Het (al dan niet) talige karakter van de werkelijkheid

[Rereformed]

[...]zolang men nog begrepen kunt worden kun je probleemloos een "foutje" maken, en wellicht past men de regels daarna inderdaad aan.[...]De regels van de taal worden immers afgeleid uit het gebruik ervan. Niet andersom! (alhoewel sommigen dat soms wel proberen)

Recalcitrante bengel. Schoolmeesters hebben altijd gelijk.
En fouten zijn nooit probleemloos.
En ook een zin die tussen haakjes staat heeft een punt nodig!

Zucht. Nu kan ik de slaap niet meer vatten.

[Amerauder]

 

Een concept heeft echter niet altijd taal nodig. Iets wat jij lijkt te onkennen. De eerste persoon die een voorwerp vorm gaf om er beter op te kunnen zitten, heeft waarschijnlijk eenvoudigweg iets (bijvoorbeeld een stuk boomstam) van twee min of meer paralelle en min of meer platte vlakken voorzien en uitgeprobeert, totdat het een prettig en verplaatsbaar ding op leverde waarop men kon zitten zonder veel meer dan zijn bips te gebruiken. Ik denk niet dat hij er al een woord voor had. Hij had wel een grof idee waarvoor het moest dienen, een concept dus, maar het had waarschijnlijk nog geen naam en het was nog een erg lang traject, naar een stoel met vier poten en een rugleuning. Als het voorwerp vervolgens al besproken werd, werd het wellicht “ding-zit” of iets equivalents genoemd. Misschien ook diende het eveneens als tafel en sprak men van een “zit-zet” of “zet-zit”. Wie weet.

Maar ook dat laatste zijn toch gewoon namen? Dus je bevestigt alleen maar dat je niet zonder naam kunt. “Het werd genoemd.” Aha, en wat is dat, noemen? Je noemt iets bij de naam, dat is wat dat woord betekent, de naam van iets is hoe het genoemd wordt.

Net zoals axxyanus het eerder over conceptloze voorstellingen wou hebben, probeer jij het nu met een naamloos benoemen? Maar dat gaat niet, als je je iets voorstelt, dan is het dus een concept, en als je iets benoemt, dan heeft het dus een naam.

De naam en het concept zijn onlosmakelijk verbonden. Een concept heeft een naam nodig om het aan te kunnen wijzen. Andersom heeft een naam ook een concept nodig, om dat waar het naar verwijst te kunnen herkennen.

Als het gaat om dingen die door mensen gemaakt worden heb je uiteraard totaal gelijk. Er moet een grof idee(concept) zijn over wat er gemaakt zou worden, zeker als dat regelmatig werd gedaan.

En als je dat eenmaal ziet, dan is dat een klein beginnetje aan de hand waarvan je uiteindelijk ook kunt zien dat het voor het gewaarworden van dingen in het algemeen evenzeer het geval is. Ook daarbij moet je eerst een grof idee hebben van wat het is waar je naar kijkt, voordat je het kunt zien.

Het is niet genoeg dat lichtstralen de retina ontmoeten. Er zit ook een geestelijke kant aan het zien van dingen, en zoals er fysieke voorwaarden zijn voor het zien, zo ook geestelijke.

Terug naar hoe de naam en het concept samenvallen. Neem bijvoorbeeld het concept “vlinder”. Wat is een vlinder? Het is dat, wat we bedoelen met het woord, met die naam dus. Als je wilt weten of er ergens een vlinder is, of niet, moet je eerst weten wat dat is. Anders gaat het je ook niet lukken om dat onderscheid te maken, om dat te kunnen zien dus.

Zie je hoe die twee schijnbaar verschillende dingen eigenlijk samenvallen?

Het misleidende is nu dat het net lijkt alsof de verschillende talen verschillende namen hebben voor hetzelfde concept. Zo lijkt het concept een heel ander ding te zijn dan de naam, en lijkt het om het even te zijn welke taal je kiest. Maar dat is dus niet zo. Strikt genomen is het concept in iedere taal net een klein beetje anders, ze lijken alleen maar zo ontzettend veel op elkaar dat het verschil in veel gevallen te verwaarlozen is.

En vaak ook niet, en daarom zijn vertalingen vaak zo gelimiteerd in wat ze van het origineel kunnen weergeven. Ook hier kunnen we zien hoe schijnbaar uiteenlopende zaken samen blijken te vallen.

Dus biologische cellen zijn abstracties? En hebben niet met de realiteit te maken?

Ja, het zijn abstracties. Maar waarom zouden abstracties niets met de realiteit te maken hebben?

Dat is nu juist waar dit steeds over gaat, wij nemen de wereld waar middels abstracties, de wereld komt tot ons in de vorm van abstracties.

Sommige zaken zijn abstracter dan andere, dat wel. Als we iets “een abstractie” noemen dan betekent dat dus eigenlijk zoiets als “meer nog dan andere dingen”. Inderdaad, cellen zijn abstracter dan bijvoorbeeld een tafel of een stoel. Dat maakt ze niet minder deel van de realiteit, en dan maakt een tafel niet niet-abstract. Want ook een tafel is gewoon een abstractie, net zoals ieder woord.

Ik ken twee verschillende begrippen van realiteit. De een is een menselijk concept waarmee men de andere realiteit - datgene dat ons overkomt - proberen te omschrijven of uit te beelden.

En wat dus soms lastig zichtbaar kan zijn, wat ik hier dus te sprake breng, is dat het eerste deel uitmaakt van het laatste.

Er zit geen glas tussen ons observeren van de werkelijkheid en de werkelijkheid zelf! Of een microscoop, of een telescoop of iets dergelijks, en dat is ook precies waarom het gebruik van dergelijke instrumenten voor verwarring kan zorgen. Er is geen scheiding. Het observeren is onderdeel van de werkelijkheid, en je kunt het er niet los van zien.

Wat voor eencelligen geldt, geldt ook voor de cellen in het menselijk lichaam, het is hun passend gedrag, dat de mens in leven houdt. Geen van hen kent echter enig concept.

Klopt, maar daar hadden we het niet over.

Zoals we in het verleden reeds besproken hebben is dat wat een cel doet fundamenteel verschillend van dat wat een mens doet. Net zoals dat wat een samenleving doet fundamenteel verschilt van wat een individu doet. Een verzameling is altijd méér dan de som der delen.

Vergelijkingen als deze scheppen daardoor doorgaans meer misverstand dan opheldering. Het gaat dan lijken alsof dat wat op het ene niveau geldig is, dan ook wel op het andere zo zal zijn, terwijl dat dus niet het geval is.

Er hoeft niets (anders) te zijn dan een banaan, om het concept banaan van géén banaan te kunnen onderscheiden.

Het punt is dat er verschillende voedselsoorten moeten zijn om ze ieder hun individualiteit toe te kunnen kennen. Anders was de banaan gewoon ‘voedsel’ zoals de helikopter gewoon ‘vliegtuig’ zou zijn als er geen andere typen vliegtuigen waren.

Ik wilde alleen maar beweren dat een kind eerst concepten maakt door associatie, en pas later door vergelijken. (ook al doen zijn zintuigen wel degelijk alleen aan vergelijken) en dat het eerste vaste voedsel (de banaan, of een schepje pap, wat er ook als eerste wordt behapt) als concept eerder komt dan het concept smaak. Zeker wat de taal betreft. Dat de mens vrijwel alleen datgene herkent, waarvoor hij een concept heeft, zal ik niet bestrijden. Alleen de wijze waarop zo’n concept tot stand komt, daar zijn we het (nog) niet (helemaal) over eens.

Die eerste smaak, dat is dan gewoon ‘smaak’ in het algemeen, zoals mensen eerst ‘levende wezens’ of zelfs gewoon ‘bewegende dingen’ zijn en later pas hun meer gedetailleerde plaats krijgen. Jij lijkt je het proces bottom-up voor te stellen en ik top-down.

Het komt min of hetzelfde neer, ik weet niet of het veel verschil maakt hoe we dit noemen, maar het lijkt me logischer om je voor te stellen dat je eerst in algemene termen leert denken en later pas in detail. Het lijkt me onzinnig on het over ‘pap’ te hebben als je niet eerst weet wat ‘smaak’ is, zelfs al zou dat hapje pap dan inderdaad de eerste indruk ervan zijn.

Dat er verschillende smaken zijn, dat leer je nu juist door die verschillende smaken met elkaar te vergelijken en opmerkzaam te worden van de verschillen. Met slechts één enkele smaak kun je dat nog niet ontdekken. Je moet vergelijken, en daarvoor is abstractie nodig.

Iets anders dat ik nog graag aan wil kaarten, is jouw naïeve veronderstelling dat omdat er taalregels
zijn elke mogelijke taaluiting reeds “bestaan” zou.

Dat is inderdaad niet zo en dat heb ik ook niet beweerd. Ik zei dat over het schaakspel.

En taalregels zijn veel minder bindend dan schaakregels. De schaakregels kennen zoiets als een onreglementaire zet Geef mij een eenvoudig voorbeeld van onreglementaire taaluiting! Ik zou er geen weten.

Taal en schaken werken anders inderdaad, dat heb ik ook niet ontkend maar juist bevestigd. Vandaar mijn verduidelijking: voor zover je je aan de regels houdt. Dat hoef je bij taal niet te doen, zoals je opmerkt.

De vergelijking met het schaakspel is daarom enkel van toepassing op erg simpele uitwisselingen, waarin beide partijen volledig op de hoogte zijn van de gebruikte regels. Je moet het zo zien: ze spelen dan een simpel taalspelletje en ze zijn het volledig eens over de regels.

Een voorbeeld van een onreglementaire zet zou dan zijn: “Het paard groent.” Groen is een kleur en geen werkwoord, niet iets wat een paard zou kunnen doen.

Simpel. Maar door de regels aldus te breken kun je dus wel iets nieuws creëren! Op een manier die door binnen de regels te blijven niet kan. Dat is waarom vooruitgang komt van het breken van de regels, en stagnatie van het volgen van de regels. Niet dat het eerste daarom in het algemeen beter zou zijn dan het laatste, maar zulke gevallen bestaan wel.

Feitelijk werd het topic gekaapt door Amerauder, maar waarschijnlijk vond niemand dat erg

Mooie titel trouwens voor deze afsplitsing. Het doet denken aan “De aard van de werkelijkheid”, het eerste onderwerp waar ik een bijdrage aan deed alhier.

Zou je “Werkelijkheid” in deze titel naar een kleine letter kunnen veranderen? Ik neem aan dat je het niet als synoniem voor God had bedoeld?

Gedaan,
Rereformed

[Amerauder]

Nu begin ik me toch wel af te vragen welke filosofen jij zoal gelezen hebt.

Verschillende, maar Heraclitus, Kierkegaard en Nietzsche zijn wellicht noemenswaardig

Een mooi rijtje. Heraclitus was degene met wie mijn eerste werkcollege van klassieke filosofie begon en bevestigde gelijk dat ik de juiste keuze had gemaakt en dat filosofie prachtig is. En Kierkegaard lees ik ook graag. Als ik een iets langer rijtje mag maken: Augustinus, de late scholastici, Blaise Pascal, Thomas Reid, Martin Buber, Ludwig Wittgenstein, Herman Dooyeweerd, Imre Lakatos en Alvin Plantinga. En als ik C.S. Lewis een filosoof mag noemen (maar bij jou zijn de grenzen scherp afgesteld), dan die zeker ook.

Aha. De meer christelijke kant dus, als ik dat zo mag noemen. Die hebben we tot nog toe niet besproken.

Sommige van de schrijvers die je noemt ken ik niet, maar Wittgenstein heb ik me dus wel wat mee bezig gehouden. Pascal ben ik momenteel aan het lezen. Mijn eerste indruk is erg goed, maar ik kan dus nog niet zeggen dat ik door hem beïnvloed ben of iets dergelijks. Wellicht spoedig!

Augustinus ben ik van plan om me in te verdiepen in de toekomst. De hele psychologische manier van denken die we bijvoorbeeld bij Pascal, Kant en Kierkegaard sterk aantreffen lijkt met hem, in zekere zin, te beginnen.

Emerson is voor mij ook erg belangrijk, overigens, over christelijke denkers gesproken.

Ik zou hier nog een derde mogelijkheid aan toe willen voegen: erkennen dat Kant bestaan heeft, engageren met zijn filosofie, tot de conclusie komen dat dit niet de juiste weg is, en daarna een andere weg inslaan.

Dat kan ook inderdaad. Blijft de vraag, wat je dan tegen hem in te brengen hebt.

“Het Oosten did it first” blijft vooralsnog het krachtigste argument dat hier naar voren is gekomen. Ook vind ik de kritieken die Schopenhauer en Nietzsche geven sterk, maar dat zijn eerder verdiepingen, radicaliseringen zou je kunnen zeggen, dan dat het er echt tegenin gaat. Ik zie dat meer als een verder-bouwen-op.

En natuurlijk verloopt goede filosofie niet via de massa. Maar het enige wat ik probeer, is om je zover te krijgen dat je de filosofische richting van waaruit je redeneert van argumenten te voorzien in plaats van te stellen dat dit nu eenmaal is wat de filosofie in de voetsporen van Kant tot ontdekking is gekomen.

Dat is prima. Maar je ziet het praktisch nut van dergelijke verwijzingen waarschijnlijk zelf ook wel in. Het kost namelijk nogal veel woorden om iets helemaal vanaf stap één uit te leggen. Je hebt altijd een startpunt nodig, een gemeenschappelijke basis, vanwaaruit je vertrekt.

We hebben het hier over hoe we de werkelijkheid ervaren. Daar kun je nogal wat kanten mee op! Dus het lijkt me zeker de moeite waard om het te enigszins te vernauwen opdat ik je geen dingen uitleg die geen uitleg behoeven.

Maar goed, zal nog op je eerdere vraag ingaan. Voor nu alvast dit:

Interessant, het is nu juist in het werk van Wittgenstein dat ik hetgeen ik hier beweer over taal nog het meest weerspiegeld zie worden.

Niet voor niets spreekt men van een linguïstische wending.

Misschien zou dat helpen: om wat ik beweer meer vanuit die lens te bekijken dan vanuit een idealistische, want wat ik bedoel is geen idealisme.

Ik meende in de parallelle discussie over vaagheid in de taal al wat Wittgensteiniaanse trekken te kunnen onderscheiden. Ik verneem graag hoe je Wittgenstein (de vroege of de late?) zou willen gebruiken voor jouw positie en waarin jouw positie zich onderscheidt van idealisme.

Ik kan er kort wat dingen over zeggen.

Vroege Wittgenstein heeft de taal uitgewerkt als een systeem om afbeeldingen van de wereld te maken. Hij kwam tot de conclusie dat ethische en metafysische uitspraken betekenisloos zijn, en daardoor dat het overgrote deel van filosofie op misverstand berust.

“Waarvan men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen” was zijn conclusie. En dat deed hij dus ook. Hij beschouwde de filosofische vraagstukken hiermee “opgelost” en stopte er dus mee. Hoe mooi is dat!

Een prachtig stuk, de Tractacus, en deze daad bij het woord voegen is meer dan een kers op de taart.

Maar het was natuurlijk gedoemd te falen. In de andere dingen die hij probeerde was hij lang niet zo goed (hij was bijvoorbeeld een bijzonder slechte leraar) en bovendien besefte hij zich langzaam maar zeker de fout die hij en zijn voorgangers gemaakt hadden: het maken van afbeeldingen is slechts één specifieke modus van taal, waarvan er velen zijn. Die ene modus had hij uitgewerkt, maar alle andere…

Je moet taal vele malen ruimer opvatten dan men gewend is te doen, om iets te kunnen zien van wat het eigenlijk is.

Taal is geen afbeelding van de wereld, maar een onderdeel van de wereld, een handeling in de wereld die een definitieve bijdrage doet aan wat de wereld is, en hoe die is. Taal is niet zomaar een ding dat wij hanteren, maar de weg die wij bewandelen.

De taal is een labyrinth van wegen. Je komt van de ene kant en je weet de weg; je komt van een andere kant op dezelfde plaats, en je weet de weg niet meer.

Dan nog iets over het verschil tussen mijn visie en idealisme.

In het idealisme is het de geest die de objecten van onze ervaring laat bestaan. De dingen worden als een soort product van het denken, als een soort projectie: de geest projecteert, en als gevolg daarvan ontstaan de dingen. (Dit is uiteraard maar een licht aanstippen, geen definitie.)

Ik snap wel waarom wat ik zeg daarop kan lijken, maar in mijn optiek creëert de geest de dingen niet, slechts de vorm waarin ze aan ons verschijnen, de structuur. Om ze te kunnen zien, onderscheiden wij ze van andere dingen, en in dat onderscheiden worden ze de dingen die wij kennen.

In dat onderscheiden krijgen ze individualiteit, en kenmerken, maar ze worden er niet “echter” of “bestaander” op. Integendeel – de individualiteit die de dingen aldus krijgen is meer iets als een simpelere versie, een samenvatting als je wilt, een reductie.

Wij ordenen de dingen, dat is, we leggen orde aan ze op. Van zichzelf zijn de dingen chaos, wat wij ervan ervaren is een ordelijk geheel – dat transformatieproces is dus het ordenen dat wij doen, wat wij zijn; de taal.

Dat doen we niet als individu, maar als groep, als sprekers van een gedeelde taal.

Daarmee zien we ook een belangrijk verschil met platonisch idealisme – hoewel dit proces groter dan onszelf is en daarom inderdaad als een god over ons lijkt te heersen, zijn de vormen niet eeuwig en onveranderlijk. Vergeleken met ons individuele zelf hebben ze daar misschien iets meer van weg, maar ook de vormen kunnen gewoon veranderen, en doen dat ook.

***

Maar wat zijn de dingen daarvoor dan? Voorafgaande aan dat proces? Dat is moeilijk te beschrijven en moeilijk voor te stellen, ga ik nu ook even niet proberen. In ieder geval zijn het geen objecten. Ze hebben wel een soort onafhankelijk “bestaan” van ons, maar dit is geen bestaan in de zin zoals we dat normaal gesproken verstaan, want bestaan, of zijn, zoals we dat woord kennen, is een talig construct.

Wat wij met “bestaan” of “zijn” bedoelen is dat iets los van al het andere staat, op een of andere manier op zichzelf staat. Dat is wat onderscheiden betekent. Je geeft een soldaat een lintje en doet hem zo eer – dat doen wij, in onze spraak, met de dingen, we onderscheiden ze. We laten ze opvallen, zodat ze niet meer gewoon als al het andere zijn.

In “werkelijkheid” echter, dwz buiten de taal om (en daarom aanhalingstekens, want het is helemaal niet werkelijker) is alles onlosmakelijk verbonden met al het andere, dwz zijn er helemaal geen “dingen” omdat alles één is en er eigenlijk geen grens te trekken is tussen het ene en het andere. Lintje of niet, de soldaat is maar gewoon een soldaat onder soldaten.

Die “werkelijkheid”, je zou het de noumenale wereld kunnen noemen of de wereld “voor God”, is echter onaanvaardbaar voor ons, en daarom is het dus ook niet onze werkelijkheid. Die Chaos, die misschien nog het dichts tegen de “ware wereld” aan zit, die kunnen wij helemaal niet aan. Daarom ervaren wij de dingen als afgescheiden van elkaar, zodat we sommige goed kunnen keuren en andere af.

Zoals in wat ik als een van de belangrijkste fragmenten van Heraclitus beschouw:

Voor God is alles mooi, goed en rechtvaardig. Mensen daarentegen noemen het ene rechtvaardig, en het andere onrechtvaardig.

In tegenstelling tot de God zien wij mensen de dingen als goed en kwaad, en daaruit ook als het ene of het andere, terwijl deze onderscheiden vanuit het perspectief van God er niet zouden zijn.

Dat is niet alleen zo, maar omdat het zo is, moet het ook zo zijn. Want er is, ook voor ons, maar één wereld, alle “mogelijkheden” ten spijt.

In ieder geval, bottom line, het allerbelangrijkste aan dit alles, en het punt dat ook Wittgenstein steeds benadrukt, is dat de taal niet zomaar een ding is in de wereld, maar een noodzakelijk ingrediënt van alle andere dingen, onze wijze van beschouwen en daarmee onze wijze van in de wereld staan.

Er is taal. Dat is geen toevallig gegeven, maar de grondtoon van al het andere. Hoe de wereld zonder taal zou zijn, dat kunnen we ons niet eens voorstellen, en daarom kunnen we het ook niet wegredeneren.

God zou dat kunnen, in theorie. Wij niet.

Daarom kunnen we niet over objecten spreken, bijvoorbeeld, voordat wij ze een naam geven. Want de dingen worden juist objecten, individueel, afgescheiden, gestructureerd, ordelijk, in het benoemen dat wij doen.

[VseslavBotkin]

Vroege Wittgenstein heeft de taal uitgewerkt als een systeem om afbeeldingen van de wereld te maken. Hij kwam tot de conclusie dat ethische en metafysische uitspraken betekenisloos zijn, en daardoor dat het overgrote deel van filosofie op misverstand berust.

“Waarvan men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen” was zijn conclusie. En dat deed hij dus ook. Hij beschouwde de filosofische vraagstukken hiermee “opgelost” en stopte er dus mee. Hoe mooi is dat!

Een prachtig stuk, de Tractacus, en deze daad bij het woord voegen is meer dan een kers op de taart.

Maar het was natuurlijk gedoemd te falen. In de andere dingen die hij probeerde was hij lang niet zo goed (hij was bijvoorbeeld een bijzonder slechte leraar) en bovendien besefte hij zich langzaam maar zeker de fout die hij en zijn voorgangers gemaakt hadden: het maken van afbeeldingen is slechts één specifieke modus van taal, waarvan er velen zijn. Die ene modus had hij uitgewerkt, maar alle andere…

Je moet taal vele malen ruimer opvatten dan men gewend is te doen, om iets te kunnen zien van wat het eigenlijk is.

Taal is geen afbeelding van de wereld, maar een onderdeel van de wereld, een handeling in de wereld die een definitieve bijdrage doet aan wat de wereld is, en hoe die is. Taal is niet zomaar een ding dat wij hanteren, maar de weg die wij bewandelen.

Zie ook https://en.wikipedia.org/wiki/Haidbauer_incident

[Peter van Velzen]

Als het al besproken werd.

Ik denk niet dat hij er al een woord voor had. Hij had wel een grof idee waarvoor het moest dienen, een concept dus, maar het had waarschijnlijk nog geen naam.
<Knip>
Als het voorwerp vervolgens al besproken werd, werd het wellicht “ding-zit” of iets equivalents genoemd.

Maar ook dat laatste zijn toch gewoon namen? Dus je bevestigt alleen maar dat je niet zonder naam kunt. “Het werd genoemd.” Aha, en wat is dat, noemen? Je noemt iets bij de naam, dat is wat dat woord betekent, de naam van iets is hoe het genoemd wordt.

Net zoals axxyanus het eerder over conceptloze voorstellingen wou hebben, probeer jij het nu met een naamloos benoemen? Maar dat gaat niet, als je je iets voorstelt, dan is het dus een concept, en als je iets benoemt, dan heeft het dus een naam.

De naam en het concept zijn onlosmakelijk verbonden. Een concept heeft een naam nodig om het aan te kunnen wijzen. Andersom heeft een naam ook een concept nodig, om dat waar het naar verwijst te kunnen herkennen.

Een concept kun je niet aanwijzen. Dat kan alleen met een echt ding, En dat doe je niet met een naam, maar met je wijsvinger! Een naam heeft ook niet altijd een concept nodig. Als je een baby iets laat zien en daarbij een woord uitspreekt. Dan heeft dat iets in jouw belevenis een concept, maar de Baby zal niet direct weten of je een soortnaam uitspreekt of een eigennaam, of zelfs een werkwoord en heeft dus dat concept nog niet te pakken.
Ik bevestig niet dat je geen concept kunt bedenken zonder het een éérst naam te geven. Ik schreef dan ook “vervolgens” waar jij prompt overheen las. Ook was het nog geen naam, maar een beschrijving, die later een naam kan worden. Zo was het woord fiets afgeleid van de Engelse beschrijving “safety bicycle” (vraag mij niet hoe) en bicycle wellicht van “twee “rondjes”)

Als het gaat om dingen die door mensen gemaakt worden heb je uiteraard totaal gelijk. Er moet een grof idee(concept) zijn over wat er gemaakt zou worden, zeker als dat regelmatig werd gedaan.

En als je dat eenmaal ziet, dan is dat een klein beginnetje aan de hand waarvan je uiteindelijk ook kunt zien dat het voor het gewaarworden van dingen in het algemeen evenzeer het geval is. Ook daarbij moet je eerst een grof idee hebben van wat het is waar je naar kijkt, voordat je het kunt zien.

Het is niet genoeg dat lichtstralen de retina ontmoeten. Er zit ook een geestelijke kant aan het zien van dingen, en zoals er fysieke voorwaarden zijn voor het zien, zo ook geestelijke.

Terug naar hoe de naam en het concept samenvallen. Neem bijvoorbeeld het concept “vlinder”. Wat is een vlinder? Het is dat, wat we bedoelen met het woord, met die naam dus. Als je wilt weten of er ergens een vlinder is, of niet, moet je eerst weten wat dat is. Anders gaat het je ook niet lukken om dat onderscheid te maken, om dat te kunnen zien dus.

Zie je hoe die twee schijnbaar verschillende dingen eigenlijk samenvallen?

Je overdrijft weer flink. Wederom. We gaan terug naar de baby. Als een baby iets nieuws ziet, zal de baby er naar grijpen (en het waarschijnlijk naar de mond brengen). Daar heeft het geen concept voor nodig. Dat concept ontstaat pas nadat het betast, geroken en geproeft is. Je zit er weer dicht bij, maar je vergist je in de timing en in wat het betekent om iets te begrijpen. Daarvoor is zien onvoldoende, Grijpen is het belangrijkste! Jij schrijft net iets te veel toe aan taal en aan zien. Daar hebben meer mensen last van (ik soms ook).

Ik ken twee verschillende begrippen van realiteit. De een is een menselijk concept waarmee men de andere realiteit - datgene dat ons overkomt - proberen te omschrijven of uit te beelden.

En wat dus soms lastig zichtbaar kan zijn, wat ik hier dus te sprake breng, is dat het eerste deel uitmaakt van het laatste.

Eh nee; de werkelijkheid die de baby overkomt bevat in eerste instantie geen concept. Voor ons doet ze dat meestal wel, tenzij ons iets totaal nieuws overkomt. Dan tasten we ook in het duister en vatten het soms niet.

Ik wilde alleen maar beweren dat een kind eerst concepten maakt door associatie, en pas later door vergelijken. (ook al doen zijn zintuigen wel degelijk alleen aan vergelijken) en dat het eerste vaste voedsel (de banaan, of een schepje pap, wat er ook als eerste wordt behapt) als concept eerder komt dan het concept smaak. Zeker wat de taal betreft. Dat de mens vrijwel alleen datgene herkent, waarvoor hij een concept heeft, zal ik niet bestrijden. Alleen de wijze waarop zo’n concept tot stand komt, daar zijn we het (nog) niet (helemaal) over eens.

Die eerste smaak, dat is dan gewoon ‘smaak’ in het algemeen, zoals mensen eerst ‘levende wezens’ of zelfs gewoon ‘bewegende dingen’ zijn en later pas hun meer gedetailleerde plaats krijgen. Jij lijkt je het proces bottom-up voor te stellen en ik top-down.

Mensen beschouwen als top-down is logisch als je in creationisme gelooft. Dat is inmiddels afdoende weerlegt. Wij worden bottom up gebouwd. Een enkele zygoot splitst zich en na enkele delingen, specialiseren de delen zich; en zo verder. Dat heb ik me pas het afgelopen jaar grondig gerealiseerd.
Misschien dat ik er nu te enthousiast over ben, maar ook de evolutie verloopt niet top-down. En gesproken taal is het laatste wat we als soort verworden hebben. Concepten en gebaren kwamen - mijns inziens - eerder. Wel worden door taligheid veel meer concepten onderscheiden dan voorheen, Héél veel meer.

En taalregels zijn veel minder bindend dan schaakregels. De schaakregels kennen zoiets als een onreglementaire zet Geef mij een eenvoudig voorbeeld van onreglementaire taaluiting! Ik zou er geen weten.

Een voorbeeld van een onreglementaire zet zou dan zijn: “Het paard groent.” Groen is een kleur en geen werkwoord, niet iets wat een paard zou kunnen doen.

Simpel. Maar door de regels aldus te breken kun je dus wel iets nieuws creëren! Op een manier die door binnen de regels te blijven niet kan. Dat is waarom vooruitgang komt van het breken van de regels, en stagnatie van het volgen van de regels. Niet dat het eerste daarom in het algemeen beter zou zijn dan het laatste, maar zulke gevallen bestaan wel.

Uitstekend! We zijn het hier dus eigenlijk over eens.
Groenen: Wat een paard doet om de Ruiter te leren dat hij nog een groentje is.

[heeck]

De naam en het concept zijn onlosmakelijk verbonden. Een concept heeft een naam nodig om het aan te kunnen wijzen. Andersom heeft een naam ook een concept nodig, om dat waar het naar verwijst te kunnen herkennen.

Als je een keer zo ver bent dat er buiten concepten en namen niets valt te herkennen dan zit je er niet ver naast.
Alleen vergeten velen datgene wat een grote invloed heeft op het kiezen van de pssende namen en concepten.
Namelijk de aansturende emoties *), waar velen zich nauwelijks rekenschap van geven. Of bij de pasgeborenen die nog niets anders kennen.

Roeland
*) Frijda De (wetten der) emoties

https://nl.wikipedia.org/wiki/Nico_Frijda

https://www.bol.com/nl/nl/f/de-emoties/30015240/

In dit monumentale boek behandelt hij fundamentele kwesties zoals de rol die emoties bij motivatie in het algemeen spelen, en de discrepantie tussen deze nuttige functie van emoties en hun vaak irrationele en disruptieve karakter.

[Amerauder]

Net zoals axxyanus het eerder over conceptloze voorstellingen wou hebben, probeer jij het nu met een naamloos benoemen? Maar dat gaat niet, als je je iets voorstelt, dan is het dus een concept, en als je iets benoemt, dan heeft het dus een naam.

De naam en het concept zijn onlosmakelijk verbonden. Een concept heeft een naam nodig om het aan te kunnen wijzen. Andersom heeft een naam ook een concept nodig, om dat waar het naar verwijst te kunnen herkennen.

Een concept kun je niet aanwijzen. Dat kan alleen met een echt ding, En dat doe je niet met een naam, maar met je wijsvinger!

Het idee is dus:

Zoals je, om iets met je vinger aan te kunnen wijzen, het eerst met je oog dient te zien,

zo, op die manier,

zo dien je ook, om iets met je oog te kunnen zien, het eerst met je geest te zien.

Waarom is dat zo? Ga maar na – al die informatie die je oogbal binnen komt stromen, bij wijze van spreken, die moet gefilterd worden. Anders is het te veel. Je moet een selectie maken. Hoe maak je zo’n selectie? Op basis van de concepten die we daartoe in het werk stellen. Middels onze concepten filteren we de stortvloed aan gegevens die zich ieder moment aan ons voordoen. We maken daaruit een selectie. Van (een gedeelte van) die selectie worden we ons vervolgens bewust. Niet van alle informatie die je zintuigen voor hun kiezen krijgen, dat zou te veel zijn.

Allemaal redelijk algemeen bekend en onomstreden wat ik hier beweer. Dit zou je overal terug moeten kunnen vinden. Het “bijzondere” zit hem slechts in het koppelen van dit proces aan het begrip taal. Dat wordt minder goed begrepen en minder algemeen erkend. Wel zijn er aanwijzingen dat men dit al millennia lang weet, dus “nieuw” zou ik het niet noemen.


Daarnaast merk ik bij jou verwarring bij uitspraken als dit, het aanwijzen met de naam, of het zien met de geest. Het is alsof je dan veel te letterlijk, of moet ik zeggen veel te fysiek neemt wat ik zeg. Zien met je oog en zien met je geest zijn niet exact hetzelfde. Denk aan de uitspraak “iets inzien”. Dat gaat niet over zien met je oog.

Om het verschil te zien (daar heb je hem weer, denk niet aan een oog) tussen iets doen met je hand, oog, geest of hart, vind ik de volgende tekst van Stephen King enigszins ophelderend, over hoe je met een revolver om dient te gaan:

I do not aim with my hand; he who aims with his hand has forgotten the face of his father.
I aim with my eye.

I do not shoot with my hand; he who shoots with his hand has forgotten the face of his father.
I shoot with my mind.

I do not kill with my gun; he who kills with his gun has forgotten the face of his father.
I kill with my heart.

Weer een heel ander voorbeeld, maar het laat goed die verschillende versies van doen zien, en hoe het een vergissing kan zijn om op het fysieke te focussen.

Een naam heeft ook niet altijd een concept nodig. Als je een baby iets laat zien en daarbij een woord uitspreekt. Dan heeft dat iets in jouw belevenis een concept, maar de Baby zal niet direct weten of je een soortnaam uitspreekt of een eigennaam, of zelfs een werkwoord en heeft dus dat concept nog niet te pakken.

Vreemd voorbeeld – je weet toch helemaal niet wat er in het kind omgaat op dat moment? Misschien hoorde hij je niet eens, was hij met iets totaal anders bezig.

Nee, het bewijs dat het kind het concept kent is dat hij zelf de naam uitspreekt. Hij ziet een individu, hij zegt “papa”. Indien dit vaker gebeurt, en we dus toeval kunnen uitsluiten, blijkt hier duidelijk uit dat hij het concept machtig is. Hij kan immers de link leggen. Zonder het concept was het onmogelijk om de link te leggen tussen de vele indrukken die hij te verwerken krijgt en die specifieke uitspraak. Zo zie je wederom hoe het concept functioneert in het gewaarworden, welke belangrijke rol het vervult.

En het maakt natuurlijk helemaal niets uit of het nu een eigennaam is of een soortnaam of een werkwoord of wat dan ook, dat komt natuurlijk allemaal veel later. Je hoeft niet te begrijpen wat voortplanting precies inhoudt, of wat zoogdieren zijn, en noem maar op, om het concept “papa” machtig te zijn. In eerste instantie is het gewoon het gewaarworden van het bestaan van die ene persoon.

Sterker nog, in eerste instantie bekent “papa” gewoon man, en noemen ze iedere man zo, wat soms best komisch kan zijn. Al die details komen later pas, het begint heel rudimentair.

Ik bevestig niet dat je geen concept kunt bedenken zonder het een éérst naam te geven. Ik schreef dan ook “vervolgens” waar jij prompt overheen las.

Je mist nu een van de stappen die er in dat proces plaatsvinden. Vergeet het bespreken van de zaak even. Denk puur en alleen aan één persoon. Hij bedenkt een concept. Vervolgens, een uur later, denkt hij terug aan wat hij eerder dacht.

Hoe is dat mogelijk? Hoe kan hij zijn eerdere gedachten weer terugvinden, in zijn bewustzijn? Hoe gaat dat in zijn werk?

Dat werkt zo: hij heeft dat groepje gedachten een naam gegeven, hij heeft, als het ware, een labeltje geplakt op het laatje waarin die gedachten liggen opgeslagen. Aan de hand van die naam, dat labeltje, vindt hij ze later weer terug, al is het maar een uur later.

Alleen dáárvoor al, is dus reeds een naam nodig. Zonder de naam zou zelfs dit kleine gebeuren al niet meer plaats kunnen vinden.

Ook was het nog geen naam, maar een beschrijving, die later een naam kan worden. Zo was het woord fiets afgeleid van de Engelse beschrijving “safety bicycle” (vraag mij niet hoe) en bicycle wellicht van “twee “rondjes”)

Naam en beschrijving tonen dus overlap ja, dat klopt. Als je niet weet hoe iemand heet kun je hem “die man daar met die hoed” noemen. Dat is dan op dat moment zijn naam.

Denk nou toch niet al te nauw over het concept “naam”, want dan kun je ook niet zien hoe fundamenteel het is, hoe het aan de basis staat van het ervaren van de werkelijkheid zelf.

Kijk om je heen. Wat zie je? Een tafel, een deur, een boom, een wolk. Wat we zien toont een behoorlijke overlap met hoe we dat zouden beschrijven. Het is geen toeval, dat deze twee verschillende dingen zoveel overlap vertonen. Dat is nu juist het punt, ze hangen met elkaar samen.

We zien de wereld in termen van de verhaaltjes die wij aan elkaar vertellen.

Verhalen zijn dus niet louter vermaak, ze zijn geen “entertainment”. Ze zijn dat waarin onze wereld zijn vorm krijgt. Hoe wij de dingen noemen, dat is hoe ze worden.

Terug naar hoe de naam en het concept samenvallen. Neem bijvoorbeeld het concept “vlinder”. Wat is een vlinder? Het is dat, wat we bedoelen met het woord, met die naam dus. Als je wilt weten of er ergens een vlinder is, of niet, moet je eerst weten wat dat is. Anders gaat het je ook niet lukken om dat onderscheid te maken, om dat te kunnen zien dus.

Zie je hoe die twee schijnbaar verschillende dingen eigenlijk samenvallen?

Je overdrijft weer flink. Wederom. We gaan terug naar de baby. Als een baby iets nieuws ziet, zal de baby er naar grijpen (en het waarschijnlijk naar de mond brengen). Daar heeft het geen concept voor nodig. Dat concept ontstaat pas nadat het betast, geroken en geproeft is. Je zit er weer dicht bij, maar je vergist je in de timing en in wat het betekent om iets te begrijpen. Daarvoor is zien onvoldoende, Grijpen is het belangrijkste!

Grijpen is zeer belangrijk, dat klopt. Grijpen, begrijpen, inderdaad. Het punt is dus: zoals je iets met handen dient te kunnen grijpen, zo ook met je geest. Denk wederom hoe Stephen King het onderscheid daartussen zo treffend heeft beschreven.

Wat de volgorde betreft, daar mis je dus een klein detail. Besef je goed wat er gebeurt als het kind inderdaad iets totaal nieuws ziet. Wat ziet hij dan? Niets. Hij kan het nog niet grijpen met zijn geest, dus het is nog niets voor hem. Het concept moet zich nog vormen, wat inderdaad gebeurt zoals je het nu beschrijft. Vervolgens echter, daarna pas, kan hij het ook zien.

Aan dat zien gaan dus een aantal ervaringen vooraf. Die ervaringen zijn nodig voor het concept, daar zijn we het over eens, maar ze zijn dus ook nodig om het object überhaupt te kunnen zien. Die laatste stap is wat stuk lastiger in te zien, dat is misschien wat meer theoretisch van aard. Het is immers moeilijk om je daar een voorstelling bij te maken, hoe zoiets zou zijn, aangezien we enkel dingen kennen die we, inderdaad, al kennen. Toch bevestig je het ook zelf, namelijk hier:

Ik ken twee verschillende begrippen van realiteit. De een is een menselijk concept waarmee men de andere realiteit - datgene dat ons overkomt - proberen te omschrijven of uit te beelden.

En wat dus soms lastig zichtbaar kan zijn, wat ik hier dus te sprake breng, is dat het eerste deel uitmaakt van het laatste.

Eh nee; de werkelijkheid die de baby overkomt bevat in eerste instantie geen concept. Voor ons doet ze dat meestal wel, tenzij ons iets totaal nieuws overkomt. Dan tasten we ook in het duister en vatten het soms niet.

Inderdaad, we tasten in het duister en vatten het soms niet, als ons iets totaal nieuws overkomt. Dat klopt helemaal. Nu, het punt is dus, dat als direct gevolg daarvan, we het ook niet tot iets concreets kunnen reduceren.

Iets tot iets concreets kunnen reduceren – dat is wat “het zien van een ding” is, dat is wat het betekent.

Daar gaan dus, nogmaals, enkele ervaringen aan vooraf. Pas aan de hand van die ervaringen kunnen we er “iets van maken” en pas als we dat doen, pas als we er iets van weten te maken, pas dan verschijnt het aan ons, als object.

Dit is wat we noemen “objectiveren”.
 

[holog]

Hyperstition

[Peter van Velzen]

Hyperstition

Inderdaad, daar zijn Amerauder en ik me bezig. Iets presenteren, als feit, wat alleen maar een idee is.
Ik denk dat een baby leert zien en een vaag concept kan bevatten alvorens taal te leren, Amerauder denkt dat het andersom is, en we hebben beiden geen herinnering aan onze eigen baby-tijd. Ik zal eens kijken of wat men er over heeft onderzocht.

[Peter van Velzen]

Ik heb ondertussen wat gelezen over de ontwikkeling van kinderen in de eerste twee jaar, en zoals ik had kunnen verwachten ontwikkelen zowel het gezichtsvermogen als het spraakvermogen zich al vroeg. De baby is in eerste instantie bijziende en maakt geluiden die voor de ouders bestemd zijn. Andere objecten komen pas later. Alsook het grijpen. Amerauder heeft dus grotendeels gelijk. Maar dat meende ik al. Ik ben nog steeds van mening dat hij ietwat overdrijft, maar het is een feit dat we nauwelijks herinneringen hebben aan de tijd vóórdat we serieus begonnen te praten, dus in de praktijk klopt zijn visie in sterkere mate dan ik oorspronkelijk dacht.

Er zijn ook in de studie van de menselijke ontwikkeling aanwijzingen te vinden dat de inventiviteit van Homo Sapiëns een versnelling onderging vanwege de ontwikkeling van het spraakvermogen. Hoewel mijn veronderstelling dat men iets kon vervaardigen zonder er een woord voor te hebben, op zich niet weerlegd kan worden, is er alle reden om te veronderstellen dat men creatiever is, als men zijn ideeën wél onder woorden kan brengen.

Dat wil niet zeggen dat dieren zonder taal, helemaal geen concepten kennen, maar wel dat wij die er wel een hebben er véél meer kennen, en dat ons bestaan zonder dat vermogen wellicht reeds zou zijn beëindigd.

[TIBERIUS CLAUDIUS]

Ik heb ondertussen wat gelezen over de ontwikkeling van kinderen in de eerste twee jaar, en zoals ik had kunnen verwachten ontwikkelen zowel het gezichtsvermogen als het spraakvermogen zich al vroeg. De baby is in eerste instantie bijziende en maakt geluiden die voor de ouders bestemd zijn. Andere objecten komen pas later. Alsook het grijpen. Amerauder heeft dus grotendeels gelijk. Maar dat meende ik al. Ik ben nog steeds van mening dat hij ietwat overdrijft, maar het is een feit dat we nauwelijks herinneringen hebben aan de tijd vóórdat we serieus begonnen te praten, dus in de praktijk klopt zijn visie in sterkere mate dan ik oorspronkelijk dacht.

Er zijn ook in de studie van de menselijke ontwikkeling aanwijzingen te vinden dat de inventiviteit van Homo Sapiëns een versnelling onderging vanwege de ontwikkeling van het spraakvermogen. Hoewel mijn veronderstelling dat men iets kon vervaardigen zonder er een woord voor te hebben, op zich niet weerlegd kan worden, is er alle reden om te veronderstellen dat men creatiever is, als men zijn ideeën wél onder woorden kan brengen.

Dat wil niet zeggen dat dieren zonder taal, helemaal geen concepten kennen, maar wel dat wij die er wel een hebben er véél meer kennen, en dat ons bestaan zonder dat vermogen wellicht reeds zou zijn beëindigd.

Als een Baby bijziende is kan het logischer wijze ook niet echt grijpen.
Er is nog iets wat je bent vergeten te vermelden,
in onze eerste levensfase kunnen we geen diepte zien, we kuipen dan rustig over een glazen plaat met daaronder een forse diepte.

Dit is misschien ook aardig om te weten:

Als je een mensenkind opvoedt met een chimpkind dan is de chimp in alles beter dan de mens.
Dit verandert snel en ingrijpend als het kind begint te spreken, dan is alleen de kracht van de chimp nog over.

Kennelijk is voor de mens taal van het begin af aan heel belangrijk.

PS.
Zulks moet wel onder gedegen toezicht gebeuren, want chimps zijn niet zo aardig als ze lijken.

[holog]

Hyperstition

Inderdaad, daar zijn Amerauder en ik me bezig. Iets presenteren, als feit, wat alleen maar een idee is.
Ik denk dat een baby leert zien en een vaag concept kan bevatten alvorens taal te leren, Amerauder denkt dat het andersom is, en we hebben beiden geen herinnering aan onze eigen baby-tijd. Ik zal eens kijken of wat men er over heeft onderzocht.

Dit klinkt me als een illegale interpretatie van het woord Hyperstition. Het was een zwakke poging om Amerauder toch een vorm van antwoord te bezorgen zonder totaal uit de context van taalfilosofie te vallen. (OK was maar 1 woord maar het heeft wel een diepe achtergrond).

[Ammonius]

Ik zou hier nog een derde mogelijkheid aan toe willen voegen: erkennen dat Kant bestaan heeft, engageren met zijn filosofie, tot de conclusie komen dat dit niet de juiste weg is, en daarna een andere weg inslaan.

Dat kan ook inderdaad. Blijft de vraag, wat je dan tegen hem in te brengen hebt.

“Het Oosten did it first” blijft vooralsnog het krachtigste argument dat hier naar voren is gekomen. Ook vind ik de kritieken die Schopenhauer en Nietzsche geven sterk, maar dat zijn eerder verdiepingen, radicaliseringen zou je kunnen zeggen, dan dat het er echt tegenin gaat. Ik zie dat meer als een verder-bouwen-op.

Hieronder bij mijn bespreking van Wittgenstein valt er nog wel het een en ander te zeggen over kritiek op Kant. Maar hier zou ik alvast een kritiek van Thomas Reid willen benoemen, die overigens een tijdgenoot was en niet op Kant, maar diens voorgangers (o.a. Hume en Berkeley) reageerde. Reid wordt gezien als de grondlegger van de 'common sense'-filosofie. Reid bestrijdt de gedachte dat wat wij waarnemen, bepaalde voorstellingen (ideas) zijn. Die gedachte leidt uiteindelijk tot de idealistische conclusie dat we alleen iets kunnen zeggen over die voorstellingen en niet wat daarachter zit. Reid stelt: wat wij waarnemen, zijn de dingen zelf. Ik neem niet de voorstelling van een boom waar, maar ik neem een boom waar door middel van mijn voorstellingen. Er is dus als het ware een direct contact tussen ons en de werkelijkheid.

Herman Dooyeweerd (die overigens uit de traditie van Kant, neokantianisme en Husserl komt) heeft het in dit opzicht over de 'naïeve ervaringshouding', waardoor een mens de dingen zelf ontmoet. Pas als we gebruikmaken van onze 'theoretische denkhouding' gaan we dingen abstraheren. Martin Buber (uit een totaal andere filosofische traditie) heeft een zelfde soort onderscheid tussen de Ik-Het-relatie en de Ik-Jij-relatie.

Dan nog iets over het verschil tussen mijn visie en idealisme.

In het idealisme is het de geest die de objecten van onze ervaring laat bestaan. De dingen worden als een soort product van het denken, als een soort projectie: de geest projecteert, en als gevolg daarvan ontstaan de dingen. (Dit is uiteraard maar een licht aanstippen, geen definitie.)

Ik snap wel waarom wat ik zeg daarop kan lijken, maar in mijn optiek creëert de geest de dingen niet, slechts de vorm waarin ze aan ons verschijnen, de structuur. Om ze te kunnen zien, onderscheiden wij ze van andere dingen, en in dat onderscheiden worden ze de dingen die wij kennen.

(...)

Maar wat zijn de dingen daarvoor dan? Voorafgaande aan dat proces? Dat is moeilijk te beschrijven en moeilijk voor te stellen, ga ik nu ook even niet proberen. In ieder geval zijn het geen objecten. Ze hebben wel een soort onafhankelijk “bestaan” van ons, maar dit is geen bestaan in de zin zoals we dat normaal gesproken verstaan, want bestaan, of zijn, zoals we dat woord kennen, is een talig construct.

Ik haal dit even naar voren. Dit komt op mij toch over als een redelijk zuivere vorm van kantianisme. Met als enige verschil dat jij datgene wat 'de dingen' voorafgaand aan de vorm die ze door geest krijgen geen 'objecten' wilt noemen.

Ik kan er kort wat dingen over zeggen.

Vroege Wittgenstein heeft de taal uitgewerkt als een systeem om afbeeldingen van de wereld te maken. Hij kwam tot de conclusie dat ethische en metafysische uitspraken betekenisloos zijn, en daardoor dat het overgrote deel van filosofie op misverstand berust.

“Waarvan men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen” was zijn conclusie. En dat deed hij dus ook. Hij beschouwde de filosofische vraagstukken hiermee “opgelost” en stopte er dus mee. Hoe mooi is dat!

Een prachtig stuk, de Tractacus, en deze daad bij het woord voegen is meer dan een kers op de taart.

Maar het was natuurlijk gedoemd te falen. In de andere dingen die hij probeerde was hij lang niet zo goed (hij was bijvoorbeeld een bijzonder slechte leraar) en bovendien besefte hij zich langzaam maar zeker de fout die hij en zijn voorgangers gemaakt hadden: het maken van afbeeldingen is slechts één specifieke modus van taal, waarvan er velen zijn. Die ene modus had hij uitgewerkt, maar alle andere…

Je moet taal vele malen ruimer opvatten dan men gewend is te doen, om iets te kunnen zien van wat het eigenlijk is.

Taal is geen afbeelding van de wereld, maar een onderdeel van de wereld, een handeling in de wereld die een definitieve bijdrage doet aan wat de wereld is, en hoe die is. Taal is niet zomaar een ding dat wij hanteren, maar de weg die wij bewandelen.

De taal is een labyrinth van wegen. Je komt van de ene kant en je weet de weg; je komt van een andere kant op dezelfde plaats, en je weet de weg niet meer.

(...)

In ieder geval, bottom line, het allerbelangrijkste aan dit alles, en het punt dat ook Wittgenstein steeds benadrukt, is dat de taal niet zomaar een ding is in de wereld, maar een noodzakelijk ingrediënt van alle andere dingen, onze wijze van beschouwen en daarmee onze wijze van in de wereld staan.

Er is taal. Dat is geen toevallig gegeven, maar de grondtoon van al het andere. Hoe de wereld zonder taal zou zijn, dat kunnen we ons niet eens voorstellen, en daarom kunnen we het ook niet wegredeneren.

God zou dat kunnen, in theorie. Wij niet.

Daarom kunnen we niet over objecten spreken, bijvoorbeeld, voordat wij ze een naam geven. Want de dingen worden juist objecten, individueel, afgescheiden, gestructureerd, ordelijk, in het benoemen dat wij doen.

Ik zou je uiteenzetting en toepassing van Wittgensteins filosofie graag van een kritische reactie willen voorzien. Maar voordat ik dat doe, zou ik je het volgende citaat willen laten lezen uit: David Pears, The False Prison: A Study of the Development of Wittgenstein's Philosophy, pp. 13-15:

However, he [Wittgenstein] did hold an uncritical belief about the phenomena, which he later abandoned: he believed that language is shaped by the intrinsic nature of the underlying simple objects. The weakness of this thesis was that there is no independent standpoint from which it could be established or refuted. It may seem strange that he should dismiss speculative metaphysics in the Tractatus and yet adopt such an uncritical view of the application of language to the world, but the explanation is not far to seek. It is comparatively easy to see that we have no standpoint from which to assess the relation between the phenomenal world and a reality which is supposed to lie behind it. But it is far less easy to see that we have no standpoint from which to assess the relation between our words and the things to which we apply them.

(...)

It is worth developing the contrast between these two insights. The easy one is that there is no standpoint from which we can set up the distinction between ordinary phenomena and metaphysical reality. That leaves us with the phenomena, but with the phenomena no longer contrasted with anything behind them.

(...)

The other insight is far more difficult to attain, and Wittgenstein certainly did not attain it in the Tractatus.

(Dan volgt er een gedeelte waarin Pears uitlegt dat Wittgenstein in de Philsophische Untersuchungen laat zien dat Platonisme, d.w.z. de positie dat er standaarden buiten ons zijn die de vaste grond vormen voor het betekenisvol gebruiken van taal, niet waar kan zijn.)

If he is right, the rejection of Platonism does not force us to adopt any other single explanation. (...) If realism is pushed to its extreme point, Platonism, it loses all its explanatory power and it automatically inflicts the same loss on its opposite number, conventionalism.

Mijn vragen zijn (a) of je begrijpt wat Pears bedoelt en (b) of je je kunt vinden in zijn weergave van Wittgensteins vroege en late filosofie. Als (a) niet het geval is, zal ik het in mijn eigen woorden moeten formuleren, maar ik vind dat Pears het kernachtig weergeeft.

[Peter van Velzen]

Dit is misschien ook aardig om te weten:

Als je een mensenkind opvoedt met een chimpkind dan is de chimp in alles beter dan de mens.
Dit verandert snel en ingrijpend als het kind begint te spreken, dan is alleen de kracht van de chimp nog over.

Kennelijk is voor de mens taal van het begin af aan heel belangrijk.

PS.
Zulks moet wel onder gedegen toezicht gebeuren, want chimps zijn niet zo aardig als ze lijken.

Je kunt hier ook achter komen zonder ze bij elkaar te brengen. het was mij ook bekend, maar iK schreef dat vooral toe aan het feit dat mensen veel meer moeten leren, alvorens iets te kunnen en veel meer leren door na-apen dan Chimps. Taal leren geschiedt grotendeels door na-aperij, dus dat heeft met elkaar te maken. Wij hebben vooral een instinct voor babbelen. Ook volwassen Chimps blijken in sommige taken sneller dan mensen. Al zijn ook bij hen de jongsten degenen die het snelst leren.

[Amerauder]

Ik heb ondertussen wat gelezen over de ontwikkeling van kinderen in de eerste twee jaar, en zoals ik had kunnen verwachten ontwikkelen zowel het gezichtsvermogen als het spraakvermogen zich al vroeg. De baby is in eerste instantie bijziende en maakt geluiden die voor de ouders bestemd zijn. Andere objecten komen pas later. Alsook het grijpen. Amerauder heeft dus grotendeels gelijk. Maar dat meende ik al. Ik ben nog steeds van mening dat hij ietwat overdrijft, maar het is een feit dat we nauwelijks herinneringen hebben aan de tijd vóórdat we serieus begonnen te praten, dus in de praktijk klopt zijn visie in sterkere mate dan ik oorspronkelijk dacht.

Mijn complimenten Peter voor de wijze waarop je in het gesprek staat. Je bent op zoek naar de waarheid zonder dat te laten overschaduwen door gehechtheid aan overtuigingen en posities, zaken die natuurlijk altijd meespelen maar die klein gehouden dienen te worden. Ik denk dat wij hier allemaal nog wat van kunnen leren.