Wie zegt dat alle mensen hetzelfde zijn, heeft nog nooit een ander gesproken
Over je claim dat (a) elke cultuur, ook de cyclische culturen, de geschiedenis (zowel van het universum als van de mensheid) feitelijk als een lineair proces zagen, met een begin, waarvóór er geen wereld en geen tijd was, en een einde waarin alles tot volheid en bestemming komt, en daarmee verbonden (b) dat elke cultuur streeft naar de materiële vooruitgang van de mensheid.
Je maakt in je bewijsvoering van die claims zowiezo een rare gevolgtrekking door zoroasterisme, jodendom, islam en christendom als aparte stromingen te beschouwen wat geschiedsopvatting betreft. Maar juist ook daarin is de islam sterk gestempeld door christendom en jodendom, het christendom door het jodendom en het jodendom door het zoroasterisme. Dat de Europese Verlichting vervolgens in haar geschiedsopvatting weer sterk gestempeld is door het christendom (iets dat me evident lijkt; hoe zou het ook anders kunnen) ligt dus gewoon in het verlengde daarvan. Het zijn allemaal takken aan de zoroasterisch-abrahamitische boom. Zelfs het Westerse atheisme is dat. Het is niet voor niets dat het eerste wat Dawkins doet, de God van het Oude Testament doorboren.
Kortom: je toont met die rammelende tarotsessie (met de religies als speelkaarten) al aan, dat je geen historisch besef hebt van hoe deze godsdiensten elkaar beïnvloed hebben.
Dan wat de culturen met een cyclische tijdsopvatting betreft: ik heb je citaten er nog maar eens bijgezocht. Ze zijn er in hun stelligheid een fraai voorbeeld van dat hoe minder men een zaak heeft doorvorst, hoe harder en feller men is in zijn uitlatingen.
siger over lineaire eschatologie in cyclische culturen schreef:Dat de niet-cyclische tijd van het christendom tot vooruitgangsdenken leidde, kan niet onderbouwd worden met historische feiten. Bovendien is deze tijdsopvatting niet exclusief bijbels. Ook bijvoorbeeld zoroastrianisme, boeddhisme, hindoeisme (met name vaishnavisme) en islam hebben een geschiedenis gericht op heilsverwachting.
Er bestaat geen godsdienst of ideologie die niet een mythisch verhaal aanbiedt waarin de mensheid gevoerd wordt naar punt Z, waar haar noden gelenigd zijn. Zoiets opeisen voor één ideologie is fout, en is het begin van het tegengestelde (!).
siger; over vooruitgang schreef:Moderniteit komt niet voort uit één godsdienst of één traditie of één ras. Vooruitgang is het gevolg van mondiale uitwisseling, en hoort de mensheid toe.
Elke kalender gesteund op gevorderde astronomie is circulair, omdat de hemellichamen steeds terugkeren. Ik geloof niet dat er ooit een Maya gezegd heeft: "we moeten ons lot niet trachten te verbeteren, want binnen 5000 jaar verandert het eerste cijfer van onze jaartelling toch weer."
Ik heb één en ander eens na zitten pluizen, want wat je hier allemaal beweert klopte niet bepaald met hoe ik dat altijd had begrepen; maar goed, ik kon er natuurlijk naast zitten... Dus eens wat boeken uit mijn boekenkast afgestoft.
Uit mijn handboek van de wereldreligies, uitgegeven bij Cambridge University Press, onder redactie van Ninian Smart, met de voor de hand liggende titel 'The Worlds Religions' (onderstrepingen van mijn hand):
Ninian Smart schreef:In all major systems of belief in Indian culture there prevailed a sense of decline. The present Age, or Kaliyuga, latest [=meest recente, anders had het 'final' moeten zijn] of the vast and endless cycles of time which go to make up the fabric of human existence, is one of increasing chaos and evil; and in the Buddhist cosmology there is a sense that religion declines the farther you get in time from the age of the Buddha himself.
These ideas were to be interpreted in terms of the doctrinal and philosophical themes which charicterize classical Indian culture. Pervasive [in Indiase religies dus] is the theme of rebirth or reincarnation. Each invididual living being traverses virtually endless time through many, many lives. The person's destiny is shaped by the deeds she has performed both before and in his life. This "law of karma" (action) binds living beings to the round of existence or samsara
Vervolgens gaat het dan verder hoe individuen na eindeloze omzwervingen uit de draaimolen van het bestaan kunnen ontsnappen
als individuen. Er is dus in deze Indiase denktraditie geen einde van de geschiedenis, geen consummatie van het heelal en wat daarin is, net zo min als dat er een begin is. Het universum is er gewoon, was er altijd al, en zal er altijd zijn. Hooguit kun je als individu na schier eindeloze omwentelingen te hebben gemaakt oplossen in een staat van vergetelheid.
Maar dat niet alleen: de menselijke geschiedenis wordt niet gezien als een proces van vooruitgang, maar er wordt juist verval verwacht. Er is geen verlossing denkbaar, behalve door eruit te stappen.
Je haalt in je postings het Vaisnaisme en de rol van de goddelijke manifestatie van Kalki aan om te staven dat ook in het hindoeïsme er een opgaande lijn is voor de mensheid, naar verlossing.
siger schreef:Ook bijvoorbeeld zoroastrianisme, boeddhisme, hindoeisme (met name vaishnavisme) en islam hebben een geschiedenis gericht op heilsverwachting.
In het hindoeisme zal Kalaki de tiende avatar van Vishnu zijn. Kalaki komt met een vlammend zwaard een eind maken aan de huidige tijd van duisternis en vergankelijkheid.
Maar in werkelijkheid heb je één elementje gepakt uit wat in werkelijkheid een korte notie van hoop binnen een cyclisch en pessimistisch geschiedsopvatting is:
Ik verwijs je daarvoor graag naar
deze pagina op wikipedia, waar het volgende valt te lezen:
Wikipedia schreef:Contemporary Hindu eschatology is linked in the Vaishnavite tradition to the figure of Kalki, or the tenth and last avatar of Vishnu before the age draws to a close, and
Shiva simultaneously dissolves and regenerates the universe.
Most Hindus acknowledge as part of their cosmology that we are living in the Kali Yuga literally "age of darkness", the last of four periods (Yuga) that make up the current age. Each period has seen a successive degeneration in the moral order and character of human beings, to the point that in the Kali Yuga where quarrel and hypocrisy are prevalent. Often, the invocation of Kaliyuga denotes a certain helplessness in the face of the horrors and suffering of the human condition and a nostalgia for a golden past or a future salvation.
However, Hindu conceptions of time, like those found in other non-Western traditions, is cyclical in that one age may end but another will always begin. As such,
the cycle of birth, growth, decay, death, and renewal at the individual level finds its echo in the cosmic order of all things, yet affected by the vagaries of the comings and goings of divine interventions in the Vaishnavite belief.
Most Hindus believe that Shiva will destroy the world
at the end of the
kalpa. Some Shaivites hold the view that he is
incessantly destroying and creating the world.
Kalki brengt geen werkelijke verlossing, de wereld zal vernietigd worden aan het einde van de aeon, en daarna begint het spel allemaal opnieuw. En belangrijk: mensen hebben geen effect op het verloop van de wereld: dat is namelijk onderworpen aan de omtrekkingen van de goden.
In het boeddhisme is het niet anders. Het boeddhisme kent bijvoorbeeld geen schepper, heeft die ook niet nodig, "as it postulates no ultimate beginning to the world, and regards it as sustained by natural laws."
Er is echter wel een 'Grote Brahma' van ons wereldsysteem, die er zelf ten onrechte van overtuigd was dat hij de schepper was. Dit kwam zo: om de zoveel tijd loopt een universum op zijn einde. Op dat moment worden wezens uit de lagere hemelniveaus als stralende goden herboren in een tweede hemel. Na een lange periode verschijnen dan de drie onderniveaus van het volgende hemelstadium, dat van de zuivere vorm. Op dat moment sterft één van de stralenden om in de hoogste van die onderniveaus te worden herboren als de 'Grote Brahma'. Na een tijdje wordt hij eenzaam, en wenst dat hij anderen om zich heen zou hebben. Zijn wens wordt al gauw vervuld, want andere stralende goden sterven eveneens, en worden ook herboren in die onderniveaus van dat volgende hemelstadium, op een niveau net onder Brahma. Maar door hun karma als zijn kabinet en hofhouding! De Grote Brahma, die zich zijn voorgaande leven als mindere godheid niet herinnert, denkt: "Ik ben Brahma, de Grote Brama... de Alziende, de Beheerser, de Heer, de Maker, de Schepper... deze andere wezens zijn mijn schepping!" Zijn ministers en hofhouding weten niet beter of dit is zo, en ze bevestigen hem "Ja, inderdaad". En als sommigen van hen uiteindelijk sterven en herboren worden als mensen ontwikkelen ze de mogelijkheid om hun vorige leven te herinneren, dan leren aldus dat de Grote Brahma de eeuwige schepper is van alle wezens. (Peter Harvey, An Introduction To Buddhism, Cambridge UP, 1990, 36)
Het gaat me er natuurlijk om dat ook de goden uiteindelijk weer terugkeren op de aarde. Wat je wilt bereiken als mens is zo tot verlichting komen, dat je uit de samsara - de eindeloze keerkring van het leven - ontsnapt en zelfs voorbij de hemelsferen van het vormloze bestaan (uit zuiver mentale wedergeboorten) trekt. Vooruitgang ligt dus niet op het aardse vlak, van de wereld (zulke vooruitgang wordt gedreven door verlangen en ego, bah! foei!), maar op het spirituele vlak, los van de materiële werkelijkheid.
Vooruitgang, de opbouw van de maatschappij en de menselijke drijfveren die dit stimuleren vormen zelfs het boeddhistische equivalent van een zondeval.
Peter Harvey schreef:The nearest thing to a creation story in Buddhism is its account of how being come to populate a world-system as it starts u in a new cycle of existence. The Aganna Sutta (D.III.80-98 ) says that, at this time, Radiant gods die and are reborn hovering over the re-evolving physical world, then an expanse of water in complete darkness. The reborn beings are seen as sexless, self-luminous and still semi-divine. After a long time, a crust of 'savoury earth' spreads out on the waters, and a gready being tastes it and craves for it. This primaeval act of desire is imitated by others, till the beings lose their self-luminosity, become more solid and proud of their appearance, and so eventually develop in two sexes. Their environment is rich in food, but the more they greedily gather in its bounty, the less it gives. Eventually the idea of private property develops, and theft, lying and violence come in its train. By now recognizably human, the people then form a social contract to choose a king who will rule over them and punish wrongdoers. Thus goes the Buddhist account of a 'fall', due to greed and pride, and of the development of sexuality, human beings and society
Vooruitgang is volgens het boeddhisme dus gelijk aan de ondergang van de mensheid.
Toch valt de tegenstelling cyclisch tegenover lineair op zich niet samen met statisch versus dynamies.
Anthony Aveni in 'Empires of Time' dat de Maya's om de twintig jaar een
katun-stelae uit steen oprichtten.
Anthony Aveni schreef:Like the days of the 260-cycle, each katun carried its prophesies while at the same time it also harbored the record of what had already transpired. This curious admixture of time-past and time-future concocted within a cyclic framework suggest that the ancient Maya did not segregate past from future as we do. For them the past could and, indeed, did repeat itself. If you paid close enough attention to time, you could see that the past already contained the future.
Duidelijk cyclisch dus. Dat wil echter niet zeggen dat er bij de Maya's geen mogelijkheid tot verandering op de geschiedenis was.
Anthony Aveni schreef:Each page of the Venus Table in the Dresden Codex foretells what whill befall the people on the occasion of Venus's reappearance in the sky; but, as we also have seen, the omens as well as the planetary aspects that bear the change lightly with time. Great extremes at the horizon are not exactly the same, nor is every battle and subsequent capture. The Maya wrote history the way a musician composes variations on a theme: the themes that portray the actions of the gods and their distant ancestors are not repeated; they are re-enacted. Past deeds already harbor the seeds of the future. (..)
En die mogelijkheid werdt als een mogelijkheid tot verbetering gezien, vanuit de creatieve akt, die op elk moment kon worden nagespeeld:
Anthony Aveni schreef:But the Maya were calculating and contemplating previous creations; they could project themselves as far backward or forward as they wanted because, for them, time was something without end or beginning. As far as we can judge they believed in ultimate creation; and for them, there would be no final destruction.
Aveni bespreekt nog veel meer tijdsopvattingen. Bijvoorbeeld van een primitieve stam op het eiland Trobrian, wiens taal geen tijdwijzen kent. Ze hebben er een afkeer van, verteld te worden wat ze moeten doen, ze ervaren de werkelijkheid atemporeel, in termen van vaste door patronen bepaalde gehelen. Zo duidt het woord u'ula bij hen zowel de tronk aan op welke de boom rust; de paal waarop het huis rust; het openingsvers waarop de gebedsspreuk rust; de leider op welke de groep jagers rust.
Anthony Aveni schreef:Pattern is the source of truth in this culture. Lineair connections, causality, and sequentiality are no concerns of theirs. They place no value on the future as we do when we use the word progress to describe which way we shall go to get to it. For them, the present is not the road to the future, an the future is neither good nor bad, better nor worse than the past. Even their means are not climactic. there is no "just desert" to look forward to. Instead, the relish, the most savory part of the dinner, is consumed with the rest of the staple food. The persistent sameness that seems so irksome to us is perfectly normal to them.
Ik hoop hiermee aangetoond te hebben dat er wel degelijk culturen zijn die niet aan vooruitgang denken, bijv. de pessimistisch-statisch denkende hindoes en boeddhisten, en de Trobrianders. De Maya's kenden vooruitgang, maar zelfs daar wordt vooruitgang anders gedacht dan binnen ons lineaire denken, dat dit voorstelt in termen van gestage progressie. Bij de Maya's is het een nieuwe ronde met een nieuwe mogelijkheid tot scheppen. Het voorbijgegane komt echter wel degelijk weer een keer voorbij.
Dat is dus compleet anders als tijd, gedacht als een zich langzaam ontrollend koord, zoals wij dat in het christendom kennen.
Edit Sararje: Hoefde gelukkig in deze enorm post maar een tag te herstellen.
