Uitgeverij Contact, 2005
ISBN: 90.254.2571.2
208 bladzijden, € 16,90.
In dit handzame en makkelijk leesbare boek bekijkt Michiel Hegener, free lance journalist voor onder meer NRC Handelsblad, de vrijheid van godsdienst eens van de andere kant. Normaal gesproken gaat de vrijheid van godsdienst over de vrijheid om een godsdienst aan te nemen of te beleven, godsdienstoefeningen te houden, etc. Dit boek gaat over de problemen die mensen tegen kunnen komen, wanneer ze hun godsdienst af willen zweren, willen verlaten dus.
V.w.b. Nederland begint hij bij de Grondwet, waarin de vrijheid van godsdienst met zoveel woorden is opgenomen. De Grondwet garandeert echter ieder het recht om godsdienst uit te oefenen of te belijden; maar waarom is het recht om een godsdienst te verlaten niet in de Nederlandse Grondwet opgenomen? Wat dat betreft is de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens beter toegerust: daarin wordt ook gesproken van “het recht om van godsdienst of overtuiging te veranderen”.
Vervolgens beschrijft hij de mate van geloofsvrijheid, die mensen genieten; deze hangt samen met de vrijheid die de betreffende religie biedt, die de betreffende geloofsgemeenschap biedt, de nationale wetgeving en de internationale mensenrechtenverdragen.
De meeste christenen vinden in theorie dat een christen het christendom kan verlaten. Boeddhisten en Hindoes ook. De islam is op dit moment volgens de schrijver d enige religie met sancties voor uittreders. Afvalligen moeten worden gedood, zegt de sharia. Daarentegen zijn er islamitische gelovigen en leiders, die dat absurd vinden of vinden dat er sprake is van een misverstand.
Hoe de geloofsgemeenschappen met afvalligheid omgaan, is een andere kwestie. Op het internet zijn vele verklaringen van afvalligen te vinden, die beschrijven hoe moeilijk het hen gemaakt is toen zij hun geloofsgemeenschap verlieten, o.a. van christenen, islamieten, ex-hindoe-goeroe-aanhangers. Hoeveel gelovigen breken met hun religie wordt nergens bijgehouden, dus zijn cijfers moeilijk te verzamelen. Nader wordt ingegaan op de situatie in verschillende landen, waaronder Nederland.
Beschreven wordt de manier van omgaan met aannemen van gelovigen en het afscheid nemen van hen, bij christenen in verschillende denominaties, islamieten, Hindoes, boeddhisten, joden en atheïsten en humanisten.
Hegener beschrijft ook oplossingen voor het probleem van sancties voor afvalligheid: hij vindt dat de overheid beleidsmatig veel meer aandacht aan de zgn. horizontale werking van godsdienstvrijheid (dat mensen onderling elkaar niet in de weg mogen staan een godsdienst aan te nemen of te verwerpen) moet besteden. Voorlichting over het recht om van religie te veranderen ziet hij als noodzakelijk. Aanscherping van strafwetgeving kan ook. Civielrechtelijke mogelijkheden zijn er ook, maar hoeveel kinderen kunnen daar gebruik van maken? Zeker als hun ouders hen willen beletten hun van huis uit meegekregen religie te verlaten? Internationale (mensenrechten)verdragen kunnen ook meehelpen, zeker wanneer zij directe werking hebben naar de ondertekenende staten. Zo wijst hij op het BuPo-verdrag (Internationaal Verdrag inzake Burger en Politieke Rechten), Het EVRM (Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens), en het IVRK (Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind). Met deze verdragen en wetten in de hand kan in dezen al veel bereikt worden, mits de overheid zich er niet van af maakt.
Hegener is van mening, dat iedereen vrij moet zijn om een eigen (of geen) religie te kiezen en daar zo hij wil uit te stappen. Kinderen hebben in dit opzicht niet veel te kiezen: zij worden a.h.w. meegezogen in de slipstream van wat hun ouders hen bijbrengen in de opvoeding. Hij pleit ook voor een opvoeding, waarin een zo breed mogelijk spectrum van religies en aanverwante stromingen een kans krijgen om door het kind gehoord te worden, zodat het kind een beter gefundeerde keuze kan maken.
Hij is voorstander van een recht van iedereen in Nederland (noot Maestro: waarom eigenlijk niet overal?) om in religieus en levensbeschouwelijk opzicht vrij gelaten te worden, maar vindt het minstens zo belangrijk dat mensen zich houden aan de plicht om anderen daarin vrij te laten, en op te komen voor derden wier vrijheid van godsdienst wordt bedreigd.
Ik vond het een erg aardig boek. De schrijver bekijkt de zaken eens van een andere kant, en dat is erg nuttig, omdat daarover toch weinig bekend is, en discussies daarover zelden gevoerd worden. Vooral de manier waarop religieuze mensen in de opvoeding de vrijheid van hun kinderen beperken was voor mij een eye-opener, en dat daartegen ook nog wel wat te doen is, ook via (handhaving van) wetgeving, zette me ook aan het denken.
Een lezenswaardig boekje! Aanbevolen!
Groet!
Maestro
