een mening.

De kern van het strafrecht is niet het benoemen of expliciet vastleggen en formuleren van een norm omtrent gedrag van burgers, maar (louter) het regelen van de strafrechtelijke reactie op gedrag dat een overschrijding van de norm vormt. Daarmee wordt weliswaar die norm in rechte lijn erkend (de norm wordt daarmee een rechtsnorm), maar dat is niet de eerste functie van de regels van het strafrecht. De eerste functie is eerder het aanwijzen op welk gedrag in strijd met de norm dan een reactie volgt en welke die reactie (straf) dan is.

Met andere woorden, het strafrecht zegt niet: "je mag dit niet doen", maar: "als je dit doet, gebeurt er dat".

Eigenaardig genoeg beweer je dat het strafrecht een doel heeft ongeacht onze mening, maar je legt niet duidelijk uit wat dat doel is. Je noemt wel een functie, "aanwijzen op welk gedrag een straf volgt" kan moeilijk het ultieme doel zijn. Kun je uitleggen, waarom er op sommige gedragingen een straf moet volgen?

[Peter van Velzen]

Peter,

Volgens mij houdt deze vraag géén verband met vrije wil e.d.

Doel van strafrecht is uitvoeren van strafwetten. Dat moet, uiteraard, zo correct mogelijk gebeuren.

Het belang van goede wetten kan nauwelijks onderschat worden. Een goede wetgeving moet ondubbelzinnig gericht zijn op de integriteit van elk individu. Daarbij mag ze op geen enkele manier ideologieën of personen steunen die de menselijke waardigheid aan hun laars lappen of privileges opeisen.

Met je eerste zin kan ik het in zekere zin wel eens zijn, maar dat komt vooral door mijn visie op waar het strafrecht toe dient. In een andere visie zou dat verband er best wel eens kunnen zijn.

Ik moet echter toch even doorvragen over het doel.
Want het uitvoeren van strafwetten, lijkt me geen doel op zich. Waarom moeten er strafwetten worden uitgevoerd?

[siger]

Waarom moeten er strafwetten worden uitgevoerd?

Wetten (maar ook moraal etc...) zijn een soort verkeersreglement. In normale omstandigheden is het de gemeenschap die gewoontes en regels afspreekt, en die, afhankelijk van de noodzaak, neerschrijft. Ik denk dat behoudens wantoestanden (dictaturen etc...) de heersende wettigheid geen wrijving geeft met de grote meerderheid van burgers, en slechts een heel kleine minderheid ermee in conflict komt. Die kleine minderheid kan echter wel zo ontwrichtend werken dat de uitvoering van strafwetten noodzakelijk is.

De echte functie van strafrecht ligt volgens mij niet in vergelding (de oude mythe) of in heropvoeding (de nieuwe mythe) maar in de boodschap dat het misdrijf onaanvaardbaar is, zowel naar de dader toe als naar de samenleving.

Regels hebben slechts zin als ze "inclusief" zijn: gelden voor iedereen. Wederkerigheid heeft tot gevolg dat tot de kleinste minderheid (het individu) beschermd wordt - maar altijd op basis van gelijkwaardigheid.

[Uncle Rat]

Eigenaardig genoeg beweer je dat het strafrecht een doel heeft ongeacht onze mening, maar je legt niet duidelijk uit wat dat doel is. Je noemt wel een functie, "aanwijzen op welk gedrag een straf volgt" kan moeilijk het ultieme doel zijn.

Je hebt volkomen gelijk. Ik heb het onzorgvuldig geformuleerd. Het strafrecht heeft geen doel. Het strafrecht heeft alleen maar een functie.

Kun je uitleggen, waarom er op sommige gedragingen een straf moet volgen?

Dat hebben we 'met z'n allen' zo afgesproken. Net zoals we 'met z'n allen' normen afgesproken hebben. Het strafrecht bepaalt dus niet de normen, maar die hebben 'wij met z'n allen' afgesproken. In het strafrecht is alleen maar vastgelegd welke sancties er volgen op norm-overschrijdend gedrag.

[heeck]

Er komen toch wel wat punten bij:
* Het strafrecht geldt alleen voor menselijk gedrag.
Dit ondanks de praktijk waarbij een dier wel wordt afgemaakt terwijl het verzuim bij aanwijsbare mensen ligt.
* Je kan niet worden veroordeeld vanwege iets dat niet is verboden of voorgeschreven,
* Soms gelden verzachtende of verzwarende omstandigheden als bijvoorbeeld noodweer,
* Vergelding, afleren en uit veiligheidsredenen opsluiten tellen nog steeds als opbouwende componenten van het recht,
* En dan waar Peter zo duidelijk op doelt: de schuldtoerekening.
Die heet officieel zelfs verwijtbaarheiduitsluitingsgrond.

Allerlei culturele standaards spelen en speelden daarin mee.
De partner op een heterdaadje betrappen { crime passionel }gold tot voorkort als excuus voor zeer hard ingrijpen door wie zich bedrogen voelde en buiten het recht vindt bijna iedereen dat nog steeds. Valt in feite onder de zo verfoeide eerwraak.
Elders kan je beter vluchten als je iemand, al dan niet schuldig, hebt doodgereden. Buiten zinnen zijn kan cultureel vaak worden gedoogd.

En wat te doen bij iemand die opdrachten krijgt van een god, of wordt aangestuurd door aandriften die erfelijk zijn toebedeeld? Met pedofilie als standaardvoorbeeld. Maar kleptomanie idem ditto.

Handelen uit de "vrije wil" en daarmee de (on)verwijtbaarheid van een of ander gedrag is de hoeksteen van het recht.
De corrigeerbaarheid van daders mag daarbij worden verhoopt, want anders blijft er weinig zinnigs over van het recht.

Roeland

[siger]

Ik heb hierboven natuurlijk mijn mening gegeven, die nu eenmaal afwijkt van gangbare theorieën en praktijken.

[heeck]

Ik heb hierboven natuurlijk mijn mening gegeven, die nu eenmaal afwijkt van gangbare theorieën en praktijken.

Siger,
Bedoel je dat je graag de nadruk ziet op:

De echte functie van strafrecht ligt volgens mij niet in vergelding (de oude mythe) of in heropvoeding (de nieuwe mythe) maar in de boodschap dat het misdrijf onaanvaardbaar is, zowel naar de dader toe als naar de samenleving.

en dat je wijzigingen voorstaat?
Alleen over misdrijven, of over meer dan dat?

Roeland

[siger]

Ik heb hierboven natuurlijk mijn mening gegeven, die nu eenmaal afwijkt van gangbare theorieën en praktijken.

Siger,
Bedoel je dat je graag de nadruk ziet op:

De echte functie van strafrecht ligt volgens mij niet in vergelding (de oude mythe) of in heropvoeding (de nieuwe mythe) maar in de boodschap dat het misdrijf onaanvaardbaar is, zowel naar de dader toe als naar de samenleving.

en dat je wijzigingen voorstaat?
Alleen over misdrijven, of over meer dan dat?

Roeland

Nee, ik bedoel dat het feitelijk zo is. In alle tijden en culturen.

[Peter van Velzen]

Er komen toch wel wat punten bij:
. . . .
Roeland

Ik heb je punten genoteerd, maar het valt me op dat je de vraag naar het doel niet hebt beantwoord. Zou je dat alsjeblieft alsnog willen doen ? Het komt mij voor dat jouw bijkomende punten wellicht een meer algemeen doel dienen, dat wellicht te beoemen valt. Wil je het proberen?

[heeck]

Peter,

Mijn eigen fantasie vertrouw ik niet en daarom ga ik naar de experts, waar ik een duidelijk en op strafrecht toegespitst antwoord vind:
Wat is het doel van strafrecht

D o e l v a n h e t N e d e r l a n d s e s t r a f r e c h t :
h a n d h a v i n g d o o r m i d d e l v a n l e e d t o e v o e g i n g
Een van de belangrijkste vragen hebben we nog niet beantwoord: Wat is het
doel van het Nederlandse strafrecht? Vaak denken we dat het strafrecht als doel
heeft ons allerlei normen op te leggen. We mogen niet stelen, niet te snel rijden
en zeker geen andere mensen doden. Toch is deze opvatting niet (helemaal)
juist. Het strafrecht is in de kern niet normstellend.

Het doel van het strafrecht is simpelweg handhaven van strafrechtelijke
bepalingen doormiddel van sanctioneren

Anders dan bijvoorbeeld het privaatrecht, houdt het strafrecht zich niet bezig
met herstel van een rechtstoestand door middel van ongedaanmaking of schadevergoeding.
Nee, het strafrecht houdt zich uitsluitend bezig met handhaving.
Deze handhaving is gericht op het afdwingen van normconform gedrag. Het
strafrecht is niet normstellend, maar sanctioneert enkel gedrag dat in strijd is
met bepaalde rechtsnormen. Zo zal men in het strafrecht nooit een bepaling
aantreffen ‘gij zult niet stelen’, maar treft men enkel aan dat indien gestolen
wordt er een gevangenisstraf van vier jaar kan worden opgelegd. Het strafrecht
wijst enkel het gedrag aan dat strafbaar is. Uiteraard wordt daarmee impliciet
een norm gegeven, namelijk ‘gij zult niet stelen’, maar het strafrecht is in feite
enkel gericht op het sanctioneren van niet normconform gedrag. Maar welke
normen worden dan gehandhaafd en hoe komen die in het Wetboek van Strafrecht
terecht?

Siger,
Jou kan ik volgen als het gaat om gedrag en niet alleen om strikte misdrijven, waarbij een boodschap naar de samenleving minstens de vergelding en een verhoopte afschrikking bevat.
Maar de bovenaangehaalde juridische benadering lijkt me al precies genoeg.

Roeland