Alvin Plantinga: reformed epistemology

[Fjedka]

Geboren in de Verenigde Staten en van Friese komaf, ontwikkelde Alvin Plantinga zich tot een van de meest vooraanstaande filosofische apologeten van het christendom.
In onderstaande youtube-lecture behandelt de filosoof Matt McCormick zijn filosofie, bekend geworden onder de naam reformed epistomology. In deze driedelige lecture maakt hij in de eerste twee delen duidelijk wat deze filosofie inhoudt en behandelt hij in de laatste een aantal objecties hiertegen.

https://www.youtube.com/watch?v=LPl9jQFnlzM

Synopsis van de eerste twee delen:

Het draait bij Plantinga om dat wat hij de sensus divinatus noemt. Hij benoemt dit aanvoelen van het goddelijke dat volgens hem in ieder mens zit als zijnde een basisgeloof, als een geloof dat geen verdere onderbouwing behoeft.
Om dit te kunnen onderbouwen poogt hij een wig te drijven in het evidentialisme en daarmee in het foundationalisme. Even kort door de bocht: foundationalisme is de filosofische aanname dat iedere overtuiging uiteindelijk, wanneer je maar genoeg doorvraagt, gebaseerd is op een aaname die niet verder onderbouwd kan worden, maar simpelweg zelf-evident wordt geacht. Een basisaanname is waar en zal dat ook altijd blijven, ongeacht eventuele nieuwe voor handen komende informatie. Descartes is wellicht de meest bekende foundationalist met zijn basisaanname: "Ik denk, dus ik ben". Andere basisaannames zijn bijvoorbeeld 1+1=2 en die voortvloeiende uit Arisoteles' wet van de non-contradictie, zoals A=A en A=nietB. De stelling bijvoorbeeld dat vrijgezellen ongetrouwd zijn is zelf-evident.

Plantinga beweert dat foundationalisme een vergissing is. Hij claimt dat er nog veel meer beweringen zijn die zijn aan te merken als basisgeloof, alhoewel die open staan voor heroverweging, maar dat doen ook voornoemde klassieke basisaannames, want die zijn zelf-referentiëel incoherent (zie de lecture voor meer detail). In het kort komt het erop neer dat foundationalisme berust op een cirkelredenering. Foundationalisme is niet te verantwoorden aan de hand van foundationalisme zelf. Zo redenerende schept hij de ruimte om zijn aanname dat (Alvinga's speciek Calvinistische) God bestaat een basisaanname is die zelf-evident is en geen verdere rationalisatie behoeft.
Uiteraard, zo beweert hij, dien je elke aanname te bevragen, maar indien er in jouw ogen geen overtuigend tegenbewijs is is het volkomen rationeel om ervan te blijven uitgaan, zoals je uitgaat van de aanname dat die vrouw op de foto je moeder is, of dat een berg er nog steeds is wanneer je er niet meer naar kijkt (Plantinga's voorbeelden).

Ik daag bij deze eenieder uit om Plantinga's vermeende gelijk te betwisten, of te onderbouwen.
Let wel. Dit is niet de eerste de beste apologeet, maar volgens velen de crème de la crème.
Beter is er niet voorhanden. Het kan toch niet zo zijn dat de eerste de beste amateurfilosoof op een forum als dit brandhout van hem maakt?

Spelfout in topictitel gecorrigeerd, Rereformed

[Rereformed]

Het kan toch niet zo zijn dat de eerste de beste amateurfilosoof op een forum als dit brandhout van hem maakt?

Maar, omgekeerd, kan men wel zeggen dat Paas & Peels in hun boek ("Geloof in een hogere macht is natuurlijk aangelegd") op Plantinga steunen?

Ik begrijp overigens niet hoe je erop komt dat Plantinga foundationalism ziet als een vergissing, en zegt dat hij er een wig in drijft.
Foundationalism lijkt mij evident en niet omver te kegelen. Is het niet zo dat Plantinga dit dan ook niet tegenspreekt, maar het eenvoudig uitbreidt met het begrip godsbesef?

Om het te begrijpen zal ik wellicht die lecture moeten beluisteren die met de conclusie komt dat de basisaxioma's "zelf-referentiëel incoherent" zijn, wat dat dan ook moge betekenen, maar volgt dan daaruit weer niet dat de 'sensus divinitatis' ook "zelf-referentiëel incoherent" is?

[Fjedka]

Maar, omgekeerd, kan men wel zeggen dat Paas & Peels in hun boek ("Geloof in een hogere macht is natuurlijk aangelegd") op Plantinga steunen?

Ongetwijfeld.

Ik begrijp overigens niet hoe je erop komt dat Plantinga foundationalism ziet als een vergissing, en zegt dat hij er een wig in drijft.

Dat zegt prof. McCormick inderdaad.

Foundationalism lijkt mij evident en niet omver te kegelen. Is het niet zo dat Plantinga dit dan ook niet tegenspreekt, maar het eenvoudig uitbreidt met het begrip godsbesef?

Hij poogt het zodanig uit zijn verband te rukken dat hij zijn godsbesef er in kan nestelen.

[Rereformed]

Hij poogt het zodanig uit zijn verband te rukken dat hij zijn godsbesef er in kan nestelen.

Zo heb ik het ook altijd begrepen. Of anders gezegd, op die manier kan ik het nog begrijpen.

Voorts kan ik Plantinga's opvatting dat godsbesef "direct, immediate and basic" is begrijpen als de enige grasspriet waar je je nog aan vast kan houden nadat je zoals Plantinga gedwongen wordt de aloude 'natuurlijke theologie' (het godsbestaan kan uit de natuur worden afgeleid) te moeten opgeven. In plaats van hem te zien als iemand die een nieuwe kracht schenkt aan het godsgeloof zie ik hem dan ook eerder als iemand die de eeuwenoude 'natuurlijke theologie' definitief ontmaskert en begraaft en dus zijn steentje bijdraagt aan de algehele onttakeling van de religie.

Geloof kon zich altijd buigen op 'speciale openbaring' (Gods woord), die gebouwd werd op een basis van 'bewijs van God uit de natuur'. Nu ze allebei definitief zijn ontmaskerd als ondeugdelijk, blijft alleen nog het argument 'ik ervaar Hem' over, iets waar alle Jesus-freaks ons gehele leven al mee bekogeld hebben. 'Geloof op gevoel' is een krachtige basis om je eigen geloof boven ieder debat of kritiek mee droog te stellen, maar omdat het grenzeloze subjectiviteit is, is het ook volkomen krachteloos om er een ander mee te overtuigen.

[Fjedka]

Om het te begrijpen zal ik wellicht die lecture moeten beluisteren die met de conclusie komt dat de basisaxioma's "zelf-referentiëel incoherent" zijn, wat dat dan ook moge betekenen,

Tot die conclusie komt Plantinga. McCormick plaatst daar vervolgens weer zijn vraagtekens bij in het laatste deel van de lecture.

maar volgt dan daaruit weer niet dat de 'sensus divinitatis' ook "zelf-referentiëel incoherent" is?

Wanneer je het mij vraagt wel. Plantinga's filosofie opende de deur voor presuppositionalisten als Sye ten Bruggencate, die stellen dat er geen zekere kennis is, behalve door God. Dergelijke apologeten halen je het bloed onder de nagels vandaan. Ze blijven bij alles wat je zegt maar de mantra herhalen: "How do you know?", om desgevraagd zelf triomfantelijk uit te roepen: "Door God alleen!". Dergelijke apologetiek moet nog goed en wel overwaaien naar Europa, maar maak je borst maar vast nat voor een hele nieuwe lichting Nederlandstalige presuppositionalistische internettrollen.

Voorts kan ik Plantinga's opvatting dat godsbesef "direct, immediate and basic" is begrijpen als de enige grasspriet waar je je nog aan vast kan houden nadat je zoals Plantinga gedwongen wordt de aloude 'natuurlijke theologie' (het godsbestaan kan uit de natuur worden afgeleid) te moeten opgeven. In plaats van hem te zien als iemand die een nieuwe kracht schenkt aan het godsgeloof zie ik hem dan ook eerder als iemand die de eeuwenoude 'natuurlijke theologie' definitief ontmaskert en begraaft en dus zijn steentje bijdraagt aan de algehele onttakeling van de religie.

Geloof kon zich altijd buigen op 'speciale openbaring' (Gods woord), die gebouwd werd op een basis van 'bewijs van God uit de natuur'. Nu ze allebei definitief zijn ontmaskerd als ondeugdelijk, blijft alleen nog het argument 'ik ervaar Hem' over, iets waar alle Jesus-freaks ons gehele leven al mee bekogeld hebben. 'Geloof op gevoel' is een krachtige basis om je eigen geloof boven ieder debat of kritiek mee droog te stellen, maar omdat het grenzeloze subjectiviteit is, is het ook volkomen krachteloos om er een ander mee te overtuigen.

Zeker. Ik kan me dan ook nauwelijks voorstellen hoe iemand, zeker tegenwoordig, tot geloof komt door middel van apologetie. Apologetie was en is nu juist een poging tot rationalisatie van geloof en niet zozeer geschikt als vehikel tot evangelisatie.

[HankS]

Grappig , ik heb net hier http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... 33&t=13929" onclick="window.open(this.href);return false; iets geschreven dat het idee van een godsbesef onderuit haalt.
Ik kan me niet voorstellen dat Plantinga, maar ook Paas en Peels dit standaardwerk over religieus denken niet zouden kennen. Aan de andere kant kan ik me ook voorstellen dat ze zich niet aangesproken voelen juist vanuit het idee dat er zoiets is als een godsbesef want dat maakt namelijk jou als gelovige tot iets heel erg bijzonders. Het uitverkoren zijn van de Joden heeft daar ook mee te maken.
En het verklaart tegelijk ook de oogkleppen en het compartimentsdenken van de toch niet echt hele domme apologeten.
Het verklaart heel erg goed hoe feilbaar ons brein is, terwijl we er op vertrouwen en daardoor menen dat het te vertrouwen is. Filosofie kan de neiging hebben om puzzeldenkfouten te maken, systeembouw te verrichten op metafysica die intern logisch consistent lijkt maar in feite betekenisloos is omdat het alleen maar op a priori aannames berust en dus alleen maar talige constructen zijn.
Veel moderne gelovigen hebben hun geloof op die manier helemaal dichtgetimmerd, terwijl het daardoor lijkt alsof ze tegen beter weten in zichzelf daar mee overtuigen kunnen en misschien is dat nog wel de enige manier waarop ze hun overtuiging al jonglerend in de lucht kunnen houden.
Er zijn steeds minder rationele aanwijzingen te vinden in de mens-wetenschappelijke disciplines ( behalve dan bij theologen) dat er zoiets als godsbesef bestaat . Het religieuze denken is een bijproduct van ons mentale systeem, zoals muziek en kunst met een grote en een kleine k dat ook zijn. Het is als de mot die zichzelf tegen kunstlicht of in de vlam van een kaars dood vliegt, bijproduct van dat wat ooit deed overleven.
En ik denk dat veel gelovigen zichzelf net zoals motten dat doen letterlijk doodvliegen .

[PietV.]

Ik daag bij deze eenieder uit om Plantinga's vermeende gelijk te betwisten, of te onderbouwen.
Let wel. Dit is niet de eerste de beste apologeet, maar volgens velen de crème de la crème.
Beter is er niet voorhanden. Het kan toch niet zo zijn dat de eerste de beste amateurfilosoof op een forum als dit brandhout van hem maakt?

Gekscherend wordt er weleens gezegd dat de katholieken een paus hebben en de protestanten in dit geval dus ook. Een klein deel van de filosofen bewondert hem de rest kan hem maar met mate pruimen. In mijn geheugen staan uitdrukkingen als hij brengt filosofie terug naar de middeleeuwen, doordrenkt filosofie met theologie.

Ik heb vorig jaar Plantinga kort samengevat onder vraag 66. De kritieken in zijn richting zijn niet mals, Stephen Law, Jerry Coyne en ontelbare anderen hebben hem bekritiseerd. Hieronder in hoofdlijnen zijn filosofische bijdrage aan de mensheid. En het wordt ook door de apologeten in Nederland als zoete koek geslikt.

Sommige apologeten doen een beroep op de sensus divinitatis een volgens hen ingebouwde cognitieve modaliteit die wijst naar het bestaan van een god. In de volksmond zou je dit kunnen beschrijven als het gevoel in de “onderbuik”. Mensen die dit niet hebben zijn niet goed toegerust en hebben volgens hen een gebrek, deze aandoening heet rationaliteit. (Alvin Plantinga). Een cirkelvormige constructie die waarschijnlijk ook voor een kaboutergelovige kan gelden. Onder het motto: “Ik ben uitgerust met een ingebouwde kabouterdetector die mij voorziet van de juiste informatie”. Nu gaan de sympathisanten van deze sd-module nog een stapje verder, het apparaat vertoont een dysfunctie een vervorming die ontstaan is door de erfzonde. De ontregeling zorgt voor valse goden of geen goden. Ook naturalistische verklaringsmodellen zijn gebaseerd op een verkeerde afstelling van deze module. Dit kan verholpen worden door te zorgen voor een betere epistemische omgeving die met enige volharding succesvol gericht kan worden op de productie van het ware geloof. Deze waarborg (warrant) geldt slechts binnen de veronderstelling dat er een god bestaat en het geheel niet weerlegd wordt door defeaters. Volgens Plantinga zijn de drie meest uitgesproken defeaters die hier voor in aanmerking komen namelijk (1) de resultaten van historische Bijbelkritiek, (2) de erkenning van de variëteit en het belang van andere religies die onverenigbaar zijn met het christelijk geloof samen met postmoderne claims en de (3) erkenning van de eerder genoemde feiten van lijden en kwaad in de wereld. Nu kunnen er nog bezwaren tegen de centrale theïstische claims ingediend worden (de facto) of er kan simpel gesteld worden dat waarheidsvragen irrelevant want niemand weet het (de jure). Ik ben niet bezig met de schrijver van Hubbard of Tolkien maar met de betogen van christelijke academici. Dit soort verzonnen verklaringsmodellen rond een sd-ontvanger (godspot, teleologische antenne etc) omzeilt slinks de echte vraag namelijk is het “waar”. Is christelijke science- of ancient fiction intellectueel aanvaardbaar? Wordt het geloofwaardig om er een tekst uit de bronstijd uit Romeinen 1:18-20 aan vast te koppelen als referentie. Onder het motto hier heb ik dit stukje bewijs gevonden voor deze ingebouwde module. Die uiteraard niet valt onder de noemer toegankelijkheid en geenszins empirisch is te bevestigen.

[Rereformed]

Overigens is het begrip sensus divinitatis al door Calvijn uitgevonden. Plantinga geeft er enkel een draai aan:
http://en.wikipedia.org/wiki/Sensus_divinitatis" onclick="window.open(this.href);return false;.

[Peter van Velzen]

Ik daag bij deze eenieder uit om Plantinga's vermeende gelijk te betwisten, of te onderbouwen.
Let wel. Dit is niet de eerste de beste apologeet, maar volgens velen de crème de la crème.
Beter is er niet voorhanden. Het kan toch niet zo zijn dat de eerste de beste amateurfilosoof op een forum als dit brandhout van hem maakt?

De eerste de beste amateurfilosoof kan dat waarschijnlijk wel.
Het is helemaal niet "redelijk" om een basisaanname ook maar te doen, laat staan te handhaven, tenzij met behulp van die basisaanmame iets kan worden bereikt dat men waardeert. Het is daarentegen volstrekt "redelijk" een basisaanname te doen, die logischerwijs voorspellingen inhoudt die uitkomen.

Plantinga zal dus moeten aantonen wat hij met zijn basisaanname bereikt, wil ze "redelijk" worden genoemd. Mijn basis aanname is bijvoorbeeld dat er geen god bestaat. Daarmee bereik ik in elk geval dat ik een theorie aanhang die in principe gefalcificeerd kan worden (elke god die dit wil, kan haar falcificeren), en dat ik kan voorspellen, dat bidden (in een dubbelblind expiriment) niet werkt, en dat ongelovigen niet vaker het slachtoffer van natuurgeweld worden dan gelovigen. (hetgeen met de tegengestelde aanname niet goed mogelijk is). Is Plantiga's aanname even redelijk als de mijne? Is hij - net als ik - in staat haar bij te stellen als er waarnemingen voorhanden zijn, die op het tegendeel wijzen?

Het gaat er niet om of een aanname in absolute zin redelijk is, het gaat er om of zij ook relatief redelijker is dan een concurrerende aanname. De vraag is met name ook of de aanname relatief beter of minder goed in overeenstemming is met onze waarnemingen. Elke filosofie die dat aspect negeert, kan wat mij betreft inderdaad beter als brandhout gebruikt worden. De filsofen zelf uiteraard niet. zolang zij er toe in staat zijn nodig ik ze graag uit voor een goed gesprek. (Ting-li - beste kleinschoonzoon - haal jij vast wat bier voor in de koelkast?)

Mijn scheerapparaat is stuk, maar het scheermes van Ockham weet ik nog wel te hanteren.

[HenkM]

Vorig jaar was ik zowaar op de 'Dag van het Atheïsme' in Utrecht, waar ene Herman Philipse gehakt maakte van Plantinga.

Het hoe en waarom is me niet bijgebleven. Daarna, ik had helemaal geen weet van Plantinga, kwam ik die naam tegen in debatten met o.m. Harris, en Kraus (meen ik). Ook die lieten geen spaan heel van die figuur.

Maar ik schakel geestelijk al direct uit bij het horen van een zg 'god-bewijs' ... dat moet (ten principale !!!) lariekoek zijn.

[Doppelgänger]

Het klopt ook simpelweg niet. Filosofische argumenten staan niet gelijk aan empirisch bewijs. Je hebt dan hooguit bewijs geleverd voor het feit dat je een logisch valide argument kunt construeren. Of dat argument ook betrekking heeft op de werkelijkheid, is een andere kwestie. Een premisse moet immers wél waar zijn, anders is het slechts hersengymnastiek. Men zou dus beter kunnen spreken van een godsargument i.p.v. godsbewijs.

[HenkM]

Het klopt ook simpelweg niet. Filosofische argumenten staan niet gelijk aan empirisch bewijs. Je hebt dan hooguit bewijs geleverd voor het feit dat je een logisch valide argument kunt construeren. Of dat argument ook betrekking heeft op de werkelijkheid, is een andere kwestie. Een premisse moet immers wél waar zijn, anders is het slechts hersengymnastiek. Men zou dus beter kunnen spreken van een godsargument i.p.v. godsbewijs.

Ik meen me ook vagelijk te herinneren dat dáár op het betoog van Philipse stoelde.

[RobertP]

Over Planinga's 'God is properly basic belief' ben ik ooit in een lange discussie verzeild geraakt op Taede Smedes' website ( zie http://tasmedes.wordpress.com/2013/03/1 ... mment-8345) .

Ik heb het toen bestudeerd. Wat ik ervan begrijp komt het erop neer dat correcte beweringen gebaseerd zijn op andere beweringen. Het is dus en soort afhankelijksheidsgraaf in de bewijsvoering voor de juistheid van elke logische bewering:

er staat een paard in de gang <- ik heb het gezien <- mijn ogen werken goed <- mijn hersenen interpreteren mijn ogen correct <- ik kan mijn hersenen vertrouwen dat het geen illusie is.

Aan het begin moet een juiste (niet-cyclische) basisaanname staan. Als die niet juist is stort het geheel in. Maar die basisaanname kan niet niet gebaseerd zijn op ander bewijs, maar moet wel regelijk zijn. En daar gaat het hier om: wat is redelijk??

Het 'properly basic belief' is dus een basisaanname die niet afhangt van andere aannames, en waarvoor geen bewijs nodig is omdat het redelijk is. En Plantinga zegt dus doodleuk dat geloof in (zijn calvinistische) god zonder bewijs of argumentatie redelijk is omdat Geloof in god properly basic is.....

Plantinga's bewijs? Ik snap het niet helemaal maar lijkt erop gebaseerd te zijn dat er geen 'defeater' is, en omdat hij de stelling dat geloof redelijke bewijzen vereist verwerpt. (zie hier voor samenvatting: http://www.unc.edu/~theis/phil32/plantinga.html ). Al met al toch een staaltje special pleading om voor god de bewijslast minder hoog te leggen dan voor andere beweringen. Maar is het feit dat geloof in kabouters dan ook basic is geen defeater?

Mij lijkt 'the world is real' een prima basic belief om op te bouwen:

Er staat een paard in de gang <- ik heb het gezien <- wat ik zie is meestal correct omdat ik nog steeds leef en niet konstant met mijn fiets tegen obstakels aanknal.
Er staat een paard in de gang <- de gang stinkt naar paardensweet <- twee zintuigen komen overeen en daarom is de correctheid van de eerste bewering dramastisch veel waarschijnlijker.

[PietV.]

Ik meen me ook vagelijk te herinneren dat dáár op het betoog van Philipse stoelde.

Het betoog van Philipse komt terug in zijn boek "God in the age of science; A critique of religious reason". De argumenten van Richard Swinburne en Alvin Plantinga worden hier geanalyseerd en Philipse legt uit waar ze de mist in gaan. Een belangrijk onderdeel is Reformed Epistemology dit wordt door Philipse met tegenargumenten onderuit gehaald. Het boek moet ik nog een keer lezen, het schijnt in het buitenland erg gewild te zijn. Misschien is het zelfs ondergewaardeerd in Nederland, de grootste boekhandel van Rotterdam had het een paar weken geleden niet op voorraad. Persoonlijk vind ik dit een schande als je ziet wat ze dan wel verkopen. De klantenservice heeft mijn bezwaren ontvangen.

[dikkemick]

Vorig jaar was ik zowaar op de 'Dag van het Atheïsme' in Utrecht, waar ene Herman Philipse gehakt maakte van Plantinga.

Het hoe en waarom is me niet bijgebleven. Daarna, ik had helemaal geen weet van Plantinga, kwam ik die naam tegen in debatten met o.m. Harris, en Kraus (meen ik). Ook die lieten geen spaan heel van die figuur.

Maar ik schakel geestelijk al direct uit bij het horen van een zg 'god-bewijs' ... dat moet (ten principale !!!) lariekoek zijn.

http://www.geloofenwetenschap.nl/index. ... eason.html" onclick="window.open(this.href);return false;

Toen Herman Philipse in 1995 zijn Atheïstisch Manifest publiceerde was hij nog niet heel goed bekend met de Angelsaksische godsdienstfilosofie. Dit maakt hij echter volkomen goed in het onderhavige boek. Uitgebreid gaat hij in op de argumenten vóór en tegen (geloof in) het bestaan van God, met name zoals die door de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga en de Britse filosoof Richard Swinburne zijn ontwikkeld.